Автор: талбаана - 06.05.2014 (13:57)

    Ааҕааччылар үгүскүт устудьуоннуу сылдьыбыккыт буолуо. Стройотряд, спецотряд диэннэр бааллар этэ. Миигин мөлтөх доруобуйалааххын диэн стройотрядка ылбатылар арай. Тыа оҕото кэм сүөһүгэ сыстаҕас, онон билэр кыргыттарым кучуйаннар, чугас тыа улууһугар дайааркалыы, спецотряд диэҥҥэ барсар буоллум. Соччо чугастык билсибэт кыргыттарым да буоллар, кыһамматым. Оччолорго дьон-сэргэ санаата ыраас, билиҥҥи курдук буолбатах. Урутаан эттэхпинэ, наһаа үчүгэйдик сылдьан, үлэлээн кэлбиппит, ыкса билсибиппит, доҕордоспуппут. Күн бүгүҥҥэ диэри эдэр кэрэ сааспыт доҕордоһуута салҕанар, бөҕөргүүр. Дьэ, айаннаатыбыт. Бастаан оройуон киинигэр дылы автобуһунан, онтон хонон туран баран, теплоходунан барыахтаахпыт. Улуу эбэ кытылыгар турар син улахан бөһүөлэк эбит, гостиницаҕа хоннубут.

Түүн хойукка диэри гитаранан ырыа-тойук бөҕө. Бары да ырыаһыттар эбиппит. Оччолорго “Машина времени”, Юрий Антонов, Юрий Лоза ырыалара популярнайдар.
Дьэ сарсыарда туран теплоходка нэһиилэ үтүрүһэн киирэн айаннаатыбыт. Балайда ыраах сир эбит да кэпсэтэн-ипсэтэн, күлэн-салан суол уһунун билбэккэ аһардыбыт. Оо эбэ киэҥ нэлэмэн киэлитинэн устан дьулурутан иһэр кэрэ да көстүү этэ! Иирэлээх арыылар, налыы сыһыылар, харыйа тумуллар, хатыҥнаах алаастар, хойуу булкаастаах тыалар, ыраас үрүйэлэр, күөх мырааннар… бииртэн биир кэрэ көстүү арыллан иһэрэ.

Киэһэлик аналлаах сирбитигэр тиийдибит. Оо, теплоход тиксэр сиригэр дьон бөҕө тоҕуоруспутун көрүө этигит! Туох эрэ гастрольнай биригээдэ кэлбитин көрсүү курдук! Сонурҕуу, үөрэ, сиилии-одуулуу да көрөөччү баар… ээ биһиги киин сир дьоно ол аайы кыһанан бэрт, күлсүү- салсыы, хаадьылаһыы, омун-төлөн… оо, үтүөкэн да айылҕалаах сир эбит! Үрдүк мыраан тэллэҕэр хатыҥнаах чараҥнарынан сэлэлэммит орто соҕус кээмэйдээх дэриэбинэ, дьиэ үксэ үрүҥ оппуохалаах, хатыйыы күрүөлээх, түптэ сыта дыргыйар, күөх сирэм сыта ил гынар, бу от ыйын саҕаланыыта этэ. Дьэ совхоз салалтата “Беларусь"тыраахтары көрүһүннэрэ киллэрбит, прицептаах, онно толору тиэллэн, олохтоохтортон ким эрэ көмөлөстө ҥин.

Үлэлиэхтээх сайылыкпыт син тэйиччи эмиэ эбэ биэрэгэр турар эбит. Саха сиригэр оччолорго аатырар совхоз отделениетын саамай бастыҥ ыанньыксыттарын солбуйар чиэс тигистэ. Эргэ ампаар дьиэҕэ олохтоотулар, наара ороннордоох, аҕыйах уолаттардаахпыт тэлгэһэҕэ тэйиччи турар умуһах ампаарыгар олорор буоллулар. Бастаан утаа үлэҕэ умса түһүү буолла, сорохторбут ынахха чугаһаабатах дьон, доильнай аппарааты баһылаатылар, начаас сыбырҕатар буоллулар. Мин илиибинэн ыыбын, кыттыгаһым аппаратынан. Уолаттарбыт сүрдээх бүгүрүлэр, улгумнар. Бэйэлэрин үлэлэриттэн ордон барыбыгар көмө буола сатыыллар. Киэһэ сылайан эрдэ баҕайы утуйабыт, хара сарсыарда үлэбитигэр ойобут. Күҥҥэ үс ыам. Иккис ыам кэннэ наар эбэҕэ киирэн сөтүөлүүбүт.

