Оройуон райсоветыгар перестройка эрэ иннинэ биир кып-кыараҕас хоско туэрт улэсит улэлии олоробут. “Досааф", Урожай, Ыччат уонна дьиэ-кэргэн специалистара улэлиибит. Дьиэ –кэргэммит специалиса кэргэннээх. Оҕолоох, отуччалаах дьахтар улэтигэр мини юбкалаах таннан кэлэр. Биир кун эр дьон кыыспытын сирэйгэ-харахха астыбыт. Оройуону салайа олорор тэрилтэҕэ сэбэ суохтук таннаҕын, бу бисиги да эр дьон буоллахпыт сурэ бэрт уонна нэсилиэнньэ да суэргулуурэ буолуо диэтибит. Кыыспыт тыла уот.
-Хас биирдии киси тугу таннарын бэйэтэ бысаарар, онон эсиги мин хайдах таннарбын ыйыман-кэрдимэн –диэтэ. Бисиги тылбытын туохха да тэннээбэтэ, хайдах танныбытай да ол курдук сырытта. Урожайым улэситэ кыыспыт буутугар бэчээтин ууруохха-диэн эй укта.
Биир утуэ сарсыарда субэлэспиппит курдук мин бииргэ улэлиир кисибин кытта, биир улэсиппитигэр эппэккэ эрэ, билинни тылынан эттэххэ А4 кумааҕыга кыыспыт бэчээтэ ол тугэннэ кэстубутэҕинэн, досааф бэчээтин баллаччы туруоран баран кыыспыт олоппосугар ууран кэбистибит, кыыспыт сарсыарда улэтигэр хаамар суурэр икки ардынан кэллэ да били кумааҕыга олорунан кэбистэ. Эр-этэр буолбата ханна эрэ суурэн хаалла. Кэрбуппут били Досааф бэчээтэ кыыспыт олорор миэстэтигэр арылыччы, хас биирдии буукубата кэстуэр дылы туспут аҕай. Сотору соҕус суурэн кэллэ да сиэркилэ иннигэр эргичилээн ылла. Дьон тоҕо эрэ бары мин атахпын кэрэллэр –диэтэ. Ону истэн олорон хоспутугар баар суох убайбыт досааф тойоно дуоспуруннаах баҕайытык эттэ:
-Саха кыыһыгар учугэй кэбус кэнэ кырасыабай атахтаах кыыскын. Ол исин дьон сэргэҕэлии кэрэр буоллахтара.
Кыыспыт итиччэ кисини дэгдэтэр тыллары истибит киси бысыытынан тырымнаата, мичилийдэ, уэрдэ-кэттэ. Онтон бисиги ити бэчээппит тугунан эргийэн тахсарын билбэт буоллахпыт. Сотору соҕус буолан биир бииргэ улэлиир кисибит киирэн били Досааф улэситин кэлэн дьээбэлээх баҕайы хараҕынан кэрэ-кэрэ:
–Хайа. Убайым илиигэр кыахтааххын бысыылаах, ханна сылдьыбыт сиргэр суолгун хааллараҕын ээ, биир эдэр кыыс буутун кэҕэруэр дылы хам туппуккун дуу? - Диэт тахсан барда. Кисибит улаханнык сонньуйбут куоласынан: -Ити киси тугу кэпсиир? - Эйдээбэтэхтуу бисиги диэки кэрэ-кэрэ ыйытта. Ити кэнниттэн эрт-этэр буолбата статистика улэситэ дьахтар энэс гынаат:
-Хайа бу досаафпыт тойоно, хас биирдии сылдьыспыт дьахтаргар бас билэр бэлиэгин хаалларар буолбуккун дуу? -Диэн тыл тасаараат ааны саба охсоот элэс гынан хаалла.
Арай кэрдэххпутунэ, досаафпыт тойоно иэдэсэ кытар гына тустэ. Улаханнык сосуйда .
• Бу. Дьон бу сарсыарда. Туох буолан турдулар. Кыыс. Дьахтар буолан бардылар? -Диэн сана аллайда.
Оччолорго бисиги эдэрси дьон чонкубутугар улаханнык оҕустарбатыбыт. Бисиги куомуннаспыт дьон, дьэ дьээбэбит табыллаары гыммытыттан бэйэ-бэйэбитигэр имнэсэ олордубут. Сана тасаарбакка испитигэр бэйэ бэйэбитин кэрсэ-кэрсэ кулсэн ылабыт. Ол быысыгар улэ сунньунэн дьоннор киирэллэр-тахсаллар.. Хасааннытааҕар да элбэх киси киирэн таҕыста. Бары досаафпыт тойонугар болҕомто бэҕэтун уурдулар. Ким саннын таптайар, Ким илии тутусар,
-Уол оҕото, атыыр бэрдэ эбиккин- диэн, зҕэлээх баҕайытык тыл быктараллар.. Кэнникинэн кисибит кыйахаланан барда.
Биир дойдулааҕа, сайылыкка оҕо сылдьан бииргэ оонньоон улааппыт кыыса, эмиэ бу тэрилтэҕэ улэлиир райфин хотуна дьахтар киирэн кэлэн туох да буруйа суох досаафпыт тойонун сирэйгэ-харахха аста.
