Автор: Сулус 20 Ноября 2015

Икки атахтаах төрөөн-үөскээн, ууһаан олорор сирэ Орто дойду диэн аатырарын бары билэн эрдэхпит. Бу дойдуга киһи тыыннаах сылдьарын тухары мэниктиир-оонньуур, үлэлиир-хамсыыр, сороҕор үөрэр, сороҕор туохтан эмэ хомойор. Сыыйа-баайы ситэн-хотон ыал буолан, туйаҕын хатарар, аатын ааттатар оҕо төрөтөн, быһатын эттэххэ олох олорон ааһар. Ол курдук кэмэ кэллэҕинэ кырдьан эмэхсийэн, эбэтэр оһолго түбэһэн, эбэтэр ыарахан ыарыыга ылларан, сороҕор быстахха былдьанан сырдык тыына быстар, Орто дойдуттан арахсар. Хомойуох иһин бу алдьархайдаах суолтан ханна да куоппаппыт, өлөр өлүү барыбытын күүтэр. Айыы таҥара оннук айдаҕа, ону утарар кыахпыт суох. Ол эрээри Аллараа дойду, Үэһээ дойду баар дииллэр. Кырдьык баара буолуо дуо? Ол дойдулар тустарынан ким эмэ билэрэ дуу, ким эмэ онно сылдьан кэлбитэ буолаарай? Анньыыны-хараны оҥорботох киһи дууһата чэпчэкитэ бэрт буолан Үөһээ дойдуга көтөр, онтон хара санаалаах киһи дууһата ыарахан, онон аллараа дойду диэки аттанар дииллэр. Кырдьык да киһи дууһата, саныы сылдьыбыт ыра санаата хайдах даҕаны өлөн хаалар кыаҕа суох курдук. Кини физическэй эттик курдук алдьаммат, эмсэҕэлээбэт, урусхалламмат, ол аата өлбөт да буолуон сөп. Оччоҕуна киһи өллөҕүнэ, дууһата уонна саныы сылдьыбыт санаата эттигиттэн арахсан, ханна эрэ көтөн хаалыан сөп курдук буолан тахсар. Бу дууһалар, санаалар ханна тиийэллэрэ буолуой, ханна мустан түмүллэ сылдьаллара буолуой? Ону ким эмэ илэ көрбүтэ дуо?
Мин эмиэ үгүс дьон курдук Үөһээ, Аллараа дойдулар бааллар быһыылаах диэн, кураанахтыы итэҕэйэр эрэ этим. Онтон олохпор буолан ааспыт биир дьикти түгэн мин кураанах итэҕэлбин тосту уларыппыта. Ол түгэн кэнниттэн өлбүт дьон дууһата, саныы сылдьыбыт санаалара ханна тиийэр эбитин дьиҥ чахчы билэр курдукпун. Бу кэпсээним баҕар, билигин баар үөрүйэх буолбут итэҕэли утарара буолуо. Ол эрээри мин көрүүлэммитим, омуна суох, Орто дойду олоҕун кытта ыкса алтыһар.

Кыһын. Дьокуускайга хойуу туман түһэн, дьыбар тымныы сабыардаан турар кэмэ. Кыра кыһалҕалаах киһи таһырдьа быгыан да саллар. Ол да буоллар саха дьоно хайыахпыт баарай, үлэлээбэтэхпитинэ-хамсаабатахпытына ким биһигини аһатыай-таҥыннарыай. Тымныы диэн куттанан олорбоппутугар тиийэр буоллахпыт.
