(КӨРДӨӨХ КЭПСЭЭН)
Миитэрэйдээх Маайа үһүс оҕолонууларыгар игирэлэннилэр. Буо-
лаары буолан — үс! Бүтүн бөһүөлэк, нэһилиэк үрдүнэн соһуйуу-өмү-
рүү, сөҕүү-махтайыы, үөрүү-көтүү!.. Буолумуна даҕаны! Үс игирэ биир-
дэ төрөөпүнэ, бу кыра бөһүөлэккэ, бу бөһүелэккэ эрэ буолуо дуо,
бүтүн нэһилиэк, өссө бүтүн оройуон, үчүгэйдик ааҕыстахха республика
да үрдүнэн, сыл аайы буолбат ээ. Хас эмэ уонунан, сүүһүнэн сылларга
биирдэ эмит буолар. Дьэ уонна соһуйумуна, үөрүмүнэ!..
Сокуон быһыытынан, үс игирэлээх ыалга ньээҥкэ көрүллэр. Онту-
кабыт, биПиэнэ Оигшэнин курдук, сөптөех киһи суох аатырда. Инньэ
гынан Совет председателэ Миитэрэйи бэйэтин: «Чэ, Миитэрэй, бэйэҥ
ньээҥкэлээн көрөрүҥ дуу, хамнаскын төлүөхпүт»,— диэтэ. Миитэрэй
сөбүлэстэ. Сөбүлэһиминэ, бэйэлээх бэйэтин оҕолорун көрөргө. Буолаа-
ры буолан — игирэлэри! Сөбүлэһэрин ааһан Миитэрэй өссө үөрдэ:
уоппуска да ылбатаҕа ыраатта…
Бэлэм сылтах, бачча үс оҕоломмут киһи ыччаттарын хайдах «сууй-
бат» буолуой, «сууйдаҕа» дии. «Сууйумуна» даҕаны: Миитэрэй сыл
аайы игирэлэммэт ээ. Ьуолаары буолан — ус! Уонна, манна диэн эттэх-
хэ, Миитэрэй бэйэтэ даҕаны «аһыырын» син сөбүлүүр ээ. Кырдьыга,
наһаа да буор иһээччи буолбатар, бэйэтин өлүүтүн баҕас атын киһиэ-
хэ улахан кыһалҕата суоҕар бэрсибэт киһи. Ол гынан баран «сууйуу-
бут» аһара уһаата. Миитэрэй күнүһүн син ньээҥкэлэһэр, оттон киэһээ-
тин хайаан да «алдьанан» хаалар. Сатахха, эҕэрдэ, уруй-айхал да
элбэҕэ бэрт. Киһи эрэ тулуйуо суох курдук үлүгэрэ. Онно эбии Миитэ­
рэй бэйэтэ да үөрүнньэҥэ, төлөркөйө бэрт…
«Сууйуутун» алтыс дуу, сэттис дуу күнүгэр киэһэ, адьаһын хойут,
Миитэрэй букатыннаахтык «алдьанан» кэллэ. Саҥатын киһи төрүт
арааран истибэт, наһаа элбэҕи кэпсии сатаабытыттан дөрүн-дөрүн:
үөрдэҕим дии… көттөҕүм дии… үс игирэ…— диэн истэр Маайа. Ону да
сэрэйэ былаан.
Миитэрэй «аһаан» кэллэҕинэ оҕомсоҕо, сылламсаҕа дьэ киирэр.
Өйдөөҕөр үгүс саҥа-иҥэ суох киһитэ. Ону билэр уонна «сууйуу» ‘олус
уһаабытыттан бэйэтэ да «көхсүн хаана буһа» сылдьар буолан, Маайа
олус уһуннук кэпсэтэ сатаабакка эрэ, таҥаһын ньылбырыта тыытаат,
Миитэрэйин саала хоско турар, эргэ дьыбаан дьааһыгар илдьэн симэн
кээстэ уонна үрдүгэр оронун оҥостон, уһугуннаҕына туран киһини эрэй-
дээбэтин диэн, хам баттыы сытынан кэбистэ.
