Sydney Hall - 1 сентября 2019 18:23

    Мин улааппыт ыллыгым.
Бу кэпсээннэ ахтыллан ааһар дьоннор, сирдэр-уоттар, тубэлтэлэр дьин олоххо сыһыаннара суох, баар буолар тугэннэригэр, алҕас курдук ылынын.
Билии кунун бырааһынньыга субуотаҕа тубэһэн оскуола дьаһалтата киэһээнни еттугэр ункуу биэчэрин тэрийэр. Маарын сурун тэрээһиннэ маннык сонуну биллэрбиттэригэр оҕо-аймах олуһун диэн уорэ-кете керсубуттэрэ. Биллэн туран уорэрбит, оҕолор буоллахпыт. Уорэх дьылын саҕана ордук куутуулээх кэмнэр бырааһынньык куннэр биэчэрдэрэ буоллаҕа. Билинни уйэҕэ оскуолаҕа маннык тэрээһин дэннэ кестер буолбатах. Уорэх кыһатын парламеныгар анаан-минээн бырааһынньыктары, биэчэрдэри олохтуур культ-массовай салаата ыйга биирдэ, иккитэ ыытар идэлээх.
Мин уолаттары кытта администрация дьиэтин таһыгар- куруук керсуһэр сирбитигэр бу баччаҕа диэн субэлэһэн баран, бириэмэтигэр тиийэн кэтэһэ турабын. Ким эмэ син биир урут кэлэн кэтэһээччи буолар. Бугун мин тубэстим. Бу администрация дэриэбинэ мунутуур киинэ. Олорор дьиэм баара-суоҕа уһаайба ненуе баар. Аматтаах Саша беһуелэк соҕуруу уһугар тэйиччи согус олороллор, ол иһин уксугэр мин эрдэлээччибин. Кинилэри куутэ таарыйа биллэрии дуоскатыгар баар беелуунну ардах кэннэ сорох сиринэн суураллыбыт суруктаах икки кумааҕы ыйанан турарын ааҕыталыыбын. Биирэ турбута хас да хонук ааспыт: «атырдьах ыйын 27 кунугэр иномарка массыына куоракка барар. Билсэр телефоннут…» диэн ньуомэрдэринэн таайдахха Ньукулайаптар кутуоттэрин биллэриитэ. Бу сайын аймахтарыгар сайылыы кэлэ сылдьыбыт, ырааҕынан тастын балтым Юля бу кининэн куораттаабыт, бадаҕа, ити кун барбыта. Иккис биллэриигэ: « 2007 сыллаах учугэй туруктаах Минск мотоцикл атыыланар, сыаната 20000. Семенов А. Е. ». Ок дьэ бу туһалаах биллэрии эбит. Айсиэн матасыыкыл ылаары дьонтон ыйыталаспыта ыраатта. Хата ыла охсубатах буоллахтарына киниэнэ буолсууһук. Билигин биһи кылаас уолаттарыгар уксугэр тимир келелеехпут, арай бу Айсиэннэ уонна Сашаҕа суох.
Аргыстаһар дьонум син уһаабакка кэллилэр. Дорооболоһон илии тутуһан баран, урарыттар атах танаһа тутуурдаах оскуолабыт диэки хаамабыт. Кербут биллэриим туһунан Айсиннэ этэбин:

• Сэмэнэп Аркаадьый биллэрии таһаарбыт ди, миинискэй атыылыыбын диэн, кербутун дуо?
• Суох, ити били пионерын атыылаары гыммыт дуо? - Табаарыһым бэккэ сонурҕаабыт сирэйинэн керер.
• Оннук ини, олус бэртээхэй тэрил быһыылаах ди, билигин даҕаны тыаһа ууһа сана матасыыкыл кэриэтэ.
• Сыаната теһенуй?
• Суурбэ тыһыынча
• Ок сиэ, хата уйунар сыанам эбит, дьоммор этэ охсууһукпун, арай барыта табылыннагына сарсын тимир келелене туһэбин. Учугэй да буолуо этэ!
• Наһаа эрдэттэн уорумэ доҕор, баҕар номнуо ылбыттара буолуо, - диир Амат.
• Оннук ээ, баран этэ охсорум ду? Кыаллар буоллагына бу да киэһэ тиийэн ылыллыа этэ, - Айаал хаамыыта бытаарар.
• Сепке этэҕин, онтон этэн баран кэлэҕин дуо оскуолаҕа? - Амат ыйытар
• Дьон ылбыт буоллагына тиийэрим буолуо, чэ кытаатын, пожелайте удачи! - Айсиэн эргиллээт олус тиэтэйбиттик барда.
• Киэһэ кэлэн ылаар матасыыкылгынан! - Амат кэнниттэн хаһыытыыр.

