Главная / Кэпсээннэр / Тэхтир тэбиитэ
Добавить комментарий
пиибэ иһэллэр Иэлэ кылааһыгар атын кыргыттартан туох да уратыта суоҕа. Көстөр дьүһүнүнэн ким да хараҕар хатаммат, төһө да оҥосто сатаатар, томтоҕор түөс, биэкэгэр биил, дьондоҕор сото диэн төрүт сыстыбатах кыыһа. Үөрэҕэр аныгы сиэринэн «хорошист». Дьиссипилиинэтин урукку курдук сыаналыыллара буоллар, үгэс курдук «примерно» буолуо хааллаҕа. Дьоно атаахтатан куукула курдук туппуттара да диэн суоҕа. Атын оҕолор курдук дьиэ ис-тас үлэтин бүтэрсэ-оһорсо сылдьар «ыал аайы баар кыыс» этэ. Ол бэйэтэ Дьоллоох Дьокуускай куоракка үөрэх аартыгын тутуһан, дьол-соргу көрдөһө айаннаата. Ийэлээх аҕата «урут биһиги үөрэх диэни билбэккэ, аҥаардас харыбыт күүһүнэн киһи-хара буолбуппут, кыыспыт ону хатылаабатын, хайаан да үрдүк үөрэхтэниэхтээх» диэн быһаарбыттара. Үрүҥ-хара көлөһүннэрин тоҕон муспут үптэрин сыыһыгар икки сүөһүлэрин туттан, эбии харчы оҥорон санааларын ситиспит курдук туттубуттара.
Үчүгэй да эбит манна – куоракка! Барыта көҥүл! Үчүгэйин эриэхсит! Дьоно да мааныларын, киһиэхэ сыһыаннара, эчи, үчүгэйин, култууралара үрдүгүн! Иэлэ үөрэх кыһатыгар туох баар докумуонун туттаран, дьэ «һуу» диэн өрө тыыммыта. КГЭ-тэ син ортону үрдүнэн, онон үөрэххэ киирбит оҕолор испииһэктэрэ тахсыар диэри туос иллэҥ! Былыргы абитуриент курдук бибилэтиэкэҕэ хам сыстан олоруо дуо маннык чаҕылхай күн?! Орджоникидзе болуоссатыгар баар фонтаҥҥа кини курдук тыаттан кэлбит ыччат тобус-толору. Иилиҥкэйдэһии, оонньоомохолоһуу баһаам сирэ. Иэлэ ол көртөн матыа дуо – тэбис-тэҥҥэ түсүһэн истэ. Уолаттара да чобуолара сүрдээх, пиибэни субу-субу ылан иһэллэр, киниэхэ да бэрсэллэр. Онтулара маҥнай утаа хайдах эрэ хабархай амтаннаах курдуга да, кэнникинэн истэҕин аайы улам биллибэт буолла, өссө төбөтүгэр тахсан, дьэ үөрүөх-көтүөх чинчилэннэ. Кэпсээннэриттэн иһиттэххэ, «куораты бу өрүөллэриҥ тутан олороллор» үһү. Атын улуустар бары кинилэртэн дьулайар эбиттэр. Син өр ампаалыктаһан баран, аны буокка истилэр. Иэлэ устунан өй-төй буолуталаата: тугу дииллэрин сонно тута умнан кэбиһэр, дьонун саҥалара кыччаан хаалар курдук, ол иһин хайа сатанарынан улаханнык саҥара сатыыр. Арай биирдэ өйдөөбүтэ, уолаттара охсуһан сабыахайдаһан эрэллэр эбит; тоҕо эбитэ буолла, уолаттары кытары кэлсибит икки кыыс эмиэ сырбаталаһан бардылар. Иэлэ онно кыттыһар кыаҕа суох: эт-этэ ыараан, хараҕа сабыллан барда, устунан «сүтэн» хаалла. … Төһө-хачча «сүппүтэ» буолла, арай өйдөнөн кэлбитэ – букатын атын сиргэ, ылтаһын наараҕа чараас суорҕаны саптан, мукунуоҕунан-мукунан сытар эбит. Күөмэйэ куурбута-хаппыта диэн сүрдээх, дэлби утаппыт. Пахай, путбуолкалаах эрэ, оттон үнүр фирменнэй маҕаһыынтан атыыласпыт муодунай стрингэтэ? Сыбыс-сыгынньах!! Иэлэ чабырҕайа кэйиэлииргэ дылы гынна, мэктиэтигэр, иэнэ кэдэҥнээн ылла. Ханна-ханна сытабыный? Хайдах буолбуппунуй? Эмискэччи ааны аһан халыгыратар тыас иһилиннэ. Милииссийэ! – Хайа, өйдөннүҥ дуо? – Ханна баарбыный, манна ким аҕалла? – Иэлэ суорҕантан барбах быга сытан ыйытааччы буолла уонна ытаан сыҥырҕаан барда. – Тугун сүрэй, кыыстара, дьэ, иннин-кэннин билбэт буолуор диэри арыгылаан «абыраабыт» дии. Эргиэн дьиэтин анныгар тарайан сытарыҥ, хата үөдэн түгэҕэр илпэтэхтэригэр махтан! «Кыыһы күүһүлээбиттэр» диэн төлөпүөннээбиттэригэр оперативнай бөлөх тиийбитэ, – диэн баран, сааһыран эрэр милииссийэ чыпчырынан кэбистэ. – Оттон… таҥаһым, докумуонум? – Дьэ, ону бэйэҥ билэҕин. Мэ, маны бүрүнэн баран дьуһуурунайга быһаарыыгын биэрэ тахсаар, – диэтэ уонна хайаларын эрэ эргэ халаатын быраҕан биэрдэ. – «Оо, дьэ, туох быһа имнэнэн пиибэлээн быһа сытыйбытым буолуой. Туохха-туохха түбэстим. Суотабайым, докумуонум? Бу сааты-сууту! Дьоммор сыбыс-сыгынньах хайдах тиийэбин?» Иэлэ ити курдук ыар санааҕа хам баттатан хараҕын уутунан сууна сыппыта. Куорат ыар тыына билиннэҕинэ, тустаахха куһаҕан да буолар эбит…
Дьоно атаахтатан куукула курдук туппуттара да диэн суоҕа. Атын оҕолор курдук дьиэ ис-тас үлэтин бүтэрсэ-оһорсо сылдьар «ыал аайы баар кыыс» этэ.
Ол бэйэтэ Дьоллоох Дьокуускай куоракка үөрэх аартыгын тутуһан, дьол-соргу көрдөһө айаннаата. Ийэлээх аҕата «урут биһиги үөрэх диэни билбэккэ, аҥаардас харыбыт күүһүнэн киһи-хара буолбуппут, кыыспыт ону хатылаабатын, хайаан да үрдүк үөрэхтэниэхтээх» диэн быһаарбыттара. Үрүҥ-хара көлөһүннэрин тоҕон муспут үптэрин сыыһыгар икки сүөһүлэрин туттан, эбии харчы оҥорон санааларын ситиспит курдук туттубуттара.
Үчүгэй да эбит манна – куоракка! Барыта көҥүл! Үчүгэйин эриэхсит! Дьоно да мааныларын, киһиэхэ сыһыаннара, эчи, үчүгэйин, култууралара үрдүгүн! Иэлэ үөрэх кыһатыгар туох баар докумуонун туттаран, дьэ «һуу» диэн өрө тыыммыта. КГЭ-тэ син ортону үрдүнэн, онон үөрэххэ киирбит оҕолор испииһэктэрэ тахсыар диэри туос иллэҥ! Былыргы абитуриент курдук бибилэтиэкэҕэ хам сыстан олоруо дуо маннык чаҕылхай күн?!