Хабыс хараҥа уулусса устун, дьиэм диэки сүүрүү-хаамыы былаастаан, ыры-ырдьаччы тоҥон, ыксаан аҕай иһэбин. Онон-манан остуолбаларга ыйаммыт лаампалар туманы быыһынан аат харата суолтатыгар эрэ сырдаппыта буолаллар. Үлэбэр тардыллан хаалан, аһары хойутаан, автобус сырыытын куоттаран кэбиһэн, сатыылыырбар тиийбитим. Акаары, бу сарсыарда киэргэннэҕэ аатыран, бачыыҥка кэппиппин дьэ кэмсинним. Атаҕым дэлби тоҥон, санаабар хабыллан хаалбыт курдук, биир кэм иннэннэн тэһитэ кэйиэлиир, улахан тарбаҕым тугу да билбэт буолан эрэр. Арааһа үлүйээри гынна быһыылаах. Ол да буоллар сырдыгы-ырааһы саныы иһэбин. “Ити саҥа кэлбит бухгалтер кыыс аата кэрэтиэн, отой хартыынаттан түһэн кэлбит курдук. Онтон фигурата-а, сүдү талааннаах скульптор кыһанан-имэнэн чочуйбутугар холоонноох, талия диэтэххэ талия, самыы диэтэххэ самыы, түөс диэтэххэ түөс, барыта орун-оннугар… Чыпчылыйдаҕын аайы кыламаннара үрүмэччи бэтэрээтинэн, олох дайан тахсыахчалар… Эчи уһуннара да бэрт ээ… Онтон мичээрдээтэҕинэ-э.., Ааппын билбэт буолуохпар диэри, олох ууллан хаалабын дии. Тапталлара диэн маннык эбит буоллаҕа дуу… Ити кыыһы кытта хайдах эрэ гынан кэпсэппит киһи, саатар киинэҕэ ыҥыран көрүөххэ баара… Кыһыыта диэн баар кинини көрдүм даҕаны, тылым ханна эрэ дьөлө түһэн мэлийэн хаалар. Дьон кэккэтинэн син саҥалаах киһибин даҕаны, биир да тылы булан быктарбат буолан хаалабын… Тоҕо эбитэ буоллар? Оо, Настя, Настя, тоҕо сүрэхпин уулларан кэбистиҥ? " Ити киниэхэ киэргэнэн, бүгүн кырыылаах бүрүүкэ, кылабачыйа сылдьар сабыс-саҥа бачыыҥка кэппитим. Онтукам дьэ кэтэхпинэн тахсан эрэр ээ, бу акаарыбын көр эрэ. Сатаан кэпсэппэт аата тоҕо эмиэ киэргэнэн сордоммутум эбитэ буолла. Кэмниэ кэнэҕэс дьиэбэр чугаһаан кэллим. Дьиэбэр да диэхтээн, сиҥнэн хаалбыт, түннүктэригэр диэри сиргэ батары түспүт, икки этээстээх, үөдэн түгэҕэр турар, уопсай дьиэҕэ, онуоха-маныаха диэри, биир хоһу куортамнаан олоробун. Сотору куорат киинигэр үс хостоох, толору хааччыллыылаах квартира ылыахтаахпын. Дьэ оччоҕуна талбыппынан көрүлүүр инибин. Кэрэ кыыһы, Настяны кытта тэҥнээх кэриэтэ санана сатыам этэ. Билигин баҕас дьиэбэр ыҥырыахпын да кыбыстабын. Саатар таракааным, кулахым кыры-кыймаҥнас, туох да эмкэ кыайтарбаттар.
Ити курдук, тоҥорбуттан аралдьыйа таарыйа ону-маны саныы-саныы подъезпар киирэн кэллим. Подъеһым иһигэр биир даҕаны лаампа умайан сырдаппатаҕа

быдаҥнаабыта. Лаампа эриллиэх хайаҕаһа да баара көстүбэт, боруобаттара бүтүннүү ыбылы кэлгиллэн тураллар. Ыас хараҥаҕа харбыалаһан, илиибин инним диэки уунан, истиэнэннэн сирдэтэн, оргууй аҕай дьиэм ааныгар чугаһаан эрдэхпинэ, эмискэ баҕайы атаҕым анныгар киһи саҥата:
-Көмөлөс эрэ, таһаар миигин мантан. Абыраатаххына эн эрэ абырыаҥ! Диэн тэһэ барбат ээ.
Соһуйан, хаһыытаабытынан тиэрэ баран түһэ сыыстым. Кирилиэс алдьаммытыгар сыыһа үктэнэн, аны атахпын бүлгүрүтэн кэбистим. Айаккалыы-айаккалыы, баҕайы киһитэ манан сытар буолаарай диэн, сэрэйэн үрдүнэн атыллаат, дьиэбэр киирэн хааллым. Дьиэбэр киирэн да баран үөхсэрбин кубулуппатым. “Сатана киһитэ, өссө булан-булан мин ааммын туора сыппыт буолу-буола. " Бачыыҥкабын устан ол-бу диэки тэбиэлэтэлээн кэбистим, наскыбын уста охсубутум, атаҕым көрөн олордохпуна сары-саллаччы иһэн таҕыста. “Һуу, бу иэдээни. Сарсын дьэ хайдах үлэбэр бараахтыыбын. Настябын көрбөт буолбуппун”.