Эбэ сылаас уутугар чомполонон тахса-тахса кырылас көмүс кумахтаах кытылга тахсан күҥҥэ сыраллан сытабыт, аргыый аҕай кэпсэтэ сытан, утуйан да ылабыт. Таҥас суунар, бадминтоннуур, удочкалыыр да баар ол быыһыгар. Үлэбитигэр үөрэнэн, бэйэ-бэйэбитин ыкса билсэн олохпут оннугар түстэ. Арай биир киэһэ аһаан баран ким мээчиктиир, ким сытар, кинигэ ааҕар, ким номнуо утуйар. Мин дьиэ иһигэр сытан иһиттэхпинэ сүрдээх элбэх мотоцикл тыаһа бирилээн кэллэ, бары түннүккэ ойдубут. Сэрэйдибит, олохтоох ыччаттар буолуо диэн. Мээчиктии сылдьар оҕолорбутугар кыттыһан кэбистилэр, дьиэҕэ баар кыргыттар тахсаары оҥостор түбүккэ түстүбүт. Сиэркилэ иннигэр үтүрүһүү, төттөрү-таары тилигирэһии буолла. Дьэ оҥостон оҥостон аҕайын тахсыы буолла.

Телефоҥҥа бэчээттиир ыарахан баҕайы… сирэй билсиһии эҥин суох, аҥаар кырыытыттан киирэн, бары тула туран оонньоон бардыбыт. Хараҥаран барда, ас астанар кутаабыт тула олорон дьэ уопсай кэпсэтии, күлсү-салсыы… ити курдук хас киэһэ аайы үлэҕэ кэлэр курдук кэлэ турар буоллулар. Мин кинигэмсэх бэйэлээхпин, үчүгэй ааҕар кинигэлээх буоллахпына, сороҕор тахсыбаппын, сороҕор, хойутуу тахсабын. Номнуо пааралар баар буолан эрэллэр эбит, мин биир да уолу соччо арааран сонурҕуу көрө иликпин, саҥаттан саҥалар кэлэллэр быһыылаах, соччо билэттии да иликпин. Арай биир күн сөтүөлүү сылдьан, саамай аҕыйах саҥалаах, лоп-бааччы Аайа диэн кыыспыт миэхэ:“саргы, эйигин биир уол көрөр да көрөр, эн буоллаҕына, олох наадыйбаккын дии…Киирэн хааллаххына, олох хомойон хаалар, үүтүн тохпут оҕо курдук"диир. Мин соһуйан өлө сыстым. Ол хайдах уолун ыйытабын, кыыһым:“чэ, киэһэ тахсан көрөөр, эппэппин, саамай хара хаастаах, харахтаах буолуо"диир.

Дьэ киэһэ уолаттар мотоциклларын тыаһын иһиллээн олорон, тохтуу түһэн баран таҕыстым, тоҕо эрэ мээчиктии иликтэр, кутаа тула мустан олороллор, тураллар. Аргыый кэлэн кытыыга миэстэ булан олордум, сэмээр уолаттары сирийэ көрөбүн, хайалара буоллаҕай диэн. Бу

этэн көрө-көрө күлэр, солуута суох халаарар, сааһырбахтаабыт көрүҥнээх уол буолбатах ини, бу сырдык хааннаах, үрдүк уҥуохтаах сытыы-хотуу уол чахчы буолбатах, Таайалыын сылдьан эрэллэрин бэлиэтии көрбүтүм ыраатта. Онтон…уой, утары кэккэҕэ биир уол миигин чоҕулуччу көрөн аөай олорор эбит.

Мин утары көрбүппэр харахтарын куоттаран умса көрдө. Мин аргыый туран атын сиргэ сыҕарыйдым. Сол умса көрөн кутаа уотун одуулуур. Аайа сыыспатах:кырдьык хара хаастаах, хоп-хойуу кыламаннаах арылыччы көрбүт харахтардаах, хайдах эрэ олох киһи эрэ хараҕа араҕыа суох дьүһүннээх эбит. Мин наһаа одуулуурум биллиэ диэн, сэмээр көрөбүн. Арай төбөтүн көтөҕөн баарыын мин олорбут сирим диэки көрдө, хаастара тэрбэс гынаат, тула кэриччи көрөн эрдэҕинэ, Лаана кэтит көхсүгэр күлүктэтэрдии тэйэн биэрдим. Миигин булан көрбөтө, бэл кэннин хайыһан ылла, били Аайа эппитинии, үүтүн тохпут оҕолуу санньыйан хаалла, умса туттан олорор. Мин күлэ саныыбын испэр, эмиэ да наһаа аһынным, эмиэ да саарбахтаатым, баҕар, олох да миигин көрдөөбөтө буолуо. Оччоҕо маннык гыныахха дии санаан баран, тура ойдум. Онуоха мин диэки сандаарыс гына көрбөтө дуо, мичээрэ ырааһыан, сырдыгыан, олох ытыһын эрэ таһыммата, үөрбүтэ сирэйигэр сурулла сылдьар. Мин наһаа соһуйан, долгуйан дьиэ диэки куота ойдум ээ. Быыс булан Аайа киирэ сырытта:“Хайа, көрдүҥ дуо, итэҕэйдиҥ дуо?“диир. Мин саҥата суох сыттыкка умса түстүм.

