(Сүрэх кистэлэҥэ)

Мин бу “Эдэр саас” хаһыат нөҥүө бэйэм санаабын суруйуохпун баҕарабын. Оннук үлүгэр киһи сэҥээрэрэ суох да буоллар, бэчээттиэхтэрэ диэн эрэнэбин. Хаһан да хаһыакка суруйан көрө иликпин. Ол гынан баран миигин олоҕум маннык суруйарга тиэртэ диэххэ дуу.
Ааппын, хантан төрүттээхпин суруйуохпун баҕарбаппын. Тоҕотун өйдүүр инигит. Кэргэннээхпин, оҕолоохпун. Дьылҕа Хаан ыйан биэрбит аналбын кытта студенныы сылдьан, уон сыл анараа өттүгэр холбоспуппут. Ыал быһыытынан этэҥҥэ олорон испиппит. Ол гынан аҕыйах сыллааҕыта кэргэним буруй оҥорон билигин хаайыыга сытар. Биричиинэтэ, биллэн турар, арыгы буолар. Бу манныкка олохпут күн-түүн ыараан да иһэрэ тиэртэ. Хаайыыга үксүн арыгыттан сылтаан түбэһэллэрэ биллэр суол.

Аны салларым диэн баар, кэргэним ол дойдуттан тахсан баран этэҥҥэ олоруо дуо? Бастатан туран, санаата уларыйан тахсыан сөп, иккиһинэн, хаайыыга олоро сылдьыбыт диэн үлэҕэ ылыахтара суоҕа, үсүһүнэн, бииргэ сыппыт дьоно олоҕор мэһэйдиэхтэрин сөп, төрдүһүнэн, урукку табаарыстара эмиэ арыгыннан күндүлүөхтэрэ. Баҕар испэт буола сатыа, ону ол диэбэккэ кэлэ туруохтара.

Олорор дойдубар “сыта” сылдьыбыт дьон син бааллар. Эмиэ кэргэннээхтэр, оҕолоохтор. Сорох син-биир арыгылыыр, сорох өйдөнөн хата кимнээҕэр ордук олорор. Манна, биллэн турар, барыта киһиттэн бэйэтиттэн тутулуктаах. Барытын ырыҥалаан көрөн, өйдүүр эрэ киһи көнүө. Өссө кыһыыта баар, кэргэттэрин, оҕолорун да санаабакка, кыбыстыбакка эрэ көрсүүлэһэллэр. Эбиитин үлэлээбэккэ кэргэттэрин кырбыы-кырбыы түөстэригэр силлэнэ сытар эрдэр эмиэ бааллар. Дьахтары кырбыыр киһи бэйэтин мөлтөҕүн көрдөрөр. Ол аата кыайара эрэ дьахтар буоллаҕа. Ама да буолтун иһин, кинилэри күүппүт кэрэ аҥардара хаайыыга сытар кэмнэригэр төһөлөөх эрэйинэн, сүүрэн-көтөн, эрэйи көрбүттэрэ буолуой. Мин биир бэйэм аһыыр-аһаабат икки ардыгар хаһааммыт аспыттан, харчыга иэс киирэ-киирэ кэргэммэр илдьэбин. Төһөнөн элбэх аһы илдьэҕин, соччонон киһигин өйүүгүн.

Дьонум мөҕөн-этэн аҕай биэрбиттэрэ: “Тоҕо арахсан хаалбаккын? Бэйэҥ эрэйи көрүөҥ, оҕоҕор да охсуулаах буолуо, хаайыыга сыппыт киһи син-биир көммөт, аһыыр аһа суох олороҥҥун өссө киниэхэ ыытаҕын”, - диэн өйбүн-санаабын дэлби түһэрэн кэбиһэллэр. Мөҕөллөрө эмиэ да сөп курдук. Төһөтүн да иһин, дьолу баҕардахтара. Ол гынан мин дьолбун буллум дии саныыбын. Тоҕо диэтэр, кини миэхэ бастакы эр киһим буолар. Төһө да хаайыыга түбэстэр, киниттэн ордук киһи суох курдук, миэхэ. Уон, сүүрбэ да сыл түбэспитэ буоллар син-биир күүтэбин. Мин дьолбор, хата арыый кыраҕа түбэстэ. Арааһа, сэгэрим мин суруйбуппун сэрэйэн эрдэҕэ. Бэйэтэ күнүүһүт соҕус. Миигин билигин көрсүүлээҕиҥ буолуо дии саныыр. Күнүүлээминэ, мин да хаалла сытарым буоллар күнүүлүөм этэ. Сороҕор наһаа кыһыйааччыбын, итэҕэйбэтиттэн хомойооччубун. Ол иһин бу хаһыат нөҥүө кэргэммэр иккистээн күүстээх тапталбар билиниэхпин баҕарабын. Төһөлөөх мин киниттэн эрэйи көрбүтүм буолуой, хомоппута да элбэх. Таптыырым бэрт буолан барытын тулуйан, бырастыы гынан баччааҥҥа диэри олорон кэллэҕим. Баҕар бэйэм эмиэ туох эрэ сыыһалааҕым буолуо. Киһи барыта идеальнай буолбата чахчы. Хаһан да көрсүүлэһэр диэни билбэтэҕим, билбэппин, билиэхпин да баҕарбаппын.

Онон, сэгэриэм, санааҕын түһэримэ. Син-биир барытын бырастыы гынарбын билэҕин. Тэһийбэт күннэрбэр суруктаргын куруук ааҕабын. Эн хас биирдии тылыҥ миэхэ барыта күндү курдук. Эйигин олуһун кэтэһэбин, ыраас суобаспынан күүтэбин. Эрэйдэммит эрэлбин түһэн биэримэ дуу.

Эн биһиккини дьылҕабыт булларбыта, бу курдук барытын бүтэһигэр диэри тулуйан, тапталбытынан күндүлээн, олохпут уустук кэмин бииргэ быһаарсан иннибит диэки баран иһиэх. Оҕобут туһугар бэйэ-бэйэбитигэр дьоллоох олоҕу бэлэхтэһиэх диэн ис сүрэхпиттэн баҕа санаабын тиэрдэбин. Мин эйигиттэн оннук элбэҕи ирдээбэппин. Баара суоҕа таптатыахпын, таптыахпын баҕарабын. Арааһа, олоххо “дьол уонна сор аргыстаһаллар” диэн кырдьыгы этэллэр эбит. Сорум аастаҕа, аны дьолбун күүтэбин диэн бүк эрэнэ саныыбын.
Күүстээх аҥардарбыт, баһаалыста, өйдөнүҥ! Кэргэттэргитин, оҕолоргутун санааҥ, бэйэмсэх буолумаҥ.

Редакцияттан: автор аата биллэр биричиинэнэн уларытылынна.

Эрэлчээнэ,

Эдэр саас №24 (20.06.2001)