(Үһүйээн)

Бу түбэлтэ ханна буолбута биллибэт эрээри мин ийэм төрөөбүт Харабынайыттан (Сунтаар улууһа) уонна эргэ тахсан көстөн эрэ ордуктаах Күүкэйгэ кэлэн олохсуйбут, онтон атын ханна да сир өппөтөх, киһи кэпсээбитинэн сабаҕалаатахха Харабынайга буолбут быһыылаах. Манна кэпсэнэр, ойуун да, удаҕан да буолбатах, көмүс ууһа киһи анарааттан айдарыылаахтар кыайбатахтарын кыайбыта, өлөргө ааҕыллыбыт киһини иккиһин төрөппүккэ тэҥнээх дьайыыны — аныгылыы эттэххэ эппэрээссийэни оҥорбута дьону олус сөхтөрөн, бары болҕомтолоро кини мындыр, уһулуччулаах дьоҕуругар охтон, аатын-суолун кэпсэлгэ кытыарыахтааҕар ханна да буолбутун киллэрбэтэхтэр.
Биир ыал кэргэннээх кыыстара табыллан оҕоломмотох, уута тохтон бүтэн оҕото туора түһэн хаалбыт. Ыраахтан-чугастан ойууттары, удаҕаттары аҕала сылдьыбыттар да туһалаабатахтар. Ийэлээх-аҕата, эрэ кинини кытта бииргэ ыалдьан икки суукканы быһа харахтарын симмэтэхтэр. Кыыстара нухарыйбыт курдук буолбутугар оҕонньордоох-эмээхсин таһырдьа тахсан күүлэҕэ олорбуттар. Өр сыл бииргэ олорбут дьон бэйэ-бэйэлэрин тыла суох өйдөһөр буолан эмээхсин оҕонньоро туох эрэ санаалааҕын өтө сэрэйэн: «Доҕоор, мин көрдөхпүнэ эн сарсыардаттан туох эрэ ыараханы, кыаллыбаты быһаара сатыыр курдуккун. Оҕоҥ туһунан буоллаҕына ыарык-баттык гыныма таскар таһаар, миэхэ иһитиннэр» — диир. Оҕонньоро саҥата суох олорбохтоон баран бэрт өрдөөҕүтэ биир халымаар киһи, кинилэр кыыстарын курдук эрэйдэммит дьахтары быыһаабытын туһунан кэпсиир. «Ол, уран тарбахтаах олус уус киһи үһү. Дьоно кыыстарыгар тугунан да көмөлөһөр кыахтара суох буолан, төрөөрү эрэйдэммит биэни кулунун иһигэр араартаан өрүһүйэллэрин курдук, айаҕалыы бара сатаан оннук санааҕа киирэн, уус киһиттэн кыыстарын быыһаан көрөрүгэр көрдөспүттэр. Табыллыбакка киһи тыыныгар турар куттал баарын үрдүнэн, кыһалҕалаахтар тылларын быһа гыммакка ылынан дьахтары быыһаабыт. Кини ытыһын иһигэр эрэ сөп буолар тэрил оҥостон, оҕону биир да сиринэн уҥуоҕун алдьаппакка үүдэһиннэринэн араартаан ылҕаабыт. Улахан мындыр киһи буолуохтаах, өскө дьахтар киэлитин алҕаска таарыйбыта буоллар хаана тоҕо барыан сөп этэ. Хайдах быһыылаах тэрили оҥостубута кистэлгэ тутуллар буолан биллибэт. Мин билигин бэйэм билэрбинэн туттар тэрил оҥостуом. Киһи сатыырын — киһи сатыахтаах. Мин оҕобун быыһаан көрөр санаалаахпын. Киирэн, уһуктубут буоллаҕына, эт, сөбүлэҥин ыл» диир оҕонньор. «Ити айылаах буолан сытар киһи сөбүлэспэт кэрэҕэ кэлиэ дуо, сөбүлэһиэҕэ. Чэ, эн тиэтэй! » — Диэн баран эмээхсин дьиэҕэ киирэр. Оҕонньор кыра тэрили өр гынан оҥостуо дуо, дьиэҕэ киирбитэ кыыһа киһини билэр буолуоҕуттан көрөр аҕатын, күн-таҥара киирбитин курдук, көрөр. Иккис сууккатын, уот сиэн эрэрин курдук, ыарыыга сытар киһи сэниэтэ баранан нэһиилэ иһиллэр курдук саҥарар. «Аҕаа сөбүлэһэбин, эн уус, мындыр тарбахтарыҥ миигин өлүүттэн быыһыахтара диэн бигэ эрэллээхпин. Өскө тулуйбакка өйбүн сүтэрэн «түксү, бүт, уурай! » Диэбитин да иһин хааҥҥын хамсатаайаҕын. Хайдах да хаһыытаабытын иһин миигин быыһыыртан атыны санаабакка туран оҥороргун оҥороор» диир. Оҕонньор сыыһа туттан, оҕотун сырдык тыынын быһа сотун да сөптөөх түгэҥҥэ киирээри туран, Үөһэ Үрдүк Айыылары кытта кэпсэтэн баран саҕалыыр идэтинэн көрдөһөр-ааттаһар. Уонна ас кээстэҕин аайы күлэ-күлэ күлүбүрээн, тычыгыраан дьиэ иһинээҕилэр барыларын санааларын көтөҕөр. Кини илиитин суунан, ууллубут арыынан соттон баран Үрдүк айыылар алгыстарын ылбыт курдук сананан, онно тирэҕирэн оҕотун өлөрөр дуу, өрүһүйэр дуу суолга турунар. Оҕонньор имигэс, мындыр тарбахтарын төбөлөрүн харах оҥостон, биир да сыыһа хамсааһыны оҥорбокко оҕотун өлөр-өлүү илиититтэн былдьаан ылар. Кыыһа иккис олоҕу биэрбит аҕатын махтаммыттыы көрөр уонна иинигэр аҥаар атаҕынан үктэнэн сыппыт киһи ыарыыта мүлүрүйэн, туох эрэ ыараханы сүгэн иһэн босхоломмут курдук, дириҥник үөһэ тыына-тыына утуйан барар.

Ити курдук «бэрт суол» бэйэтигэр тиийэн кэлбит киһитэ муҥур уһугар тиийдэҕинэ кыаллыбаты кыайар, сатамматы сатыыр буолар.

Барыыс МАХСЫЫМАП.
Кутана, Сунтаар..