Хас да хонук ааста, киэһэ эрдэ хараҥарар буолан барда, мээчиктииртэн салҕан атыны оонньуохха диэн буолла. Миэстэ былдьаһыы диэни оонньоотубут. Били уолум, мин аттыбар турар киһини таарыйан баран сүүрдэ, куота кэлэн миигинниин сиэттиһэр буолла, бастаан сэрэниин сэрэнэн илиибин ылла, онтон харса суоҕар киирэн, күүскэ бобо тутта. Мин соруйан:“Айаа” диибин, онуоха:“Уой, алҕас, бырастыы гын. Мин Костябын, оттон эн?“диир. Ааппын эппиппэр, кэҕис гынан мичээрдиир, наһаа ис-киирбэхтик. Ити курдук билистибит, мотоциклынан хатааһылыыр, көннөрү сэргэстэһэн хаамсар, тэйиччи иккиэн олорон кэпсэтэр буоллубут. Уҥуоҕунан наһаа улахана суох эрээри, бэйэтигэр сөп эттээх-сииннээх, кэтит сарыннаах, сиэнчэр хааннаах, эрдээх мөссүөннээх. Киһи хараҕар быраҕыллар көрүҥнээх оннук уолаттар баар буолааччылар дии… мин бу иннинэ биир да уоллуун маннык чугастык доҕордоһо илигим, сырсар уолаттар бааллара да, килбик, тоҥуй майгылаах быһыылаах этим, чугаһаппатым. Бу сырыыга хайдах эрэ көрөөт испэр киллэрдим, сөбүлээн бардым. Киэһэ аайы кэлэрин күүтэбин, долгуйабын, күннээн саныы сылдьар буоллум.

Билсэн бардахха, сэмэй, үчүгэй майгылаах уол эбит. Кэпсээнэ лоп-бааччы, юмордаах эрээри, элэктээһин, сиилээһин буолбатах, табаарыстарын туһунан көрүдьүөстээх баҕайытык кэпсиир, истэ олорон кинилэри таптыырын, астынарын хайдах эрэ сэрэйэҕин. Аҕалаах эрэ, ийэтэ өлбүт эбит. Наһаа испэр аһына саныыбын, мин олох быр-бааччы олохтоох ыал оҕото буоллаҕым. Ити курдук син чугасыһан истибит. Сотору хас да сайыҥҥы ыйдарга төрөөбүт кыргыттар бары холбоон төрөөбүт күммүтүн бэлиэтээтибит. Олохтоох уолаттарбыт мааны ыалдьыт буолан ыҥырылыннылар, дьэ сибэкки дьөрбөлөөх, араас подароктаах кутулла түстүлэр анаммыт чааска. Биһиги остуол сиэдэрэйин тардан, төрөөбүт күннээхтэр сибэккилии симэнэн хоноһон олоробут. Дьэ эҕэрдэ тыл, эгэлгэ араас ырыа-тойук толору, Костя сэргэстэһэ олорон миэхэ бэйэтин туспа анал бэлэҕин уунна, ким да көрбөтүнэн, мин эмиэ ылан сыттыгым анныгар анньан кэбистим, махталбын биллэрэн мичээрдии-мичээрдии кэҕис гынным, дэлби кытардым быһыылаах.уой даа… ол киэһэ тылынан эппэтэр да миэхэ истиҥ сыһыаннааҕын биллэрэ сатаабыта, кытыл устун хаамса сылдьан, хараҥаҕа илиитин иминэн, онно эрэ чуолаан дэлэй үүнэр халлаан күөх ромашкаҕа маарынныыр сибэкки дьөрбөтүн үргээн туттаран кэбиспитэ, махтаммыппар, хайдах эрэ соһуччу баҕайы илиибиттэн тардан ылан санныбыттан кууспута, соннук куустуһан суолга тахсан хааман истэхпитинэ, эмискэ мотоцикл фарата тыкта, “Ээй, көрөбүт, көрөбүт"диэн хаһыы, күлсүү иһиллэр, Таайа Эрчимниин олороллор эбит. Кырдьык-хордьук Костя илиитин араарар, кыыһырбаппыт, акаары баҕайытык күлсэбит, эргиллэн сутурукпутун күөрэҥнэтэбит. Эрчим кини бииргэ үөрэммит уола, олох Эрдэлиир Миитэрэй диэн хос ааттыахха сөп уол. Олох сүгүн сылдьыбат, барыны-бары балыыҥкалыыр, дьээбэлиир, олох күн курдук ымайбытынан сылдьар, бэйэтэ да сып-сырдык хааннаах, маҥан, мэлтэйбит уол. Таайа эмиэ дьээбэтинэн баппат, саамай сытыы-хотуу, били эрбэҕин үрдүгэр сэттэтэ эргийэр диэбит курдук кыыс. Мин саамай чугастык дьүөгэлэһэн эрэр киһим.