Онтон антах Аматтыын биһи икки солуута суоҕу тыл бырахса, онтон кулсубутэ буола балачча хааман кулууп энэригэр чугаһаатыбыт. Кулууп утары олорор Б кылааска уорэнэр Юра Ипатьевы таарыйан ааһаарбыт. Чугаһаан иһэн суол кытыытыгар сана кэлэн турбут дьикти таһаҕастаах уһун куех еннеех прицеби дьиибэргии кердубут. Онно эргийэ сылдьан сонурҕаабыттыы керер истэр Юра биһигини керен анар илиитин ере уунар:

• Уолаттар зацените! Сотовай сибээс антыанатын аҕалбыттар. - Диир ессе биир учугэй сонуннаах доҕорбут.
  -Ок сиэ кырдьык дуо? Хаһан кэлэрэ биллибэт дииллэрэ ди-
• Тоҕо бэрдэй! Бу бэйэлээҕим дьэ туһаҕа тахсар буолбут, - Амат сибээс суох да кэмигэр еруу бэйэтин кытта илдьэ сылдьар кыракый «нокиа» телефонун сиэбиттэн хостоон таһааран иһэн сулбу тутан кэбистэ. Телефона буор суолга туһээт ус ана ыһыллар, - ьок!
• Хайа да бу! Туһаҕа таһаарабын дии туран алдьатар буоллун дуу ону? Ха-ха-ха! , - Атаҕым анныгар кетен кэлбит «нокиа» хаппаҕын кулэ-кулэ ыламмын доҕорбор уунабын.
• Ээ, учугэй-учугэй! Элбэхтэ туһээччи ди, кер бу уол кыһаммат, - Амат хомуйа охсон холбоон кердерер. Телефон холбонор мелодия тыаһаата.
• Дьэ кырдьык телефон ылыныахха наада буолбут. Мин дьонум хайыыллара буолла. Саатар боростуой да соҕуһу. Ити сенсорнай смартфон диэннэрэ абытай
  сыана буолуо аа? - Диир Юра.
• Нестор билини андроид телефона тоҕус тыһыынчалаах, - соҕотох инник тэриллээх кылааһынньыкпытын холобур оностобун.
• Ьуу! Мечтайдыыр эрэ буоллаҕым, ха-ха!
• Билиннэттэн сыыйа баҕайы атаахтыы сырыт ээ, эппиттэрин игин тута толорон ис, оччоҕо баҕар ылан биэриэхтэрэ, - Юраны дьээбэлиибин.
• Кырдьык учугэй субэ биэрдин, улэ була-була улэлиэххэ наада быһыыта, - уол дьээбэҕэ дьээбэнэн эппиэттиир.
• Хаһан туруораллара буолла аны ити бэйэлээхпитин? Наһаа уһаппаттар ини
• Итиччэ аҕалан баран ер сытыарбаттар ини
• Оннук буоллар бэрт буолуо этэ.
• Биһиги оскуоланы бутэрэн баран эрдэхпитинэ киллэрэллэр беҕе буоллаҕа дии, дьэ кыһыы, - диир Амат.
• Биир сыл туһанан хаалар инибит. Холбоотохторуна Амат Соболоох (биһиги дэриэбинэбититтэн 50 км ыраах сытар нэһилиэк) кыргыттарын кытта аны смс ненуе кэпсэтэр буоллаҕын дии, вконтакте ааспыт уйэ буолар буолбут, - интернетинэн угустук кэпсэтэрин себулуур догорбор этэбин.
• Ха-ха, билбэтим дьэ. Били Галяны билэҕин дии, кини кэпсииринэн сибээстэрэ олох мелтех уһу.

Телефонунан киһи саната быста-быста иһиллэр, уһун смс ыыттаххына терут даҕаны барбат диэн кэпсиир. Онтон интернет туунун эрэ тургэтиир уһу.

• Пахай ол нэһилиэккэ эмиэ быйыл киллэрбиттэрэ буолбат дуо?
• Оннук, мелтех антыаннаны аҕалбыттар дииллэр, «бракованнай».
• Биһиэхэ даҕаны мелтеҕу аҕаллылар ини. Хой баһыгар сытар дэриэбинэгэ хантан учугэйи туруоруохтарай? - Юра кыһыйыахча курдук.
• Чэ холбоно да илигинэ быһаара охсумуоххайын. Бу аныгы уйэҕэ тоҕо мелтеҕу холбуохтарай. Угус дэриэбинэлэргэ 3g кыамталаах антыанналар тураллар дии, - Амат хардарар.
• Ол трасса кытыытыгар турар дэриэбинэлэргэ баар. Соболоох уонна биһиги, Кытыл Чарана, тункэтэх дойду буоллахтара. Эрээри, баҕар сепке этэрин буолуо ким билэр. Баҕар улус нефтебазата баар буолан тургэн сибээһи кырдьык киллэриэхтэрэ, - санаабын хоруйдуубун. - Холботтохторуна керуехпут. Мээнэ интернетэ да суох анардас телепуеннэһэр таҕаны бэрт дии, ханна даҕаны сылдьан сибээскэ бааргын.
• Антыаннаҕа биэс суус миэтирэ иһигэр баар буоллаххына, ха-ха! - Юра кулэр
• Ха-ха кыратык ырааттын даганы сутэҕин диэ, - уһуен кулсэбит.

