Главная / Кэпсээ / Оҕолооҕум буруй дуо?
Добавить комментарий
Эдэр Саас №31 (4.08.1999)
Биир күн кэргэн ыларын туһунан эппитэ… Бу сиргэ олорор сүүһүнэн сүрэх кистэлэҥнээхтэртэн биирдэстэрэ буоларбынан, эмиэ эһиги хаһыаккыт нөҥүө бэйэм курдук дьылҕалаахтардыын, биһигинньиктэри өйдүүр дьоннуун санаабын атастаһыахпын баҕарабын. Мин курдук дьылҕалаах билиҥҥи олоххо аһара элбэх дии саныыбын. Кэргэнэ суох оҕолоох аҥардас кыргыттар, дьахталлар… Бастаан бэйэбиттэн саҕалыым, хайдах оҕолоох эрэ аҥардас буолар дьылҕаламмыппын. Сааһым 28. Дьон этэллэринэн, кыраһыабайбын. Биир орто анал, биир үрдүк үөрэхтээхпин. Киһи эрэ ымсыырар төрөппүттэрдээхпин. Барыта баар. 21 Сааспар (бэйэм да, дьонум да санаабытынан саамай сөп саас) студенныы сылдьан таптыыр уолбар кэргэн тахсыбытым. Кэргэним сахаҕа кыраһыабай уол этэ. Бастаан сылдьар кэммитигэр барыта кэрэ, остуоруйаҕа курдуга. Онтон холбоһооппутун кытта киһим киһи билбэт гына тосту-туора уларыйбыта. Дьиэтигэр мэлдьи хойутаан, арыгы иһэн кэлэр буолбута. Дьонум күтүөттэрин сөбүлээбит буоланнар бастаан эмиэ олус соһуйбуттара. Биһиги туһунан дьиэҕэ олорбуппут. Дьонум, аймахтарым, кини төрөппүттэрэ буолан көмөлөөн 3 хостоох мас дьиэни улуус киинигэр атыылаһан биэрбиттэрэ. Сыбаайбаҕа киирбит мал-сал олус элбэх этэ. Ыал буолбуппут быданнаабыт дьон курдук кыанан олорбуппут. Мин уолламмытым. Дьоллоох буоларга туох барыта баара. Мин да холкубун, кинини тугунан эмит хомоппуппун өйдөөбөппүн. Ол эрээри, кэргэним соһуйуом иһин уларыйбыта. Дьиэбитигэр билбэт кыргыттарым кинини ыйытан телефоннуур буолан барбыттара. Киһим иһэр уонна күүлэйдиир буолбута. Уолум сааһын туолуута иккиһин ыарахан буолбутум уонна өр толкуйдуу барбакка, оҕолонорго быһаарыммытым. Иккиһим эмиэ уол буолбута. Кэргэним сырыыларын тохтоппотоҕо. Оттон мин киниэхэ тапталым сыыйа уостан барбыта. Кини даҕаны тымныйбыта. Онон мин арахсарга тыл киллэрбиппин, ылыммыта. Дьиэ, мал-сал, оҕолор миэхэ хаалбыттара. Дьонум: “Эдэр киһиэхэ 2 оҕо мэһэйдээх. Кыраҕын дьоҥҥо биэр, ”— диэн сүбэлээннэр иккис оҕобун 4 ыйыгар аҕам аймаҕа дьахтарга ииттэрэ биэрбитим. Оҕобун биэрэн баран сыл аҥара улахан эрэйи көрбүтүм. Хаста да төттөрү ылаары гына-гына туттуммутум. Онтон сыыйа уоскуйан, үлэлээн, билигин докумуонунан 1 оҕолоох аҥардас дьахтарга киирсэбин. Сылдьарым тухары эр дьон болҕомтотун ылабын диэн аһаҕастык, киһиргээбэккэ этиэхпин сөп. Кэргэммиттэн арахсан баран биир