Күнүс эбэҕэ сөтүөлүү сылдьан, киэһэ утуйаары сытан, кыргыттар бүөмнээн сүрэх кистэлэҥин кэпсэтэр, сибигинэһэр, күлсэр, дьээбэлэһэр ханна барыай… Аайаттан саҕалаан элбэх саҥата суох Лаанаҕа тиийэ Костя биһикки сыһыаммытын

биһирииллэрин биллэрэллэр, үчүгэй уол, олох муҥнаама, хаппырыыстаама диэн бэл сэрэтэллэр. Тууйа диэн кыыспыт сылдьар уолун олох сөбүлээбэттэр. Саастаах буолуо ини, иһэр буолуо ини, өссө улахамсык, киэбиримсик буолара сирэйигэр сурулла сылдьар, истэҕит да хайдах атын уолаттары кытта кэпсэтэрин дэһэллэр. Тууйа саҥарбат, кыыһырбат, буспут моонньоҕон курдугунан тэһэ көрөн, мичээрдиир эрэ. Саамай нарын, кэрэ бэйэлээхпит кини, уол бөҕө санаатын уурар быһыылаах да, тоҕо эрэ ити уолу талан сырытта. Аайа эмиэ үчүгэйкээн кыыс, ол эрээри, чопчу бу диэн хайа да уоллуун табаарыстаһа илигин мунаарабыт. Онтон биир күн Лаана миигин соһутта, чугас алааска хаптаҕас көрө сылдьан:“Мин билэбин тоҕо Аайа биир да уоллуун сылдьа илигин"диир, мин ‘Тоҕо?“диибин, Лаана өр саҥата суох сирэйбин одуулаата, хайыыбын диэбиттии, онтон эмискэ"Чэ, этиим. Кини ити эн Костяҕын көрөөт сөбүлээбитэ ээ"диэбитигэр мин оройго оҕустарбыт курдук таалан ыллым. Оо, ол иһин даҕаны… хайдах да араас таптал туһунан кинигэни аахтарбын, олоххо оннук түгэн дэҥҥэ эрэ баар буолара буолуо диир этим. Илэ бэйэбэр дьэ били кэпсэнэр ахан “таптал үс-муннуга"тосхойбут буолбаат… Лаана өссө көрбөхтөөт:“Саргы, уоскуй, онно эн туох да буруйуҥ суох. Костя эйигин киниттэн ордорон таллаҕа дии. Аайа наһаа эрэйдэнэр да эйиэхэ биллэрбэт, мин эрэ өйдөөн көрөбүн. Ким да уонна билбэт быһыылаах"диэбитигэр хайдах эрэ уоскуйа быһыытыйдым.

Ити кэпсэтии кэнниттэн мин эрэйи көрдүм, бэйэбин Аайа иннигэр син-биир буруйдаах курдук сананабын. Арай биир күн Костялааҕы кытта урут көстүбэтэх саҥа уол кэллэ. Айаал диэн эбит, эмиэ сэмэй баҕайы, үгүһү-элбэҕи кэпсээбэт, үксүн мичийэн баран иһиллээн олорор, сотору Аайаҕа болҕомтотун уурбута биллэн барда. Наһаа үчүгэйдик мичээрдэһэ көрсөр буоллулар, сотору кэминэн дьоммут мотоциклынан хатааһылыыр, иккиэн дьаарбайар буоллулар. Мин олох санныбыттан ыар таһаҕаһы түһэрбиттии чэпчээтим. Костялыын сыһыаммыт хайдах эрэ тымныйа сырытта ээ, бэл… мин хайдах эрэ куота сылдьар, соччо ирэ-хоро кэпсэппэт буолан хаалбыппыттан Костям эрэйдээх соһуйда, хоргутта да быһыылаах, хас да киэһэ кэлбэккэ, мин кистээн ытаатым эҥин…

