уоллаах кыыс, уураһыы Аан ийэ дойдуга икки атахтаах тапталы билээри-таптаары уонна таптатаары кэлэр. Орто дойду оноһуута оннук… Онтон дьылҕа?
Хаһан эрэ эдэркээн кыыс уерэхпин бутэрэн киин сиргэ ананан тутатына улэлии кэлбитим. Эдэр да этим, тулабар ыһылла турар сойуус содулугар бэриммэт инникигэ эрэллээҕим, барыта кэрэ эрэ кэтэһэр курдуга… Тэрилтэм дьиэлээтэ, акылаатынан син бодоччо хамнас ахсабын. Хам-тум да кэллэр, барытын буолуохтааҕын кудук ылынан уерэ-кете олоҕум суола хараастыы санаатын киллэрбэккэ субуллан истэ. Бииргэ улэлиир коллективпыт киэн арана араас саастаах келуенэ дьонун хабар. Улахан тэрилтэ буолан “кырдьаҕас берелер” убаастанар дьоннор бааллар, олортон субэлэтэн улэбитигэр туһанарбыт. Эдэрдэр диэн биир-икки сыл быысаһан кэлбит кыргыттар-уолаттар туспа хампаанньа буолан еруу бииргэ сылдьарбыт. Кедьуустээх улэ кэнниттэн булууһэ суурдээһинэ, араас кердеех оонньуулар, ким эрэ тереебут кунэ, чэ инник тугу эрэ толкуйдаан бары мустан еруу бииргэ интэриэһинэйдик бириэмэ атаарарбыт. Арыгыны испэт этибит, уолаттар сорохторо табахтыыр этилэр, бу билинни курдук мээнэ сылдьыһыы суох этэ, бары олус бэһиэлэй доҕордуу дьон этибит, хампаанньабытыгар икки кэргэннии пааралар, сулумах икки уол, уонна ус кыыс баар этибит. Улэм иккис сылыгар соҕуруу урдук уерэҕи бутэрбит уол тоҕо эрэ кыһын буолуута-сэтинньи ыйга тэрилтэбитигэр биир отдел суруннуур специалиһынан киирдэ. Эдэр киһини биһи син улэлии туспут дьон сразу шефствобыт анныгар ыллыбыт. Аата Женя диэн, соторутааныта кэргэннэммит, кэргэнэ ийэ буолаары сылдьар эбит этэ. Эмиэ куннэр субулуннулар, эдэр дьон кердеех олохпутугар Женя холку баҕайытык уруккуттан сылдьыспыт киһи курдук киирэн хаалла… Мин бастаан утаа бу уолу соччо испэр киллэрбэт этим. Барытыгар кыттыһан туһэн диэн испэр суергулуурум.
Онтон дьэ аны доҕордоһон, улам испэр киллэрэн, учугэй уол эбит диэн бэрт сотору кэминэн табаарыстыы беҕе буоллубут
Сана дьыл тигинээн кэллэ
Ейдуурун дуу, ейдуугун, 1994 сыл ууммутэ… Ол бырааһынньык тэрийиитигэр Евгений П-вич уонна мин оонньууларга эппиэтинэстээх буоллубут. Бэриллибит улэбитин эппиэтинэстээхтик ылынан хас эмэ кэм иннинэ бэлэмнэнии, бириис кердееһун, араас халыыптаах оонньуулары толкуйдааһын буолла. Кун аайы керсебут, кун аайы бириэмэни бииргэ атаарабыт.
Онтон
Арай биир кун толкуйдаабытым тебем иһэ барыта кини буолбут этэ. Туун саныыбын, кунус саныыбын. Хайдах оннук буолбуппун бэйэм да билбэккэ хаалбытым. Сана Дьылга саамай учугэйдик соруллубут сорубаҕы толорбут улэһиттэр буолан грамота, приз туппуппут. Ол киэһээ эдэрдэр диэн эмиэ биир ыал парабыт дьиэтигэр мустан салҕыы уеруулээх киэһээбитин ситэрбиппит. Ол кэнниттэн кини миигин дьиэбэр атаарбыта. Хайдах эрэ иккиэн долгуйарбыт биллэр этэ. Дэлби сыыһа-халты санарарбыт игин) Онтон быып-бытааннык хаампыта, ыксаппыппар “эйиигинниин ессе кыл тугэн сылдьа туһээрибин бытаарабын”- диэбитигэр мин сурэҕим ыгыта туппута. Туох да диэбэккэ салҕыы хааман дьиэбэр тиэрпитэ, мин тургэн улугэрдик киирэн хаалбытым. Бииргэ олорор кыыһым дойдутугар барбыт буолан собус соҕотоҕун туннугунэн таһырдьаны одуулуу олорон хараҕым уута суурбутэ. Ити мин сурэхпэр тэлибирии тыллыбыт таптал бастакы араскыларын аһыы утахтара этэ…
Кун туун аны киниттэн куотар аакка туһэн улам кэпсэтэрбит да аччаан барда. Дьиэ кэргэнин туһунан саныахпын да баҕарбат этим, быһаҕынан сурэхпин аалара ол санаа. Умна сатааһын куннэрэ саҕаламмыттара. Ынырык ыарахан куннэр. Миигин керерун, маныырын барытын сэрэйэ-билэ сылдьарым. Оннук еер да ер айаннаан, кун-дьыл нэһиилэ ааһан саас кэллэ.
Мин куоракка миэстэ ыйыталаһа сылдьабын. Оччо ырыынак кэмигэр ким улэтин туран биэриэй? Терут кестен испэтэ, кыһыйбыт санаабар соруйан курдук. Онтон аны тэрилтэбит улахан мунньаҕар улуустан биһиги иккиэммитин командировкалаатылар. Букатын буорайдым, аны курдаттыы киниэхэ таттарабын, туохха да сатаан улэбэр болҕомтом тохтообот. Дууһабынан, эппинэн-хааммынан, ейбунэн-санаабынан наһаа дьиктитик ылларбытым. Кини эмиэ миигин себулуурун сэрэйэр буоллаҕым дии, онтубуттан ессе кыбыстабын. Аны чугаһатан биһиэм диэн ис дууһабыттан куттанабын, ону тэнэ ону баҕарабын.
Айаннаатыбыт. Санаторийга туһэрдилэр, мин Булуу кыыһынаан Танялыын тубэстим. Маннайгы кунтэн табыстыбыт. Слет диэбит курдук хас да куннээх улахан тэрээһин этэ. Женябынаан мээнэ кэпсэтэ-кэпсэтэ тэйиччи сырыттыбыт. Ол дьаһалбыт бутэһик кунугэр танцылаах буолла. Таня барымаары гыммыппын хаайан туран илтэ, себулуур уолун керееру соҕотоҕун барыам дуо диэн поддержка оносто диэн илдьэ барда. Тиийдим, Женя кестубэт, онтон эмиэ да хомойдум. Бу туран саныыбын-бу Таня курдук аһаҕас сурэхтээх уруккута, сугэһэрэ суох уолу ыраастык таптаабыт