бэйэм саастыы уоллуун билсиһэн, сылдьан баран холбоһуох буолбуппут. Онтум киһим биир түгэҥҥэ улахан күнүүһүтүн, бардамын биллэрэн, куттанаммын аккаастаан кэбиспитим. Эһиилигэр бэйэбиттэн икки сыл балыс уоллуун булсубуппут. Мин күүскэ ылларбытым. Киһим да таптыыр курдук этэ. Оннук сылтан ордук сылдьыбыппытын кэннэ уолум биир күн кэлэн кэргэн ыларын туһунан эттэ. Ол эрээри миигин буолбатах, атын кыыһы. Миэхэ барыта халлаанныын хараҥарбыт курдук буолбута. Кини икки сиринэн сылдьыбытын хайдах да өйбөр оҥорон көрө сатаабытым да иһин, өйдөөбөтөҕүм. Онно эбиитин кини эппит тыллара баччааҥҥа диэри кулгаахпар иһиллэллэр: “Эн оҕолооххун, оттон оҕолоох кыыс билигин да, урут да сэҥээриллибэтэҕэ. Кырыллыбытынан кыыс хаһан баҕарар убаастанар. Мин кэргэн ылар кыыһым миэхэ кыыһынан кэлбитэ. Ол иһин кинини убаастыыбын, таптыыбын. Онтон эн кэрэҥ, нарыныҥ бэрт, ол иһин сатаан арахсыбакка сылдьыбытым. Оҕоҥ суоҕа буоллар, эйиигин кэргэн ылыам этэ”, — диэн. Ити курдук барыта бүппүтэ. Оҕом сыыһа мэһэй буолбута, баҕар эрэйтэн быыһаабыта буолуо, билбэппин. Онтон хас да сыл ааста. Мин кимниин да ис дууһабыттан сылдьыбаппын. Өйүм-санаам уларыйда. Дьахтар айылгытынан эр киһи имэҥнээх тапталыгар наадыйдахпына, биир түүннээх киһини булабын, онон бүтэбин. Уһуннук сылдьыахпын, эмиэ ылларыам, онтон эмиэ сириллэн эбии иэдэйиэм диэн көҥөнөбүн. Онтон эр дьон үксүлэрэ, холостуой дьон бастаан уҥа-хаҥас түһэн баран, оҕолоохпун билэн тэйэ тутталлар. Онон бу курдук кэргэн тахсыбакка, биир оҕоттон сылтаан аҥардас дьылҕаланыах курдукпун. Мин оҕобун күүлэйдээн оҕоломмотоҕум, дьиҥнээх тапталынан, сокуонунан төрөөбүт оҕо. 3-4 Оҕолоох дьахталлар хайдах кэргэн тахсалларый? Эбэтэр мин сатаан “эрийбэппин” дуу? Мин дьахтар киһи бу сиргэ оҕо төрөтөөрү эрэ буолбакка, эр киһи тапталын билээри, таптаары, дьиэ-уот оҥостоору кэлэр диэн санаалаахпын. Бу маннык санаалаахпыттан олох кыбыстыбаппын. Киһи барыта дьоллоох буолуохтаах, онно талаһыахтаах. Эһиги, оҕолоох кыргыттар, туох ыарахаттары көрсөҕүт? Сороххут кэргэн тахсартан туттунаргыт буолуо. Онтон мин бастакыбар төһө да табыллыбатарбын син-биир ыал буолуохпун баҕарабын. Мин сорох дьон этэринэн “эргэ наадыйан” буолбатах, толору ыал буолан дьоллоохтук олороору. Биллэриилэргэ “оҕолоох кыргыттар суруйбаккытыгар көрдөһөбүн” диэни аахтахха, курус. Ама, оҕолоох кыргыттар мэлдьи маннык буолуохтара дуо? Хаһыатынан
Андрей АПРОСИМОВ уруһуйа.
