Имэҥ
Кыым №25 2007.06.28

    Хаһыаккытыгар сиэкискэ сыһыаннаан дьон ону-маны кырдьык-хордьук суруйбутун ааҕабын. Сороҕун итэҕэйэбин, ылынабын, сороҕун суох. Мин төрүт тыа киһитэбин. Отут аҕыс саастаахпын. Хаһан да кэргэннэнэн көрө иликпин. Бииргэ төрөөбүттэрим бары кэргэннээхтэр, оҕолоохтор, сиэн көрөллөрө чугаһаата. Оттон мин төрөөбүт өтөхпүттэн тэлэһийбэтэх киһибин. Биирдэ эмэ улуус киинигэр уонна Дьокуускай куоракка киирэн тахсабын. Дьалхааннаах сиртэн, киһи-сүөһү аалыҥнааһыныттан олус сылайан-элэйэн, дьиэбин дэлби ахтан төннөбүн. Дэриэбинэ дьоно бары да оннукпут быһыылаах. Оттон куораттарыҥ — атыттар. Ыарахан үлэ диэни билбэттэр, кыһынын тымныы туалекка сылдьыбаттар, кирдээх хотоҥҥо киирбэттэр. Куоракка, эдьиийим аахха биирдэ эмэ хоннохпуна, бэйэбин олохтон хаалбыт, кирдээх-хохтоох, эргэрбит таҥастаах, наар аанньа куһаҕан-кэнэн курдук сананан улаханнык “комплекстанан” төннөбүн. Ол кэриэтэ манна, сүөһүбэр-аспар сөрөнөн, ыппын-куспун манаан бэйэм дьиэбэр-тиэргэммэр олорбутум, толору хаһаайыннаабытым сүүс төгүл ордук.
Кэлиҥҥи кэмҥэ наар сиэкис, имэҥ-дьалыҥ туһунан хаһыакка-сурунаалга суруйуулар, тэлэбиисэринэн-виидигинэн киинэлэр харахха быраҕыллар гына элбээтилэр. Мин урут «Спид-Инфону» хантан эмэ булан, чып кистээн сытан ааҕар буоларым, билигин онно букатын кыһаммаппын. Уонча порнууха киинэлээхпин эргитэ сылдьан көрөбүн уонна соҕотоҕун да сытан дуоһуйууну ылабын. Дэҥҥэ арыгылаан баран Хоҥсуо Лиэҥкэҕэ тиийэн хаалбыт буолабын. Барахсан, хата, киллэрэн иһэринэн бэрт, абырыыр. Буоккалаах тиийдэххэ өссө үчүгэй. Иккиэн били аспытын тэп гыннаран баран тугу барытын боруобалыыбыт. Дьиҥинэн, үчүгэй баҕайы дьахтар эрээри хоҥсуо уонна кырыйдаҕа дии, иһэрэ-аһыыра да бэрт. Кинини ойох ылан олорорбун сатаан санаабаппын, кыбыстыах, күлүөх санаам кэлэр, ама да мин буолбутум иһин диэн…

    Дэриэбинэттэн эдэрдэр бары көһө сатыыр мөккүөрдээхтэр. Үөрэххэ барбатах уолаттар эрэ хаалаллар, онтуларыҥ саҥа үлэлии кэлбит кыргыттарга миигинньиктэри чугаһаппаттар, быһа түһэн кэргэн ыла охсоллор.
    Дьахтар, дьиҥинэн, олох суох буолбатах. Сулумах эрээри оҕолоох, кэргэннэрэ араҕан барбыт дьахталлар бааллар. Ол эрээри мин олорго сыста сатаабаппын. Санаам буолбат, иитиим оннук. Анарааҥҥылар да миэхэ улаханнык дураһыйбаттар. Кинилэр аҕай «олоҕу билбит», «мин саҕаны көрбүт», «аны албыҥҥа киирэн биэрбэт гына өйдөммүт» аатыраннар чугаһаппаттар. Бука, истэригэр үөрэхтээх, массыыналаах дьону күүтэллэрэ буолуо… Киһи да күлэр ээ, санаалара модьутуттан. Биһиги ийэбит лаппа хойутаан аҕабытыгар эргэ тахсыбыта үһү. Кини майгылаах бастыҥа киһи этэ. Хаһан да кимниин да этиспэт, уһаты-туора хаамар дьону ис-иһиттэн атыҥырыыр буолара уонна куруутун биһиэхэ: «Сэлээрэ суох, көнө, чиэһинэй майгылаах кыыһы эрэ ойох ылаарыҥ»,— диэхтиирэ.
Билигин, уопсайынан, элбэх ынахтаах, сибиинньэлээх, кууруссалаах, эргэ да буоллар дьиэлээх, хотоҥҥо-сүөһүгэ ыбылы батыллыбыт эр киһи наадата суох быһыылаах. Оччотугар биһиги, тыаҕа олорор, дойдубутуттан тэлэһийэр былаана суох дьон ханна баран олохпут аналын булабыт. Холобур, бүгүҥҥү турукпунан мин хантан да хотун ойоҕу булунар кыаҕым суох буолла. Үйэм тухары арыый сэнэх, эдэрчи, кыраһыабай, истигэн кыыс-дьахтары ойох ылан киһи-сүөһү төрдө буолан олоруом диэн ыра санаам туолбат чинчилэннэ. Эдэр-сэнэх саха дьахтара барыта кэриэтэ үөс сири талаһан Дьокуускайы булла, онно тиийэн баран тэҥнээхтэрин булбакка онно-манна тиийинэ-түгэнэ сатыылларын, бара-кэлэ сатаан араас омук дьонун кытта булсалларын истэбин. Оттон саха эр дьоно бу мин курдук тыаҕа буомуран олоробут. Дьиэ кэргэн олоҕун-дьаһаҕын үөрэтэр учуонайдарбыт элбэхтэр, бу көстүүнү туох диэн сыаналыыллара буолла… Ити олох сокуона, устуоруйа хаамыыта дуу, туох эрэ кэлтэйдээһин, туорааһын дуу?

Алексей Р.,
Уус Алдан улууһа.