Күһүн буолан барда, түүн хараҥарар, тымныйар, үлэлээн бүтэрбит да чугаһаата. Хата бэркэ үлэлии сылдьабыт, 10 хонук буола-буола түмүк тахсар, кыттыгаһым Нарыйалыын бастыҥнарга киирсэн харчынан бириэмийэ ылабыт, солбуйар дайааркабыт кирбиитин олох намтата иликпит, көрдөрүүбүт мэлдьи үрдүк. Совхоз ыччаттарын кытта доҕордоһуу биэчэрэ тэрийэбит диэн түбүккэ түстүбүт, олох программа бөҕө, ыччат ыһыахтыыр сирэ биһиги олорор сайылыкпытыттан чугас эбит, онно ыытарга диэн буолла. Тэринии кытаанаҕа, смешаннай хамаанданан эстафета, ханаат тардыһыы, концерт, түһүлгэҕэ аһааһын, киэһэтигэр дискотека былааннаатыбыт. Мин Тууйалыын дуэтттыыбын, сценкаҕа кыттабын, шуточнай үҥкүүгэ солисткабын. Нарыйа, Тууйа соҕотохтуу ыллыыллар, Таайа ыытааччы, уолаттар эмиэ нүөмэрдээхтэр, Айдаар диэн боруоста ырыаһыт уоллаахтар, кини эдьиийэ эмиэ ыллыыр диэтилэр. Костя Эрчимниин эмиэ гитаранан дуэттыыллар. Симик эрээри ыраас куоластаах эбит Костя.

Күүтүүлээх киэһэбит тиийэн кэллэ. Тэрээһинэ үчүгэй буолан олох ньиргиччи барда, ыччат да элбэх кэлбит. Билэр, биһиэхэ сылдьар эрэ уолаттар буолбакка, атын сайылыктартан дайаарка кыргыттар, арыыга оттуу сылдьар уолаттар, эдэр специалистар… Кырдьык да талааннаах, кыанар ыччаттар бааллар эбит. Түөлбэлээн олорон аһааһын буолла, ол саҕана арыгыны утары охсуһуу күргүөмнээн буола илик кэмэ этэ да, биһиги этэрээппит аатыттан арыгыта суох тэрээһини ыытарга этии киллэрбиппит, онон арыгы иһиллибэт диэн буолбута. Сорох уолаттар сөбүлээбэтэхтии туттубуттара, сорохтор эрдэ барбыттара. Хаалбыттар ырыаны-тойугу, оонньууну оройуттан туппуппут. Костялыын олох арахсыспакка, сэргэстэһэ сылдьыбыппыт. Совхоз комсомольскай тэрилтэтиттэн сылдьар, курбачыйбыт сытыы уол бэркэ иҥээҥниэх курдук туттубутун, олох чугаһаппакка куота көтөн испитим, онтон Костялыын чугастыылар диэн өйдөөтө быһыылаах, аны Тууйаҕа хараҕын хатаабыта. Били Тууйа сылдьан испит уола үрэххэ оттуу баран хаалан суох этэ.

Халлаан ыкса киэһэрэн хараҥаран барда. Хомунан, кулуупка дискотекаҕа барарга диэн буолла. Бөһүөлэк син тэйиччи. Мотоцикллаах уолаттар кыргыттары олордуна-олордуна сыр гыннардылар. Кузовтаах массыынаҕа хаалбыттар тиэнии буолла. Костя миигин илиибиттэн ылан туора тардан таһаарда:“Миигин кытта тыанан быһа түһэн, сатыы барсаҕын да?“диир. Мин:“Оттон мотоциклын?“диибин. Айаалга уларсыбыт эбит. “Сөп"диэтим. Дьон элбэх сириттэн тэйээт, биилбиттэн кууһан бэйэтигэр сыһыары тарта. Ол курдук куустуһан, тыа ыллыгын сыыһа-халты үктүү-үктүү, күлсэ-күлсэ, охто сыһа-сыһа суолга тахсан кэллибит. Иккиэн сүрэхпит күүскэ тэбэриттэн кыбыстабыт, соччо кэпсэппэппит, аҥаар илиитинэн биилбиттэн кууһан иһэр, аҥаарынан илиибин