Мин “Эдэр саас” хаһыакка итэҕэйэн, эрэнэн испэр тута сылдьар санаабын суруйарга быһаарынным. Хаһыат диэҥҥэ хаһан да суруйбатах киһибин. Онон долгуйарым, куттанарым сүр. Чэ, аһыллыбычча кэпсиим дуу. Арай, киһим аатын уларытабын. Биһиги оскуолабыт 9 кылаастаах буолан, 10-11-с кылааска аттынааҕы дэриэбинэҕэ интернакка олорон үөрэммиппит. Интернаппытыгар олохтоох оҕолор кэлэллэрэ. Мин Дениһи кытта онно билсибитим. Онтон ыла Денис куруук миэхэ кэлэрэ. Күүлэйдии барар, өөр да өр кэпсэтэр этибит. Мин кинини бастакы көрүүттэн сөбүлээбитим, кэнники таптаан кэбиспитим. Үчүгэйдик сылдьыбыппыт. Кини миэхэ таптыырын туһунан эппитэ. Кэлин иккиэн бэйэ-бэйэбитин таптаһан хоонньоспуппут. Саас Денис армияҕа барар буолбута. Армияттан кэлэн баран миигин кэргэн ылыах, мин кинини кэтэһиэх буолан тылбытын биэрбиппит. Денис барбыта, суруйсубуппут. Күн-дьыл ааһан испитэ. Миигин атын уолаттар эккирэтиһэллэр этэ да, мин табаарыстыы сылдьар этим. Ол-бу мероприятиеларга көтүппэккэ сылдьарым. Биирдэ дьүөгэбинээн арыгы иһэн баран дискотекаҕа барбыппыт. Холуочуйан үөрэ эрэ сылдьар буолбутум. Ол сырыттахпына биир кэргэннээх киһи ыҥыттаран ылан: “Дьиэбэр биир бытыылкалаахпын, ону баран иһиэххэ, ” — диэбитэ. Өссө уоллаах кыыс баар этилэр. Холуочукпар буолан, сөбүлэһэн барсыбытым. Дьиэтигэр кэргэнэ суоҕа. Арыгыны онно олох испэтэҕим. Кинилэр бэйэлэрэ испиттэрэ. Онтон салгыы үҥкүүгэ бараары таҥнан таһырдьа тахсыбыппыт. Анараа уоллаах кыыс куустуһан баран, инники бара турбуттара. Мин кинилэр кэннилэриттэн баран истэхпинэ ол киһи: “Уоппун умулларбатахпын, күүт. Умулларан баран аргыстаһан барыахпыт, ” — диэбитэ. Мин, акаары, онно күүтээччи буолан турбутум. Онтукайым уотун умулларыа дуо? Бэйэбин дьиэҕэ соһон киллэрбитэ уонна аанын хатаан кэбиспитэ. Күүһүнэн сыгынньахтаан барбыта. Ааттаһан, көрдөһөн көрбүтүм да, кини: “Эн маны бэйэҥ баҕаран кэлбитиҥ… ”, — Дии-дии хоско киллэрэн күүһүлээн барбыта. Утары охсуһан көрбүтүм да, кыайбатаҕым. Өссө “дьахтар эбиккин дии” диэн сирэй-харах анньыбыта. Онтон тугу да өйдөөбөппүн. Арааһа дөйүппүт быһыылаах. Биирдэ өйдөммүтүм, сарсыарда буолбут этэ. Туран таҥнаат да баран истэхпинэ, илиибиттэн тардан ылбыта уонна: “Кимиэхэ да этимэ, ” — диэбитэ. Мин баран хаалбытым. Дьиэбэр тиийбиппэр дьонум мөҕө тоһуйбуттара. Мин буоллаҕына: “Дьүөгэбэр хоннум, ” — диэбитим. Ытаан сирэйим-хараҕым дьаабы этэ. Күүһүлээбитин туһунан кимиэхэ да, тугу да эппэтэҕим. Ол бириэмэҕэ миэхэ наһаа ыарахан этэ. Олох олоруохпун баҕарбатаҕым, бэйэбэр тиийинэ сылдьыбытым. Бэйэм бэйэбиттэн наһаа кэлэйбитим. Итиннэ кырдьык бэйэм буруйдаахпын билинэбин. Кэнники ол киһи соҕотохтуу тутан ылбыта (кэтээбит эбит) уонна бырастыы гыннарбыта. Ол оннук хаалбыта. Денискэ ити туһунан олох суруйбатаҕым. Сайын кини армияттан кэлбитэ. Күһүнүн сыбаайбалаабыппыт. Ыал буолан кини дэриэбинэтигэр дьонун кытта биир уһаайбаҕа, туһунан дьиэҕэ олорбуппут. Денис табаарыстара элбэх этэ. Сотору-сотору арыгы иһэрэ, күнүүлүүрэ. Кэнники ыксаан биир киһи күүһүлээбитин туһунан кэпсээбитим. Денис миигин таптыыр, онон өйдүө дии санаабытым, барыта төттөрү буолбута. Күнүүлүүрэ өссө элбээбитэ. Билэр