Маайа Миитэрэйдээҕэр быдан толуу, киһи эрэ толло көрөр дьахта-
ра, соруннаҕына, күүһүнэн да кинини букатын тулуппат этэ.
Миитэрэй улаханнык өрөлөһө барбата, уопсайынан да кини «ал-
дьаннаҕына» Маайатын тылыттан тахсааччыта суох, буруйун син би-
линэрэ буолуо уонна урукку өттүгэр иккитэ-хаста өрөлөһөн көөртө
табыллыбатаҕа, онон кэнники сылларга: һыччыый, кээс, һыччыый,
һыччыый, кээс, кээс,— эрэ диэччи.

Петр Пестряков
Арыгыһыты көмүү
(КӨРДӨӨХ КЭПСЭЭН)
Миитэрэйдээх Маайа үһүс оҕолонууларыгар игирэлэннилэр. Буо-
лаары буолан — үс! Бүтүн бөһүөлэк, нэһилиэк үрдүнэн соһуйуу-өмү-
рүү, сөҕүү-махтайыы, үөрүү-көтүү!.. Буолумуна даҕаны! Үс игирэ биир-
дэ төрөөпүнэ, бу кыра бөһүөлэккэ, бу бөһүелэккэ эрэ буолуо дуо,
бүтүн нэһилиэк, өссө бүтүн оройуон, үчүгэйдик ааҕыстахха республика
да үрдүнэн, сыл аайы буолбат ээ. Хас эмэ уонунан, сүүһүнэн сылларга
биирдэ эмит буолар. Дьэ уонна соһуйумуна, үөрүмүнэ!..
Сокуон быһыытынан, үс игирэлээх ыалга ньээҥкэ көрүллэр. Онту-
кабыт, биПиэнэ Оигшэнин курдук, сөптөех киһи суох аатырда. Инньэ
гынан Совет председателэ Миитэрэйи бэйэтин: «Чэ, Миитэрэй, бэйэҥ
ньээҥкэлээн көрөрүҥ дуу, хамнаскын төлүөхпүт»,— диэтэ. Миитэрэй
сөбүлэстэ. Сөбүлэһиминэ, бэйэлээх бэйэтин оҕолорун көрөргө. Буолаа-
ры буолан — игирэлэри! Сөбүлэһэрин ааһан Миитэрэй өссө үөрдэ:
уоппуска да ылбатаҕа ыраатта…
Бэлэм сылтах, бачча үс оҕоломмут киһи ыччаттарын хайдах «сууй-
бат» буолуой, «сууйдаҕа» дии. «Сууйумуна» даҕаны: Миитэрэй сыл
аайы игирэлэммэт ээ. Ьуолаары буолан — ус! Уонна, манна диэн эттэх-
хэ, Миитэрэй бэйэтэ даҕаны «аһыырын» син сөбүлүүр ээ. Кырдьыга,
наһаа да буор иһээччи буолбатар, бэйэтин өлүүтүн баҕас атын киһиэ-
хэ улахан кыһалҕата суоҕар бэрсибэт киһи. Ол гынан баран «сууйуу-
бут» аһара уһаата. Миитэрэй күнүһүн син ньээҥкэлэһэр, оттон киэһээ-
тин хайаан да «алдьанан» хаалар. Сатахха, эҕэрдэ, уруй-айхал да

элбэҕэ бэрт. Киһи эрэ тулуйуо суох курдук үлүгэрэ. Онно эбии Миитэ­

рэй бэйэтэ да үөрүнньэҥэ, төлөркөйө бэрт…
«Сууйуутун» алтыс дуу, сэттис дуу күнүгэр киэһэ, адьаһын хойут,
Миитэрэй букатыннаахтык «алдьанан» кэллэ. Саҥатын киһи төрүт
арааран истибэт, наһаа элбэҕи кэпсии сатаабытыттан дөрүн-дөрүн:
үөрдэҕим дии… көттөҕүм дии… үс игирэ…— диэн истэр Маайа. Ону да
сэрэйэ былаан.