бобо тутар, мин олох долгуйан сиргэ эрэ тимирбэппин… “Мин эйиэхэ эрэ анаан ыллаабытым ээ…” Онуоха мин:“Билэбин…“диибин, онуоха өссө ыга кууһар. Ол курдук түҥ-таҥ айаннаан бөһүөлэккэ киирдибит.“Мин дьиэбэр бара сылдьабыт да, ким да суох ээ…“диэбитигэр соһуйан өйдөнөн кэлбит курдук буоллум, тэйэ оҕустум:“Ээ, суох, кулуупка барыах"диэтим. Киһим кыыһырбата, кулуупка киирбиппит хабыс-хараҥаҕа бытаан музыка тыаһыы турар, пааралар олох ыбылы куустуһан үҥкүүлээн күөгэтии. Биһиги эмиэ киирэн үҥкүүлүүбүт, сып-сылаас тыына кулгаахпын, иэдэспин кычыгылата илгийэр. Олох сүрэҕим бобо тутар. Долгутуулаах музыка бүтэр… Дьэ ити курдук умнуллубат киэһээ ааспыта.

Күннэр түргэнник да элэҥнэһэн ааспыттара, бүтэн барарбыт олох бу кэлбитэ. Биир күн командирбыт Лена өрүкүнэйэн кэлбитэ. Ыаллыы дэриэбинэҕэ биһиги университеппыт саамай элбэх уоллаах факультетыттан стройотряд үлэлии сылдьар үһү. Телефонунан биһиги этэрээппитин ыалдьыттыы кэлэргэ ыҥырбыттар. Биһиги дьэ ууга-уокка түһэн хомунуу, бэлэмнэнии буоллубут. Сарсынын киэһээтигэр 3 мотордаах оҥочонон тиийэн кэллилэр, 3 уол.Үөрэ-көтө билсиһэн, бары тиэллэн айаннаан хааллыбыт. Биэрэккэ кыайан ситэ тиксибэккэ, уолаттарбыт сүгэн таһаартыыр буолбуттарыгар кыбыстан ый-хай, күлсүү бөҕө оргуйда. Соннук көр-нар ортотугар стройотрядтарбыт олорор оскуолаларыгар киирэн кэллибит, ас бөҕө астаан, күрэхтэһии программата оҥорон, наһаа истиҥник көрүстүлэр. Олох бириэмэ хайдах ааспытын да билбэккэ хааллыбыт. Күһүн куоракка көрсүөххэ дылы дэһэн бырастыылаһан араҕыстыбыт. Тууйабыт мэлдьи буоларын курдук “успех” бөҕө, Таайа да онтон хаалсыбата, миигин биир Туйгун диэн моторканан тиэйбит уолбут арахпакка үҥкүүгэ ыҥырда, Аайа биир уруккуттан билэр уолун көрсөн бүөмнээн олорон кэпсэттилэр. Чэ түүннэри сайылыкпытыгар кэллибит, сарсыарда утуйан хаала сыһа-сыһа үлэбитигэр таҕыстыбыт. Ыам быыһыгар утуйар эрэ айдаана буолла. Киэһэ буолуута уолаттарбыт кэлиэхтээхтэр диэн үгэспитинэн оҥостон, хомунан күүтэн олордубут. Дьиэ иһигэр олорон иһиттэхпитинэ хайдах эрэ олох аҕыйах мотоцикл тыаһаан кэллэ.