дьоммун, бииргэ үөрэммит уолаттарбын кытта көрсөн кэпсэттэхпинэ, ол дьону барыларын кытары “хоонньоһуннаран” бүтэрэрэ. Өссө түннүгүнэн көрбүт киһибэр кытта холбуура. Мин сотору ыарахан буолбутум. Тугу да үлэлээбэккэ олорбутум. Дэриэбинэм чугас буолан, сотору-сотору дьоммор күүлэйдээн, хас да хонон кэлэрим. Денис ол аайы барытыгар: “Дэриэбинэҕэр атын киһилээххин, онно бараҕын, ” — диэн иһэрэ. Өссө: “Миигиттэн буолбакка, атын киһиттэн ыарахаҥҥын”, — диирэ. Күнүүттэн сылтаан сотору-сотору этиһэр, айдаарсар этибит. Оччоҕуна мин кыыһыран дьоммор баран олорорум. Сотору баран бырастыы гыннарара, хаһан да күнүүлүө суох буолара да, син-биир хатыланан иһэрэ. Оннук күн-дьыл ааһан испитэ. Сааһыары оҕолонорум чугаһаан сырыттаҕына, оройуон киинигэр балыыһаҕа көрдөрө киирбиппит. Онно кини улахан эдьиийэ баар, кэргэннээх, оҕолоох. Киниэхэ түһэ сылдьыбыппыт. Син өр буолбуппут. Биир күн дьоммут дьиэлэригэр арыгы испиттэрэ, эдьиийэ эмиэ хаалсыбатаҕа. Кэнники күтүөтэ олох итирэн хаалан баран тэрээһэҕэ охтон утуйан хаалбыта. Эдьиийэ ханна эрэ баран хаалбыта. Мин Дениһи утутаары гыммытым, киһим олох айдааран, кырбаан барбыта. Эдьиийэ тиийэн кэлэн Дениһи тохтоппута. Мин хоско
киирэн ытыы сыппытым, утуйуом дуо? ! Эдьиийэ Дениһи уоскутан ону-маны кэпсиирэ иһиллэрэ. Икки итириктэр этиһэн да, хайҕаһан да ылаллара. Мин барытын истэ сыппытым. Онтон… Арай, эдьиийэ кэпсиир: “Миигин аҕабыт урут, эһиги кыра эрдэххитинэ, күүһүлүүр этэ. Эһиги онно кулуупка киинэҕэ
Тыа дьахтара. Алла СЛЕПЦОВА уруһуйа. Сүрэх кистэлэҥэ
Содержание
Биир күн кэргэн ыларын туһунан эппитэ…
биир санаалаахтарбын булуом диэн эрэнэбин.Бу сиргэ олорор сүүһүнэн сүрэх кистэлэҥнээхтэртэн биирдэстэрэ буоларбынан, эмиэ эһиги хаһыаккыт нөҥүө бэйэм курдук дьылҕалаахтардыын, биһигинньиктэри өйдүүр дьоннуун санаабын атастаһыахпын баҕарабын.
Мин курдук дьылҕалаах билиҥҥи олоххо аһара элбэх дии саныыбын. Кэргэнэ суох оҕолоох аҥардас кыргыттар, дьахталлар… Бастаан бэйэбиттэн саҕалыым, хайдах оҕолоох эрэ аҥардас буолар дьылҕаламмыппын.
Сааһым 28. Дьон этэллэринэн, кыраһыабайбын. Биир орто анал, биир үрдүк үөрэхтээхпин. Киһи эрэ ымсыырар төрөппүттэрдээхпин. Барыта баар. 21 Сааспар (бэйэм да, дьонум да санаабытынан саамай сөп саас) студенныы сылдьан таптыыр уолбар кэргэн тахсыбытым. Кэргэним сахаҕа кыраһыабай уол этэ. Бастаан сылдьар кэммитигэр барыта кэрэ, остуоруйаҕа курдуга. Онтон холбоһооппутун кытта киһим киһи билбэт гына тосту-туора уларыйбыта. Дьиэтигэр мэлдьи хойутаан, арыгы иһэн кэлэр буолбута. Дьонум күтүөттэрин сөбүлээбит буоланнар бастаан эмиэ олус соһуйбуттара. Биһиги туһунан дьиэҕэ олорбуппут. Дьонум, аймахтарым, кини төрөппүттэрэ буолан көмөлөөн 3 хостоох мас дьиэни улуус киинигэр атыылаһан биэрбиттэрэ. Сыбаайбаҕа киирбит мал-сал олус элбэх этэ. Ыал буолбуппут быданнаабыт дьон курдук кыанан олорбуппут. Мин уолламмытым. Дьоллоох буоларга туох барыта баара. Мин да холкубун, кинини тугунан эмит хомоппуппун өйдөөбөппүн. Ол эрээри, кэргэним соһуйуом иһин уларыйбыта. Дьиэбитигэр билбэт кыргыттарым кинини ыйытан телефоннуур буолан барбыттара. Киһим иһэр уонна күүлэйдиир буолбута.