Орджоникидзе болуоссатыгар баар фонтаҥҥа кини курдук тыаттан кэлбит ыччат тобус-толору. Иилиҥкэйдэһии, оонньоомохолоһуу баһаам сирэ. Иэлэ ол көртөн матыа дуо – тэбис-тэҥҥэ түсүһэн истэ. Уолаттара да чобуолара сүрдээх, пиибэни субу-субу ылан иһэллэр, киниэхэ да бэрсэллэр. Онтулара маҥнай утаа хайдах эрэ хабархай амтаннаах курдуга да, кэнникинэн истэҕин аайы улам биллибэт буолла, өссө төбөтүгэр тахсан, дьэ үөрүөх-көтүөх чинчилэннэ. Кэпсээннэриттэн иһиттэххэ, «куораты бу өрүөллэриҥ тутан олороллор» үһү. Атын улуустар бары кинилэртэн дьулайар эбиттэр. Син өр ампаалыктаһан баран, аны буокка истилэр. Иэлэ устунан өй-төй буолуталаата: тугу дииллэрин сонно тута умнан кэбиһэр, дьонун саҥалара кыччаан хаалар курдук, ол иһин хайа сатанарынан улаханнык саҥара сатыыр. Арай биирдэ өйдөөбүтэ, уолаттара охсуһан сабыахайдаһан эрэллэр эбит; тоҕо эбитэ буолла, уолаттары кытары кэлсибит икки кыыс эмиэ сырбаталаһан бардылар.
Иэлэ онно кыттыһар кыаҕа суох: эт-этэ ыараан, хараҕа сабыллан барда, устунан «сүтэн» хаалла.
… Төһө-хачча «сүппүтэ» буолла, арай өйдөнөн кэлбитэ – букатын атын сиргэ, ылтаһын наараҕа чараас суорҕаны саптан, мукунуоҕунан-мукунан сытар эбит. Күөмэйэ куурбута-хаппыта диэн сүрдээх, дэлби утаппыт. Пахай, путбуолкалаах эрэ, оттон үнүр фирменнэй маҕаһыынтан атыыласпыт муодунай стрингэтэ? Сыбыс-сыгынньах!! Иэлэ чабырҕайа кэйиэлииргэ дылы гынна, мэктиэтигэр, иэнэ кэдэҥнээн ылла. Ханна-ханна сытабыный? Хайдах буолбуппунуй?
Эмискэччи ааны аһан халыгыратар тыас иһилиннэ. Милииссийэ!
– Хайа, өйдөннүҥ дуо?
– Ханна баарбыный, манна ким аҕалла? – Иэлэ суорҕантан барбах быга сытан ыйытааччы буолла уонна ытаан сыҥырҕаан барда.
– Тугун сүрэй, кыыстара, дьэ, иннин-кэннин билбэт буолуор диэри арыгылаан «абыраабыт» дии. Эргиэн дьиэтин анныгар тарайан сытарыҥ, хата үөдэн түгэҕэр илпэтэхтэригэр махтан! «Кыыһы күүһүлээбиттэр» диэн төлөпүөннээбиттэригэр оперативнай бөлөх тиийбитэ, – диэн баран, сааһыран эрэр милииссийэ чыпчырынан кэбистэ.
– Оттон… таҥаһым, докумуонум?
– Дьэ, ону бэйэҥ билэҕин. Мэ, маны бүрүнэн баран дьуһуурунайга быһаарыыгын биэрэ тахсаар, – диэтэ уонна хайаларын эрэ эргэ халаатын быраҕан биэрдэ.
– «Оо, дьэ, туох быһа имнэнэн пиибэлээн быһа сытыйбытым буолуой. Туохха-туохха түбэстим. Суотабайым, докумуонум? Бу сааты-сууту! Дьоммор сыбыс-сыгынньах хайдах тиийэбин?» Иэлэ ити курдук ыар санааҕа хам баттатан хараҕын уутунан сууна сыппыта. Куорат ыар тыына билиннэҕинэ, тустаахха куһаҕан да буолар эбит…