Арай дьиэбититтэн тахсан, кутаабыт тула олордубут, сэрэйэбиппит курдук, аҕыйах уол кэлбит, Эрчим, Костя суохтар. Биһиги Таайалыын сирэй-сирэйбитин көрсөн кэбистибит… Олорон уопсай кэпсэппэхтии түһэн баран мин дьиэҕэ киирэн
хааллым, били төрөөбүт күммэр Костя бэлэхтээбит плюшевай эһэтин кууһан сыттым. Тоҕо кэлбэтэҕин таайа сатаатым, Айаал кэлбит этэ да, дьон ортотугар ыйытыахпын кыбыстабын. Эмискэ атах тыаһа ааҥҥа тибигирээн кэллэ, Таайа ытаабыт сирэйдээх ойон киирэн оронугар умса сытынан кэбистэ. Мин эһэбин илгэн кэбиһээт ойон тиийдим:“Таайа, туох буоллуҥ?“диибин. Кыыһым саҥата суох ытыыр… Арай Аайа киирэн турар эбит, ааны сабан кэбистэ, аттыбар олорон кэпсээн барда. Айаал кэпсээбит:“Манна кэлээри, Эрчим дьиэтигэр кэллим. Киһим куһаҕан баҕайы сирэйдээх дьиэтин таһыгар олорор эбит. Ыаллыы дэриэбинэттэн аймаҕа кыыс телефоннаан, студеннар көрсүһүүлэрин “сырдаппыт”. Дьэ сытыы кыргыттар эбит, сайыны быһа олохтоох кыргыттары кытта сылдьыбыт уолаттары биир киэһэ иһигэр “иирдэн” ылбыттар. Олох ыйанан баран сырыттылар уолаттарбытыгар диэбит, дьүһүннэринэн ойуулаан кэпсээбитигэр, Эрчим Таайаны тута таайбыт, өссө Тууйа, Аайа, мин буоларбыт биллэн тахсыбыт. Костя баар эбит ол кэмҥэ Эрчимҥэ. Барытын истэн олорбут, саҥата суох тахсан барбыт. Мин баҕар ол кыыс сымыйанан этэрэ буолуо, хайдах сонно итэҕэйдигит дии сатаатым да, Эрчим сапсыйан баран дьиэҕэ киирэн хаалбыта. Бу ким ол сурахха кыһамматахтар, истэ иликтэр кэллибит быһыылаах"диэн Айаал кэпсээбит. Бары абарыы-сатарыы буолбуттар, Таайа ытыы-ытыы киирэн хаалбыт. Мин наһаа соһуйдум хомойдум, кирдээх санаалаах дьон баарыттан кэлэйдим. Костя миигин куһаҕаннык санаабытыттан өссө ордук хоргуттум, сүрэх ытыыра диэн кинигэҕэ эрэ суруллара буолуо диирим, таспар биллэрбэккэ эрэ, сүрэҕим дьэ кырдьыктыы хаанынан ытаата, кыргыттарым сирэйбин өҥөйөн көрөллөр сэмээр… Саатар, били бэҕэһээ моторканан бара түһэрбитин кытта, уолаттарбыт мотоциклынан тиийэн кэлбиттэр. Ыаллыы дьиэҕэ олорор дьаллараҥнаабыт иһээччи баҕайы дайаарка баара ону көрөн иэрийэ-иэрийэ күлбүт:“Акаарыларыы, студенткаларгыт студеннары булсан түүннэри күүлэйдии барбыттарын билбэккэ кэлээхтээтигит да? Сыыҥтайдар, холуоһаҕа олордугут ээ, бадаҕа…“эҥин диэбит курдук үгүһү дойҕохтообут. Дьэ айдаан эбиитэ ол буолбут.

Ити курдук үөйбэтэх-ахтыбатах өттүбүтүттэн соһуччу моһол күөрэс гыммыта… Бары да аймаммыппыт, санааҕа түспүппүт. Хас да хонук ааспыта. Биһиги үлэбитин туттаран барардыы хомунан барбыппыт. Үлэбит быыһыгар эбэбит кытылыгар киирэн олорон оргууй ааспыт кэрэ күннэри, киэһэлэри ахтыһарбыт, дьэдьэннээбит халдьаайыбытын, дьаарбайбыт чараҥнарбытын көрө хаамсан кэлэрбит. Сарсын-өйүүн тугунан, хаһан айанныырбыт чуолкайданыа диэн командирбыт Лена кэпсээн ааста, уу түһэн теплоход сырыыта аҕыйаан турар кэмэ. Этэрээппит уолаттара сайылыкпыт эр дьонун кытта муҥхалааннар, балык бөҕөтүн ыраастаан, тууһаан илдьэ