киһи баар ини, тоҕо оннук дьол миэхэ бэриллибэтий? - Диэн. Бытаан ункуу биллэрбиттэригэр ким эрэ кэлэн илиибин туппутугар саныыр санаабыттан арахсан кербутум Женя этэ… Ункуулээбиппит, биир да тылы кэпсэппэккэ, чараас, кылгас кэмнээх дьолбутун муччу туппат курдук сэрэнэн туттан… Тохтоо, тугэн-мин ейбер хаста да ити этии хатыланара.
Ол киэһээ биһи кимнээҕэр дьоллоох саамай табыллан кэпсэппит куммут этэ. Сарсыардаанна диэри ысксмыйаҕа олорон эрэн кэпсэппиппит. Ким да кими да кууспатаҕа, сыллаабатаҕа, таптал тыллара этиллибэтэхтэрэ. Ол эрэн бу маннык буолуохтаах, бу маннык табыллар диэбит курдук дууһабытынан налыйан кэпсэппиппит.
Дойдубар кэлэн баран букатын буккулуннум, саатар бииргэ олорор кыыһым аҕатын ыарыылыы дойдулаабыта. Хас кун аайы улэбиттэн дьиэбэр кэлэн собус соҕотоҕун олорон эрэ тапталбын аһыйан ытыырым.
Биирдэ Женя Игнат диэн табаарыспытынаан миэхэ кэллилэр, уот кере диэн тэрилтэбин инник ыытар этэ иккилии эр дьону. Уолаттарбын чэйдэттим, онтон Игнат ыксаан баран хаалбыта, умнубуппун билигин, ханна эрэ ынырбыттара. Женя хаалбыта, уот керееру. Миэхэ иһит сууйсубута, онтон саната суох кэккэлэһэ олорон эрэн илиибин туппута. Сурэҕим айахпынан тахса сыспыта. Туттуммакка маккыраччы ытаабытым. Женя -барытын билиниэх-диэбитэ. Мин суох, олоххор орооспоппун, мин туора киһибин, олоҕун суолуттар туоруом, эн дьоллоох буолаар диэбитим, барбыт суолун туннугунэн остуолба панаарын уотунан сырдатан еер да ер одуулаабытым. Онно дууһам ыалдьыбыта. Ким эмэ манныгы ааспыт киһи билэрэ буолуо, дууһа ыарыытын. Тиис ыарыытыттан ыарыылаах, киһи тыынын хаайар ынырык ыарыы. Мин барарга санаммытым, ол эрэн улэ сутҕун курдук суох этэ, сайын хайаан да уурайар эбиппин диэн бигэ быһаарыныы ылыммытым.
Биир киэһээ миэхэ Женя телефоннаата
-Сайыынаа, мин эйиэхэ бугун тиийиим, хайаан да тиийдэхпинэ сатанар-диир. Ээх эрэ диэбитим, тугу да булан эппиэттээбэтэҕим сатаан. Киэһээ тиийэн кэллэ. Подароктаах, чэйдээтибит. Киинэ кере олордубут видигынан. Онно миигин кытта кэргэнин туһунан кэпсэтии саҕалаары гыммытын туора туһэн-тугу да билиэхпин баҕарбаппын диэбитим. Кууспутум ыгыы-ыга, ытаабытым. Кини миигин уураабыта. Мин испэр ол тугэн барытын быһаарбыта, ол туун кини миэхэ хоммута, аан бастакыбын эр киһини билбитим. Синим биир этэ, сатаан утарылаһар кыах хаалбатаҕа, туох да буоллун! Мин билигин дьоллоохпун диэбитим.
Ол тугэнтэн бэйэм уоран дьолломмут дьолбуттан дууһам ыарыыта ессе кууһурбутэ. Дьонтон саһа-куота, кыбыста сылдьар курдук буолбутум. Женяҕа мас-таас курдук аны миэхэ чугаһаама диэбитим, улэбэр бары соһуйуохтарын иһин заявление суруйан хараҕым уутунан суунан дьолу бэлэхтээбит, сору кердербут улуу дойдуга бокулуоннаан Дьокуускай куорат диэки киһи анара айаннаабытым. Улэ кестубутэ, дьиэм баар этэ. Ол кунтэн сурэх анардаах киһи олоробун. Баччаанна диэри таптыыбын. Бугуннэ диэри саныыбын. Мин кини эрэ олоҕуттан буолбакка, ол дойду дьонун бука бары олохторуттан ууга тааһы бырахпыттыы суппутум. Ыарахан куннэр биир биир ааһан аһаҕас бааһы оһорбуттара эрээри, суду улахан чэр уйэлэргэ хаалбыта. Олох оностоору кэргэннэнэн кербутум, кыыстаммытым, арахсыбытым.