Миитэрэй «аһаан» кэллэҕинэ оҕомсоҕо, сылламсаҕа дьэ киирэр.
Өйдөөҕөр үгүс саҥа-иҥэ суох киһитэ. Ону билэр уонна «сууйуу» ‘олус
уһаабытыттан бэйэтэ да «көхсүн хаана буһа» сылдьар буолан, Маайа
олус уһуннук кэпсэтэ сатаабакка эрэ, таҥаһын ньылбырыта тыытаат,
Миитэрэйин саала хоско турар, эргэ дьыбаан дьааһыгар илдьэн симэн
кээстэ уонна үрдүгэр оронун оҥостон, уһугуннаҕына туран киһини эрэй-
дээбэтин диэн, хам баттыы сытынан кэбистэ.
Маайа Миитэрэйдээҕэр быдан толуу, киһи эрэ толло көрөр дьахта-
ра, соруннаҕына, күүһүнэн да кинини букатын тулуппат этэ.
Миитэрэй улаханнык өрөлөһө барбата, уопсайынан да кини «ал-
дьаннаҕына» Маайатын тылыттан тахсааччыта суох, буруйун син би-
линэрэ буолуо уонна урукку өттүгэр иккитэ-хаста өрөлөһөн көөртө
табыллыбатаҕа, онон кэнники сылларга: һыччыый, кээс, һыччыый,
һыччыый, кээс, кээс,— эрэ диэччи.

Петр Пестряков
Арыгыһыты көмүү
(КӨРДӨӨХ КЭПСЭЭН)
Миитэрэйдээх Маайа үһүс оҕолонууларыгар игирэлэннилэр. Буо-
лаары буолан — үс! Бүтүн бөһүөлэк, нэһилиэк үрдүнэн соһуйуу-өмү-
рүү, сөҕүү-махтайыы, үөрүү-көтүү!.. Буолумуна даҕаны! Үс игирэ биир-
дэ төрөөпүнэ, бу кыра бөһүөлэккэ, бу бөһүелэккэ эрэ буолуо дуо,
бүтүн нэһилиэк, өссө бүтүн оройуон, үчүгэйдик ааҕыстахха республика
да үрдүнэн, сыл аайы буолбат ээ. Хас эмэ уонунан, сүүһүнэн сылларга
биирдэ эмит буолар. Дьэ уонна соһуйумуна, үөрүмүнэ!..
Сокуон быһыытынан, үс игирэлээх ыалга ньээҥкэ көрүллэр. Онту-
кабыт, биПиэнэ Оигшэнин курдук, сөптөех киһи суох аатырда. Инньэ
гынан Совет председателэ Миитэрэйи бэйэтин: «Чэ, Миитэрэй, бэйэҥ
ньээҥкэлээн көрөрүҥ дуу, хамнаскын төлүөхпүт»,— диэтэ. Миитэрэй
сөбүлэстэ. Сөбүлэһиминэ, бэйэлээх бэйэтин оҕолорун көрөргө. Буолаа-
ры буолан — игирэлэри! Сөбүлэһэрин ааһан Миитэрэй өссө үөрдэ:
уоппуска да ылбатаҕа ыраатта…
Бэлэм сылтах, бачча үс оҕоломмут киһи ыччаттарын хайдах «сууй-
бат» буолуой, «сууйдаҕа» дии. «Сууйумуна» даҕаны: Миитэрэй сыл
аайы игирэлэммэт ээ. Ьуолаары буолан — ус! Уонна, манна диэн эттэх-
хэ, Миитэрэй бэйэтэ даҕаны «аһыырын» син сөбүлүүр ээ. Кырдьыга,
наһаа да буор иһээччи буолбатар, бэйэтин өлүүтүн баҕас атын киһиэ-
хэ улахан кыһалҕата суоҕар бэрсибэт киһи. Ол гынан баран «сууйуу-
бут» аһара уһаата. Миитэрэй күнүһүн син ньээҥкэлэһэр, оттон киэһээ-
тин хайаан да «алдьанан» хаалар. Сатахха, эҕэрдэ, уруй-айхал да
элбэҕэ бэрт. Киһи эрэ тулуйуо суох курдук үлүгэрэ. Онно эбии Миитэ­
рэй бэйэтэ да үөрүнньэҥэ, төлөркөйө бэрт…
«Сууйуутун» алтыс дуу, сэттис дуу күнүгэр киэһэ, адьаһын хойут,
Миитэрэй букатыннаахтык «алдьанан» кэллэ. Саҥатын киһи төрүт
арааран истибэт, наһаа элбэҕи кэпсии сатаабытыттан дөрүн-дөрүн:
үөрдэҕим дии… көттөҕүм дии… үс игирэ…— диэн истэр Маайа. Ону да
сэрэйэ былаан.