Бу олорор кэммитигэр ааннаан турар глобализация саҕана биир кэлим ситимэ уонна сотовай сибээһэ суох дэриэбинэлэр олохтон хаалбыт ааттаналлар. 2007 Сылтан саҕалаан улуска федеральнай таһымнаах айан суола таарыйар дэриэбинэлэрин уксугэр сибээс киллэриитин улэтэ ыытыллыбыта. Ол да буоллар бу кэлин сылларга ити боппуруос ордук кытыы сытар нэһилиэктэргэ тыын кыһалҕаҕа кубулуйда. Ону быһаарарга улэ терут барбат диир эмиэ сыыһа. Чуолаан кэпсээн олоҕурар улууһугар 14 нэһилиэгиттэн 8-гар 2012 сыл туругунан сибээс киирэн турар. Урут дьиэтээҕи эриллэр телефонунан эрэ кэпсэтэр буоллахпытына, билигин сотовай сибээс, интернет баар буолла. Ол эрэн ыытыллыбыт улэлэр сурун хайысхаларынан сибээһинэн хааччыйыыны уксэтии, кэнэтии буолбута, хаачыстыбатын еттунэн учугэйи этэр кыах суох. Олохтоохтору кэлин сибээс куһаҕан хаачыстыбата долгутар буолбута. Улуус кииниттэн ыраах сытар нэһилиэктэргэ сотовайынан эрийэн тиийэр олус эрэйдээх, интернет тургэнин туһунан этэ да барыллыбат.
Тезис 2019: Кытыл Чаранар «Билайн» сибээһин енете киирбитэ номнуо 7 сыл ааһа оҕуста, эбиитин 4 сыллааҕыта «Мегафон» антыанната дэриэбинэ урдунэн хоройбута. Бу куннэ диэри сибээс хаачыстыбатын тупсарыы боппуруоһа быһаарылла илик. Ити туһунан Саха Ереспуубулукэтин сибээскэ министрин солбуйааччы Г. Иванов этиититтэн быһа тардыы:

• Суотабай сибээс бары оператордара «Росгосконнект» хампаанньа бас билэр бас билэр магистральнай ситиминэн улэлииллэр.

Биир тылынан, бу хампаанньаттан ханаал арендалаһан олороллор. Бүгүҥҥү күҥҥэ бу ситим 100 бырыһыан туолан турар. Суотабай оператордар сибээстэрин кэҥэтиэхтэрин баҕарар да буоллахтарына, «Росгосконнект» хампаанньа атыылыыр кыаҕа суох.
Сотовай сибээс кэлиэн иннинэ 2010 сылга АТС ненуе интернет ситимин дьиэҕэ киллэрэр кыах баар буолбута. Ол иннинэ тутаах тэрилтэлэр эрэ холбонон олорбуттара. Тургэнэ билиннигэ холоотоххо туорт тегул бытаан этэ. Онон, холобур, тыа оскуолатын учууталлара электроннай куннээҕи тэтэрээттэрин толороллоругар ус-туерт чаас кэринэ барыыллара. Сана тарыыбы киллэриэхтэриттэн ыла инник эрэй суох. Билигин ким баҕалаах АТС-ка заявка биэрэн баран дьиэтигэр ситим тартарар кыахтаах. Ол эрэн бу манна даҕаны мэтээл икки еруттээх. Ситими туһанар буоллаххына, угус харчыны телуургэ бэлэм буол. Кысччаабыта биэс суус мегабайты

елуускэлээн ылыахха сеп. Итиччэ елуускэн ыйга балтараа тыбьыынча солкуобай буолар. Дьон уксэ оҕолоро туһаналларыгар диэн холботтороллоро. Онтон оҕо киһи биир кэлим интернет ситимигэр угуһу билиэн-керуен баҕарар. Итинник курдук аһары туттан кэбиһэн нэдиэлэ иһинэн ыйдааҕы нуорманы бутэрэн кэбиһии элбэхтэ буолааччы. Сороҕор сеп буолбакка эбии елуускэ ылан ый бутэһигэр икки бук харчыны дьоннор телетен меҕуллэр да тугэннэр бааллар.
Чэ уһуну кэпсии барбакка эттэххэ, бу кэмнэр боростуой дэриэбинэ киһитин олоҕун сотовай сибээс уонна интернет уйэдийэ илик уонна номнуо ааннаан кэлбит кэрчиктэригэр икки ана араарбыттара.