Ааспыт еребуллэргэ биһиги кутует керустубут. П. Евгеньевич диэн… Ол дойдуттан теруттээх урукку эдэр сааһым биир дьоллоох кэрдиис кэмин наһаа да санатардык туттар-хаптар, санарар уол! Кини буолуо дуо? Биһи тапталбыт кэмигэр кун сирин керут уол оҕо? Ийэлээх аҕам оҕо эрдэхпинэ арахсыбыттара диэбитэ.

Биир баар-суох тапталым олоҕум тухары умнубат кунду доҕорум оҕото буолуо дуо диэн санаа миигиттэн арахпат. Ийэлэрин биирдэ да кербетеҕум, кийииттии барарга барсыбаппын… Уруккуну санаан, уйадыйан суурбэччэ сыл оспот баас буолбут олохпор керсубут улахан иэйиим эмиэ утуйар уубун кетуттэ

Кун туун саныыбын, сепке гыммыппын дуо? Туох баарбынан биир буолбут киһибин ситэ истэн, кини санаатын утары барбакка, дьон санатыттан куттаммакка утары хардыы онорбут буолуум? Сепке куоппутум дуо? Баҕар кинини керсубэтэҕим буоллар атыны таптыам этэ дуо? Барытын кыайан, ааһан, тулуйан бииргэ буолбуппут буоллар, оннук табыллыа этэ дуо? Мин тапталбын таннарбыт соҕотох туруйабын дуу, ыал олоҕун быыһаабыт септеех быһыыны онорбут дьахтарбын дуу? Кини арахсыбыт буоллаҕына миигин кердеебутэ буолуо дуо? Тоҕо мин саатар дьуегэлэрбэр биллибэтим? Инник тоҕо наһаа элбэх, олоҕум барыта тоҕоҕо кубулуйда

Бу бэҕэһээ биллим
Кини эбит. Эдьиийим барытын билэр, онон кининэн тоокколоһуннардым уолтан дьонун туһунан. Мин Женям эбит, бу ааспыт суурбэччэ сыл суураллан хаалбыт курдук, эмиэ

суурбэтин ааспыт кыыс кутаа уотунан умайар таптала тыыммын хаайарга дылы. Баҕар манна кинилэри билэр киһи баара буолуо, кылгастык быктардахха дьахтар атын кжргэннээх, ол киһини уол аҕам диир эбит. Бэйэтин аҕата, мин Женям манна, куоракка олорор уһу, билсэллэр эбит. Уонна… Уонна кэргэнэ суох. Кыыс оҕо курдук уерэбин да, эмиэ да хараастабын, баҕар миигин эрэ санаабата буолуо. Кэм-кэрдии, дьылҕа, олох… Ким эйиигинэн салайар?!!!