барар буоллубут. Сайын устата бэркэ бодоруспут сайылыкпыт оҕолоро тэлгэһэттэн арахпаттар, “Тоҕо бараҕыт? Хаалыҥ ээ…“диир кырачааннар бааллар, истэ-истэ уйадыйан харахпыт ууланар…Биир киэһэ кутаабыт тула олорон ыллаан эрдэхпитинэ, ыраах элбэх мотоцикл тыаһа иһилиннэ. Тоҕо
эрэ Тууйалыын киксибит курдук тура ойдубут, дьиэҕэ киирэн хааллыбыт
Таайа туран батыста. Саҥата суох иһиллээн олоробут. Мотоцикллар тохтоотулар, элбэх киһи саҥата иһиллэр. Мин Эрчим саҥатын тута биллим, Таайаны көрөбүн. Кыыһым саҥарбат, арай сыыйа сирэйэ сырдаан, мичээрдээн кэллэ. Тууйа эмиэ мичийэр. “Тахсабыт дуо?“дииллэр. Мин төбөбүн илгистэбин. Эмискэ ааны сэмэйдик тоҥсуйар тыас иһиллэр. Тэҥҥэ"Даа"диибит. Костя эбит! Олох сүрэҕим айахпар тахсар, кытарабын быһыылаах, уой даа…Таайалаах Тууйа тахса ойоллор. Мин туран батыһаары гыммыппар Костя илиибиттэн тутан тохтотто. Мин:“Тугуй?“диибин тымныы баҕайытык. “Саргы, бырастыы гын, куһаҕаннык санаан кэлбэтэхпин… Лена барытын быһаарбыта"диир. Мин:“Онон?“диибин, утары көрөбүн, хайдах эрэ холкутуйдум. Оо, буруйданан чоҕулуччу көрбүтүөн, олох тулуйбатым, мичээрдээбиппин бэйэм да билбэтим! Онуоха былыт быыһыттан күн чаҕылыс гына тыгарыныы сып-сырдыгынан мичийдэ, куустуһа түстүбүт… Аан кэтэҕэр Эрчимнээх Таайа:“Ураа!“хаһыытаспыттарыгар мин тэйэн биэрдим. Ити курдук иллэһии буолла. Сулустаах халлаан анныгар өөр-өр куустуһан олорон элбэҕи, истиҥи кэпсэтии, сипсиһии… Урукку ыччат килбик, ыраас, бэл, уураһар да улахан кыбыстыы..
Костялыын арахсарбытыгар эрэ уураспыппыт. Күһүҥҥү тымныы сарсыарда теплоходка элбэх буолан киирэн атаарбыттара. Онно дьон ортотугар туран эмискэ тардан ылан уураабыта соһуччутуттан таалан ылбытым. Теплоход түннүгүнэн кытылга сапсыйа турарын бүтэһигин көрөн хаалбытым… Отут сыл ааста ол кэмтэн… Маҥнайгы ыраас таптал хаһан да умнуллубат дииллэрин билигин дьэ итэҕэйдим… Үөрэнэр сылларбар суруйсар этибит, онтон кини армияҕа барбыта, мин арааһа атын уопсайга көспүтүм, сол курдук сүтэрсэн кэбиспиппит. Үөрэхпин бүтэрэн билбэт оройуоммар ананан үлэлии барбытым. Бииргэ үлэлиир коллегабын кытта кылгастык билсэн ыал буолбуппут аҕыйах сыл олорон баран арахсыбыппыт. Икки оҕолоох дойдубар төннүбүтүм, иккистээн ыал буола сатаабатаҕым. Дьүөгэлэрбин кытта сибээспин быспатаҕым, онон Костя туһунан кэнники иһиттим:кэргэннээх, үс оҕолоох.

Костя кэргэнин дойдутугар олорор, үлэлиир, 3 оҕолоохтор үһү. Хайдах олорорун билбэтэрбин да эрэнэбин:хайаан да кэргэнин, оҕолорун истиҥник таптыыр, кинилэри дьоллуур үтүөкэн аҕа, кэргэн буолуохтаах мин күндү, кэрэ киһим, маҥнайгы ыраас тапталым…Бу курдук түмүктүүбүн суруйарга маҥнайгы холонуубун. Тулуйан, кэтэһэн аахпыт, сэргээбит буоллаххытына, салгыы суруйуунан дьарыктанарбар төһүү буолуо этэ…

авторга - маша
12.05.2014 (22:40)
кэпсээнин иьин махтанабын! ыраас таптал баар эбит

махтал - долгуйа аахтым
12.05.2014 (22:44)
сүтэрсэн кэбиспиккит хомолтолоох эбит, дьолу баҕарабын. Өссө да суруй үчүгэйдик суруйаҕын:)

махтал - долгуйа аахтым
12.05.2014 (22:45)
сүтэрсэн кэбиспиккит хомолтолоох эбит, дьолу баҕарабын. Өссө да суруй үчүгэйдик суруйаҕын:)

бу маннык романтика суох билигин - аайанка
12.05.2014 (23:29)
Ымсыырабын эрэ
Наьаа астык ахтылган

харахпар киинэ курдук - Индира
13.05.2014 (01:17)
Көһүннэ:-) Махтал!

махтал - талбаана
23.05.2014 (23:13)
Сэргээн аахпыт ааҕааччыларга дириҥник сүгүрүйэн махталбын биллэрэбин! Ыраас таптал баар, итэҕэйиҥ! Элэс гынан ааспыт эдэр сааһым көмүс күннэрэ мин сүрэхпэр өрүү сэмэй сибэккилии тыыннаахтар!

е - нн
25.05.2014 (22:18)
Аны кэлэн ону маны кебуппэккэ сугун олор кунду кэрэ киьим диэмэ хайаама ол сагана биьи сутэрсибэккэ сылдьабыт олоробут тапталга кубулутума кердуу сатаама табыллыбатах олоххор олор ээ уенурумэ хайаама