Уолум сааһын туолуута иккиһин ыарахан буолбутум уонна өр толкуйдуу барбакка, оҕолонорго быһаарыммытым. Иккиһим эмиэ уол буолбута. Кэргэним сырыыларын тохтоппотоҕо. Оттон мин киниэхэ тапталым сыыйа уостан барбыта. Кини даҕаны тымныйбыта. Онон мин арахсарга тыл киллэрбиппин, ылыммыта. Дьиэ, мал-сал, оҕолор миэхэ хаалбыттара. Дьонум: “Эдэр киһиэхэ 2 оҕо мэһэйдээх. Кыраҕын дьоҥҥо биэр, ”— диэн сүбэлээннэр иккис оҕобун 4 ыйыгар аҕам аймаҕа дьахтарга ииттэрэ биэрбитим. Оҕобун биэрэн баран сыл аҥара улахан эрэйи көрбүтүм. Хаста да төттөрү ылаары гына-гына туттуммутум. Онтон сыыйа уоскуйан, үлэлээн, билигин докумуонунан 1 оҕолоох аҥардас дьахтарга киирсэбин.
Сылдьарым тухары эр дьон болҕомтотун ылабын диэн аһаҕастык, киһиргээбэккэ этиэхпин сөп. Кэргэммиттэн арахсан баран биир бэйэм саастыы уоллуун билсиһэн, сылдьан баран холбоһуох буолбуппут. Онтум киһим биир түгэҥҥэ улахан күнүүһүтүн, бардамын биллэрэн, куттанаммын аккаастаан кэбиспитим. Эһиилигэр бэйэбиттэн икки сыл балыс уоллуун булсубуппут. Мин күүскэ ылларбытым. Киһим да таптыыр курдук этэ. Оннук сылтан ордук сылдьыбыппытын кэннэ уолум биир күн кэлэн кэргэн ыларын туһунан эттэ. Ол эрээри миигин буолбатах, атын кыыһы. Миэхэ барыта халлаанныын хараҥарбыт курдук буолбута. Кини икки сиринэн сылдьыбытын хайдах да өйбөр оҥорон көрө сатаабытым да иһин, өйдөөбөтөҕүм. Онно эбиитин кини эппит тыллара баччааҥҥа диэри кулгаахпар иһиллэллэр: “Эн оҕолооххун, оттон оҕолоох кыыс билигин да, урут да сэҥээриллибэтэҕэ. Кырыллыбытынан кыыс хаһан баҕарар убаастанар. Мин кэргэн ылар кыыһым миэхэ кыыһынан кэлбитэ. Ол иһин кинини убаастыыбын, таптыыбын. Онтон эн кэрэҥ, нарыныҥ бэрт, ол иһин сатаан арахсыбакка сылдьыбытым. Оҕоҥ суоҕа буоллар, эйиигин кэргэн ылыам этэ”, — диэн. Ити курдук барыта бүппүтэ. Оҕом сыыһа мэһэй буолбута, баҕар эрэйтэн быыһаабыта буолуо, билбэппин. Онтон хас да сыл ааста. Мин кимниин да ис дууһабыттан сылдьыбаппын. Өйүм-санаам уларыйда. Дьахтар айылгытынан эр киһи имэҥнээх тапталыгар наадыйдахпына, биир түүннээх киһини булабын, онон бүтэбин. Уһуннук сылдьыахпын, эмиэ ылларыам, онтон эмиэ сириллэн эбии иэдэйиэм диэн көҥөнөбүн. Онтон эр дьон үксүлэрэ, холостуой дьон бастаан уҥа-хаҥас түһэн баран, оҕолоохпун билэн тэйэ тутталлар.