-Бу баттаҕын манхайар, бытыккын туора сосо сылдьар сааскар тиийиэххэр дылы, уэннун-кэйуурун бычыахтыы сылдьар. Ити эн бу дьиэ-кэргэн специалиса дьахтары кытта сылдьысаҕын дуу, тугуй дуу? Сылдьыспытын да исин, эмиэ ити туохха дьээбэлэнэн эдэр дьахтар буутугар бэчээткин уурдун? Итинник бысыыланаргын кэргэннэр тиэрдиэҕим. -Диэн этэн - симэн баран . Кисибитигэр санарар бокуой биэрбэккэ тахсан баран хаалла. Ити икки аккардыгар кабинеппыт аана асылла тустэ да, дьиэ-кэргэн специалиса дьахтарбыт киирдэ да,
-Бу баар эйиэхэ кэнэ. Кырасыабай атах –диэт, досаафпыт тойонун илиитин ытысынан сирэйгэ биэрэн кэбистэ. Ол кэнниттэн маккыраччы ытаабытынан тасырдьа ыстанан хаалла. Бары да сосуйдубут. Саната суох балачча олордубут. Онуоха, бисиги дьыалабыт, оонньообуппут оҕус буолан эрэрин, дьэ санардыы эйдээтубут.
Кисиһит арыыйда уоскуйбутун кэрэ сылдьан, бисиги билинэммит барытын кэпсээн биэрдибит. Дьэ, доҕоор аны кисибит эрэ оргуйан турбат дуо!
–Бэҕэсээнни бэтинээскилэр. Киси аатын алдьаппыккыт диэн, ону-маны дьээбэлэммитэ буолан кисини сууттатаргыт буолуо, тоҕо кэнулэ суэх бэчээти ылаҕыт-диэбитинэн урожайым тойонун уолугар тустэ.
Дуолан охсусуу буолуоҕун, икки ардыларыгар мин мэсэйдэсэ сырыттым. Бэрт нэсиилэ уоскуйдулар. Туора-маары анньыллыбыт остуоллары кэннэрэ сылдьан туннугунэн кэрбуппут, аны массыынаттан дьиэ кэргэммит специалиса дьахтар кэргэнэ тусэн эрэр эбит. Сирэйэ-хараҕа турбута сурдээх. Ону кэрэн Досаафпыт тойонун сирэйэ кубарыйан хаалла, сап салыбырас буола тустэ. Манна киирдэ да . Манна бэйэбит икки ардыгар ньоҕойдоспуппут курдук буолуо дуо, оннооҕор улахан айдаан тахсара чуолкай буоллаҕа.
Ханна да барар сирбит суох буолла, кабинеттан таҕыста да кибибитин кытта сирэй кэрсэ тусэр. Хонтуораҕа киирэр аан аттыгар олоробут. Эйбут тиллэн кисибитин танас ыйыыр ыскаап исигэр симэн кэбистибит. Эрт этэр буолбата. Аан асылла тустэ кисибит киирэн кэллэ, досаафпыт тойонун ыйытта. Бисиги тугу да билбэтэх-кэрбэтэх буолан хааллыбыт. Кисибит хайыаҕай. Туора дьону кытта тугу эр балкысыай. Тахсан барда. Туннугунэн массыынатыгар олорон барарын кэтэсэн эрэ баран . Кисибитин ыскааптан тасаардыбыт. Кисибит тириппитин - хоруппутун кэрэн кулэн тэҕэ бардыбыт. Кисибит кыысырыы бэҕэ. Кэхсун тыаса тыатааҕы ырдьыгыныырын курдук. Сытаан санарбат буолуор дылы кисибит ыктарбыт.
“Бу манныкка иийиэхпит дии ”-дии санаабатахпыт диэбиккэ дылы, ол киэсээ бары улэбититтэн соччо учугэйэ суох эдээх-санаалаах араҕыстыбыт.
Сарсынны кунугэр сарсыарда улэ саҕаланаатын кытта райисполком председателигэр салайааччыбытыгар ынырдылар. Кыыспыт унсуу суруйбут. Кэргэниттэн куттанан эдьиийигэр тиийэн хоммут. Туох учугэйэ баар буолуой? Сирэйгэ –харахха анньылынныбыт. Мэҕуллуу буолла. Буолбут тубэлтэ ис хосоонун бысаарсыстыбыт. Дьиэ-кэргэн тирэҕэ хамсаасына уонна улэсит чиэсэ турарын бысыытынан бэрт тургэнник профком мунньаҕын ыныран онно кэрунуллубут.. Норуот суута кырдьыктаах. Кыыспытын да сирэгэ-харахха астылар, бисигини даҕаны оннубутун буллардылар. Сыыса хамсаммыппытын билинэн кыыспыт иннигэр киэн ынырыылаах профком иннигэр буруйбутун билинни бит, кыыспытыттан уонна “досааф” председателигэр акаары бысыы быстах эйэн-санааттан таҕыста онон санааларыгар туппаттарыгардиэн кэрдэстубут. Норуот суутун тумугунэн барыбытыгар быыгабар биэрдилэр. Олох сокуона кытаанах, эйуунну кунугэр бары улэбитигэр кэлэн кэрустубут. Бэйэбит хоспут исигэр киэн айдаан тахсара буолуо диэбитим, Уруккубутунааҕар хата бэйэ-бэйэбитин ордук эйдэсэн, тулуйсан эссэ куускэ тасаарыылаахык улэлээтибит. Норуот суута бу иннинэ барыбытыгар сэптээх сыанабыл уонна эйбутун-санаабытын чэмэхтээбутэ тэрут буоллаҕа Бу тугэн тумугэр хос исигэр кыыспыт ити кэнниттэн оройуону салайар тэрилтэ сиэригэр сэп тубэсэр гына таннар буолла. Досаафпыт бэчээтэ биир ый устата ханнык да тугэннэ сейфаҕа хатанан баран урукку оннубутугар тусэн улэ кэмигэр эмиэ асаҕастык сытар буолла.
Бу тугэни эбэр –санаабар диринник инэ сытар буолан . Бу билигин сурукка киирдэҕэ.

Бабаҕа баатыр