Миитэрэй «аһаан» кэллэҕинэ оҕомсоҕо, сылламсаҕа дьэ киирэр.
Өйдөөҕөр үгүс саҥа-иҥэ суох киһитэ. Ону билэр уонна «сууйуу» ‘олус
уһаабытыттан бэйэтэ да «көхсүн хаана буһа» сылдьар буолан, Маайа
олус уһуннук кэпсэтэ сатаабакка эрэ, таҥаһын ньылбырыта тыытаат,
Миитэрэйин саала хоско турар, эргэ дьыбаан дьааһыгар илдьэн симэн
кээстэ уонна үрдүгэр оронун оҥостон, уһугуннаҕына туран киһини эрэй-
дээбэтин диэн, хам баттыы сытынан кэбистэ.
Маайа Миитэрэйдээҕэр быдан толуу, киһи эрэ толло көрөр дьахта-
ра, соруннаҕына, күүһүнэн да кинини букатын тулуппат этэ.
Миитэрэй улаханнык өрөлөһө барбата, уопсайынан да кини «ал-
дьаннаҕына» Маайатын тылыттан тахсааччыта суох, буруйун син би-
линэрэ буолуо уонна урукку өттүгэр иккитэ-хаста өрөлөһөн көөртө
табыллыбатаҕа, онон кэнники сылларга: һыччыый, кээс, һыччыый,
һыччыый, кээс, кээс,— эрэ диэччи.

тээхпит,— диэн хообургуур аҕай этэ. Дьэ, ол кини арыгыһыты көмөр
«саҥа ньымата» буоллаҕа. Төһө эрэ дьэ, уоһун эҥин араастаан үмүрүч-
чү тутта-тутта, эттэ-тыынна буолла! Ити төбөтүн

туттаран туорай маһы
эмиэ кини саайтарбыта буолуо. «Арыгыһыт төбөтө маннык сыттын»,—
диэбитэ буолуо! Миитэрэй аны Уйбааҥҥа өстүйэн турда. Ама арыгыны
абааһы көрбүт иһин, бокуонньугу маннык дьаабылыыр сүрүн ньии!
Саатар ыччаттарын аһыныах эбиттэр. Ордук үс игирэни! Миитэрэй,
дьиҥинэн, оннук буор иһээччи буолбатах ээ. Игирэлэрин үөрүүтүн эрэ
«сууйбута». Бнир оҕо эбитэ буоллар, кини маннык «сууйуо» үһү дуо?!
Суох! Үс игирэ ээ! Үс! Ол да иһин «сууйуу» уһаатаҕа дии. Биир оҕону
«сууйар» дуу, үһү дуу?! Өйдүөх да эбиттэр!..