Онон бу курдук кэргэн тахсыбакка, биир оҕоттон сылтаан аҥардас дьылҕаланыах курдукпун. Мин оҕобун күүлэйдээн оҕоломмотоҕум, дьиҥнээх тапталынан, сокуонунан төрөөбүт оҕо. 3-4 Оҕолоох дьахталлар хайдах кэргэн тахсалларый? Эбэтэр мин сатаан “эрийбэппин” дуу?
Мин дьахтар киһи бу сиргэ оҕо төрөтөөрү эрэ буолбакка, эр киһи тапталын билээри, таптаары, дьиэ-уот оҥостоору кэлэр диэн санаалаахпын. Бу маннык санаалаахпыттан олох кыбыстыбаппын. Киһи барыта дьоллоох буолуохтаах, онно талаһыахтаах. Эһиги, оҕолоох кыргыттар, туох ыарахаттары көрсөҕүт? Сороххут кэргэн тахсартан туттунаргыт буолуо. Онтон мин бастакыбар төһө да табыллыбатарбын син-биир ыал буолуохпун баҕарабын. Мин сорох дьон этэринэн “эргэ наадыйан” буолбатах, толору ыал буолан дьоллоохтук олороору. Биллэриилэргэ “оҕолоох кыргыттар суруйбаккытыгар көрдөһөбүн” диэни аахтахха, курус. Ама, оҕолоох кыргыттар мэлдьи маннык буолуохтара дуо?
Хаһыатынан
Андрей АПРОСИМОВ уруһуйа.
Кэлэйэбин эрэ
Мин “Эдэр саас” хаһыакка итэҕэйэн, эрэнэн испэр тута сылдьар санаабын суруйарга быһаарынным. Хаһыат диэҥҥэ хаһан да суруйбатах киһибин. Онон долгуйарым, куттанарым сүр. Чэ, аһыллыбычча кэпсиим дуу. Арай, киһим аатын уларытабын.
Биһиги оскуолабыт 9 кылаастаах буолан, 10-11-с кылааска аттынааҕы дэриэбинэҕэ интернакка олорон үөрэммиппит. Интернаппытыгар олохтоох оҕолор кэлэллэрэ. Мин Дениһи кытта онно билсибитим. Онтон ыла Денис куруук миэхэ кэлэрэ. Күүлэйдии барар, өөр да өр кэпсэтэр этибит. Мин кинини бастакы көрүүттэн сөбүлээбитим, кэнники таптаан кэбиспитим. Үчүгэйдик сылдьыбыппыт. Кини миэхэ таптыырын туһунан эппитэ. Кэлин иккиэн бэйэ-бэйэбитин таптаһан хоонньоспуппут. Саас Денис армияҕа барар буолбута. Армияттан кэлэн баран миигин кэргэн ылыах, мин кинини кэтэһиэх буолан тылбытын биэрбиппит. Денис барбыта, суруйсубуппут.
Күн-дьыл ааһан испитэ. Миигин атын уолаттар эккирэтиһэллэр этэ да, мин табаарыстыы сылдьар этим. Ол-бу мероприятиеларга көтүппэккэ сылдьарым. Биирдэ дьүөгэбинээн арыгы иһэн баран дискотекаҕа барбыппыт. Холуочуйан үөрэ эрэ сылдьар буолбутум. Ол сырыттахпына биир кэргэннээх киһи ыҥыттаран ылан: “Дьиэбэр биир бытыылкалаахпын, ону баран иһиэххэ, ” — диэбитэ. Өссө уоллаах кыыс баар этилэр. Холуочукпар буолан, сөбүлэһэн барсыбытым. Дьиэтигэр кэргэнэ суоҕа. Арыгыны онно олох испэтэҕим. Кинилэр бэйэлэрэ испиттэрэ. Онтон салгыы үҥкүүгэ бараары таҥнан таһырдьа тахсыбыппыт. Анараа уоллаах кыыс куустуһан баран, инники бара турбуттара. Мин кинилэр кэннилэриттэн баран истэхпинэ ол киһи: “Уоппун умулларбатахпын, күүт. Умулларан баран аргыстаһан барыахпыт, ” — диэбитэ. Мин, акаары, онно күүтээччи буолан турбутум. Онтукайым уотун умулларыа дуо? Бэйэбин дьиэҕэ соһон киллэрбитэ уонна аанын хатаан кэбиспитэ. Күүһүнэн сыгынньахтаан барбыта. Ааттаһан, көрдөһөн көрбүтүм да, кини: “Эн маны бэйэҥ баҕаран кэлбитиҥ… ”, — Дии-дии хоско киллэрэн күүһүлээн барбыта. Утары охсуһан көрбүтүм да, кыайбатаҕым. Өссө “дьахтар эбиккин дии” диэн сирэй-харах анньыбыта. Онтон тугу да өйдөөбөппүн. Арааһа дөйүппүт быһыылаах. Биирдэ өйдөммүтүм, сарсыарда буолбут этэ. Туран таҥнаат да баран истэхпинэ, илиибиттэн тардан ылбыта уонна: “Кимиэхэ да этимэ, ” — диэбитэ. Мин баран хаалбытым.
Дьиэбэр тиийбиппэр дьонум мөҕө тоһуйбуттара. Мин буоллаҕына: “Дьүөгэбэр хоннум, ” — диэбитим. Ытаан сирэйим-хараҕым дьаабы этэ. Күүһүлээбитин туһунан кимиэхэ да, тугу да эппэтэҕим. Ол бириэмэҕэ миэхэ наһаа ыарахан этэ. Олох олоруохпун баҕарбатаҕым, бэйэбэр тиийинэ сылдьыбытым. Бэйэм бэйэбиттэн наһаа кэлэйбитим. Итиннэ кырдьык бэйэм буруйдаахпын билинэбин. Кэнники ол киһи соҕотохтуу тутан ылбыта (кэтээбит эбит) уонна бырастыы гыннарбыта. Ол оннук хаалбыта.
Денискэ ити туһунан олох суруйбатаҕым. Сайын кини армияттан кэлбитэ. Күһүнүн сыбаайбалаабыппыт. Ыал буолан кини дэриэбинэтигэр дьонун кытта биир уһаайбаҕа, туһунан дьиэҕэ олорбуппут. Денис табаарыстара элбэх этэ. Сотору-сотору арыгы иһэрэ, күнүүлүүрэ. Кэнники ыксаан биир киһи күүһүлээбитин туһунан кэпсээбитим. Денис миигин таптыыр, онон өйдүө дии санаабытым, барыта төттөрү буолбута. Күнүүлүүрэ өссө элбээбитэ. Билэр дьоммун, бииргэ үөрэммит уолаттарбын кытта көрсөн кэпсэттэхпинэ, ол дьону барыларын кытары “хоонньоһуннаран” бүтэрэрэ. Өссө түннүгүнэн көрбүт киһибэр кытта холбуура. Мин сотору ыарахан буолбутум. Тугу да үлэлээбэккэ олорбутум. Дэриэбинэм чугас буолан, сотору-сотору дьоммор күүлэйдээн, хас да хонон кэлэрим. Денис ол аайы барытыгар: “Дэриэбинэҕэр атын киһилээххин, онно бараҕын, ” — диэн иһэрэ. Өссө: “Миигиттэн буолбакка, атын киһиттэн ыарахаҥҥын”, — диирэ. Күнүүттэн сылтаан сотору-сотору этиһэр, айдаарсар этибит. Оччоҕуна мин кыыһыран дьоммор баран олорорум. Сотору баран бырастыы гыннарара, хаһан да күнүүлүө суох буолара да, син-биир хатыланан иһэрэ. Оннук күн-дьыл ааһан испитэ.