Миитэрэй кыһыытыттан-абатыттан бэсиһин ытаата. Эмиэ маккы-
раччы! Ис сүрэҕиттэн! Туох да уйа-хайа суох! Кыахтааҕа буоллар,
төкүнүйэ-төкүнүйэ, баһын кырбана-кырбана ытыах эбит. Ону ханна
баарый, кырыыстаах хоруоп хамнаабат гына ыбылы ылан сыттаҕа…
Маайа Миитэрэйин аһынан кэллэ. Дьахтар барахсан сүрэҕэ ча-
раас буолаахтаатаҕа… У онн а, Миитэрэйин, төһө да кыһыйдар, тап-
тыыра бэрт. Маайа бэйэтэ даҕаны хом санаатын өр тутааччыта суох.
Хайа уонна ханнык дьахтар барахсан сүрэҕэ эр киһи ааттаах биэстэ
төхтүрүйэн ытыырын тулуйуой! Маайа киһитин «хаайыытыттан» таһаа-
рарга быһаарынна.
…Миитэрэй эрэйдээх бу сордоно сыттаҕына, «хоруобун» хаппаҕа
эмискэ тэлэллэ биэрэр да, үрдүгэр туох эрэ барыс гына түһэр. Миитэ­
рэй, барык-сарыкка омоонноон көрдөҕүнэ, эмиийин кэрэтигэр диэри
арбайан түспүт баттахтаах, туох да дьүүлэ-дьаабыта биллибэт, уп-уһун,
үп-үрүҥ таҥас бүрүнүүлээх, илиэһэй кыыһа илэ бэйэтинэн бу кэлэн
турар эбит ээ!
Өссө да өлбеккө сытарбын билэн, тыыммын ыла кэллэҕэ,— Мии­
тэрэй күнэ бүтэһиктээхтик хараарда. Ол быыһыгар: маннык сытан
тоҥон-хатан, муҥ сорун көрөн өлүөхтээҕэр, сиэбитэ да ордук,— диэн
санаа күлүм гынна. Миитэрэй эрэйдээх тиһэх күүһүн мунньунан ха-
һыытаата. Үнтү ытаан, сэниэтэ эстэн сытар эрэйдээх хаһыытыа да дуо,
хардьыгынаата: «Оҕолорум барахсаттар!— Төһө да хомойдор, Маайа-
тын аатын эмиэ умнубата,— быдан дьылларга бырастыыларыҥ! Сор-
доох-муҥнаах аҕаҕытын бырастыы гыныҥ! Куһаҕаннык санаамаҥ!
Бу көмүүгэ, бу саакка-суукка барытыгар арыгы буруйдаах!» Уонна дьэ
буттүм диэбиттии хараҕын симнэ.
Арай бу сытан иһиттэҕинэ, били «илиэһэйин кыыһа» этэр: «Бу
күтүр биэлэй горячкалаабыт буолбат дуо, тугу-тугу тыллаһар?» «Аны
алкоголик диэн сиэмээри гынна дуу, эрэйдээбэккэ сиэҕин, киниэхэ
баҕас син биир ини»,— дии саныыр Миитэрэй. Ол иһин симиэрдин
түргэтэтээри, төһө да күүһэ өһүлүннэр, хап-сабар олоро биэрэр уонна
тиһэх сэниэтин мунньунан, синигэр түһэн ыһыытыыр: «Илиэһэй дьах-
тара, ол-бу буолан сирэ-тала турума, түргэн соҕустук сии оҕус, бу да
copy көрө сытарым сөп уонна мин төрүт да горячкалыы иликпин».
— Бу үөдэн уола, кырдьык, иирбит буолбат дуо? Бээ, ыаллар-
бын ыҥырдахпына табыллыыһык! — уонна «абааһыта» анараа диэки
барда, уотун холбоото.
Миитэрэй, уот холбоммутугар дьэ өйдөөн көрбүтэ, бэйэлээх бэ­
йэтин дьиэтигэр, өссө буолаары буолан дьыбаанын иһигэр, туруусу­
гунан эрэ олорор эбит.