Сааһыары оҕолонорум чугаһаан сырыттаҕына, оройуон киинигэр балыыһаҕа көрдөрө киирбиппит. Онно кини улахан эдьиийэ баар, кэргэннээх, оҕолоох. Киниэхэ түһэ сылдьыбыппыт. Син өр буолбуппут. Биир күн дьоммут дьиэлэригэр арыгы испиттэрэ, эдьиийэ эмиэ хаалсыбатаҕа. Кэнники күтүөтэ олох итирэн хаалан баран тэрээһэҕэ охтон утуйан хаалбыта. Эдьиийэ ханна эрэ баран хаалбыта. Мин Дениһи утутаары гыммытым, киһим олох айдааран, кырбаан барбыта. Эдьиийэ тиийэн кэлэн Дениһи тохтоппута. Мин хоско
киирэн ытыы сыппытым, утуйуом дуо? ! Эдьиийэ Дениһи уоскутан ону-маны кэпсиирэ иһиллэрэ. Икки итириктэр этиһэн да, хайҕаһан да ылаллара. Мин барытын истэ сыппытым. Онтон… Арай, эдьиийэ кэпсиир: “Миигин аҕабыт урут, эһиги кыра эрдэххитинэ, күүһүлүүр этэ. Эһиги онно кулуупка киинэҕэ
барар этигит. Миигин ыыппат этэ уонна… ” Денис ону истэн баран аҕатын өлөрүөх буолбута. Мин наһаа соһуйбутум, кэлэйбитим, сиргэммитим. Дьонум “ньуу” да “ньаа” буолан барбыттара. Онтон… Онтон эмискэ саҥалара суох буолан хаалбыта. Арай ынчык эрэ иһиллэрэ. Мин үөмэн туран көрбүтүм… Арай! Арай дьонум хоонньоһо сыталлар эбит. Көрөргө ынырык куһаҕан этэ! Олох сиргэ силлээбитим. Хаста да тиийэн: “Тугу дьаабылана сытаҕыт? ” Диэн айдаараары гынан баран, быһахтаммытыттан куттанан өлөрүө диэн барбатаҕым.Сарсыныгар дьонум олох туох да буолбатаҕын курдук этилэр. Күтүөтэ ону билиэ дуо? ! Ол итирэн баран утуйа сыппыт киһи. Эмиэ кимиэхэ да эппэтэҕим. Айдаарыахпын, туоһум суох. Барытын бэйэм испэр тута сылдьыбытым. Оннук күн-дьыл ааһан уол оҕоломмуппут. Киһим баҕата туолан аны субу-субу арыгылыыра. Нэдиэлэни нэдиэлэнэн дьиэтигэр олорбот этэ. Мин кыра оҕолонон дьиэ үлэтиттэн ордубат буолтум. Этиһии, айдаарсыы син-биир тахсар этэ. Денис баттахпыттан муостаҕа соһоро. Дьоно барытын истэ, көрө сылдьаллара да, көрө-көрө көрбөтөҕө, билэ-билэ билбэтэҕэ буолаллара. Миигин кытта кэпсэппэттэр этэ, мин да сыҥаламматаҕым. Айдаарыстахпытына дэриэбинэм чугас буолан кыһыннары-сайыннары оҕобун кыбыммытынан сатыы түһүнэ турарым. Итинник олорбуппут.
Биир сайын дьиэбитин өрөмүөннүү сылдьыбыппыт. Ол кэмҥэ Денис аҕата арыгылыы аҕай сылдьара. Ийэтэ үлэтигэр этэ. Денис наадаҕа ыалга барбыта. Мин дьиэҕэ үлэлии сырыттахпына аҕата киирэн кэлбитэ уонна: “Астыннарар гына күүһүлүүбүн дуо? ”, — Дии-дии эккирэппитэ. Мин куотан таһырдьа тахсыбытым. Денис кэлбитигэр аҕатын үҥсэ тоһуйбутум киһим хата, өһүргэнэн, өттүгүн тосту түһэ сыспыта. Аҕатын көмүскэһэн ынырык этэ.
Онтон биирдэ аны соҕотох буолан дьонугар хоммутум. Онно аҕата эмиэ арыгылыы сылдьара. Киэһэ утуйбуппут. Арай, сарсыарда миигин ким эрэ убахтыырыттан уһуктан кэлэн көрбүтүм, Денис аҕата бу аттыбар олорор! Букатын сытан киирэн барда. Оттон кэргэнэ утуйа сытара. Мин: “Оччо айылаах ойох көрдөөбүт буоллаххына, ойоххор бар! Ойохтооххун буолбат дуо? ! ” — Диэн бардьыгынаат, ойон туран таҥнан тахсан баран хаалбытым.
Олох сатаан олоруо суохпут диэн ыксаан суутунан арахсыбыппыт. Денис хаста да ааттаһан көрбүтэ. Дьоно эмиэ албыннаспыттара. Оттон мин кырбанаары, өлөөрү, аҕатыгар күүһүлэттэрээри холбоһуом дуо? Санаан көрүҥ, ынырык буолбатах дуо? ! Санаан кэллэхпинэ олох наһаа-наһаа кэлэйэбин. Аһара кэлэйэбин! ! !
Ааҕааччылар, туох дии саныыгыт? Испэр тута сылдьар санаабын дууһам чэпчээрэй диэн суруйдум.
Тыа дьахтара.
Алла СЛЕПЦОВА уруһуйа.
Сүрэх кистэлэҥэ