Ити курдук, атахпын ыбылы кэлгинэн, ороммун оҥостон сыттым. Ол тухары ааммын туора сыппыт “абааһы дьахтарын” үөҕэрбин кубулуппаппын. “Кырдьык даҕаны дьахтар куолаһа этэ дии… Бэйэ эрэ, аны тоҥон өлөн хааллын… Ээ, чэ хас арыгыһыты аһына сылдьыахпыный, өллөҕүнэ даҕаны мин буруйум буолбатах… Итирик дьахтары дьиэбэр соһон киллэрэн, хоннорбуппун дьон биллэҕинэ өссө ордук саат-суут буолар ини… Сытан эрдин, баҕайы… "
Суорҕаммынан ыбылы сууланан, утуйуохча буолан иһэн, олоро биэрдим. “Арай кырдьык тоҥон өлөн хааллын… Бэйэ, саатар туран көрүөххэ… Баҕар хайыы-сах морбойон хаалбыта буолаарай? " Санаам буолбакка доҕолоҥнуу-доҕолоҥнуу, ааммар тиийэн, сэгэтэн көрдүм. Ким да суох. Арай подъезд аанын диэки туох эрэ кычыгыраан тыаһыырга дылы гынар. Соммун бүрүнэн, швабраннан тайахтанан ол диэки саллаҥнаатым. Хараҥа муннуктары илиибинэн хаһыйбахтаан көрдүм. Тыынар-тыыннаах баара биллибэтэ. Хата хайаан бара оҕустаҕай дии санаан, өрө тыынан ыллым уонна дьэ холкутуйан, дьиэм диэки доҕолоҥноотум. Мааҕын охтубут кирилиэспэр онтон-мантан тайанан тахсан эрдэхпинэ, ыалдьар атахпыттан ким эрэ бэрт сымнаҕастык, сылаастык, оргууй сэрэммиттии харбаан ылла. Ол да буоллар соһуйан харахпын тиэрэ көрөн кэбистим да, сарылаабытынан дьиэм иһигэр биирдэ баар буола түстүм.
Түүнү быһа ити буолбут түбэлтэни ырыта санаан, аанньа утуйбатым. Туох дьиктитэ буулаабытын соччо-бачча быһаарбакка утуйар икки, утуйбат икки ардынан сыттахпына будильнигым тырылаан-тарылаан турар кэмим тиийэн кэллэ. Нэһиилэ туран, тахсан-киирэ таһырдьа таҕыстым. Таһырдьа син-биир хабыс-хараҥа, тыбыс-тымныы, өтөрүн сылыйыа биллибэт. Көҕүрэттэн баран, тоҥон ырдьаччы туттан, төптөрү киирэн иһэн, подъеһым иһин чинчийэ көрдүм. Туох да сибики баара биллибэт, арай швабрам кирилиэскэ өйөнөн турар эбит. Швабрабын ылан, дьиэбэр киирэн эрэ баран, атаҕым ыарыыта ааспытын, доҕолоҥнообот буолан хаалбыппын дьэ өйдөөммүн олус муодарҕаатым.

Настяны көрө охсор баҕаттан, сарсыарда эрдэ, ким хайа иннинэ үлэбэр кэлэ оҕустум. Сиэркилэҕэ көрүнэн, утуктаан буорайбыт сирэйбин ытыспынан туора-маары аалынным, баттахпын тараанан, киэргэммитэ буоллум. Онтон дьэ, Настя көрүдүөрүнэн ааһарын көрөөрү, кабинетым аанын аһаҕас хаалларан, үлэлээбитэ буолан, кэтэһэн олордум. Тугу барытын быраҕан туран, бүгүн хайаан даҕаны кэпсэтэр былааннаахпын, саатар киинэҕэ ыҥырыллыа, эбэтэр сылтах булан дьиэтигэр да атаарбыт киһи, маҥнайгы сырыыга куһаҕана суох буолуо этэ. Сотору сүрэхпин долгутар сэгэрим, дайан эрэрдии хааман-сиимэн тиийэн кэллэ. Аһаҕас аанынан миигин көрөн, дорооболоһон ааста. Онно мин сордоох хардарар диэн кэлээхтиэ дуо, эмиэ айахпын атан, дөйөн, тылбыттан матан олорон хааллым.
Ол күн оннук-маннык буолар-буолбат сылтах була-була бухгалтерия диэки үгүстүк субуутаатым даҕаны, сырыы ахсын айаҕым хаппахтанан иһэр, биир да тыл төлө көтөн тахсыбат. Саатар утары көрүөхпүн кыбыстарга дылыбын, хараҕым кырыытынан эрэ кини диэки кылатабын. Бүтэһиктээхпин эбиэт иннинэ киирдим, дьахталлар эбиэттии бараары оҥостон эрэллэр эбит.
-Хайа Настя эбиэттии барсыбаккын дуо?
-Ээ, суох, бэйэм өйүөлээх кэлбитим.
Итини истээт да өрө чөрөс гына түстүм, эбиэт кэмигэр ким да суоҕар киирэн, хайаан даҕаны кэпсэтэргэ былааннанным. Кабинеппар кэлэн, өйүөбүн таһааран, сып-сап хабыалата оҕустум. Онтон дьэ топпут киһи быһыытынан, кириэһилэбэр тиэрэ түһэн, тугу кэпсэтэрбин былаанныы олорон, кытаанах баҕайытык утуйан хааллым. Түүн аанньа утуйбатаҕым тэбэн таһаардаҕа.
-Эн миигиттэн куттаныма, мин эйигиттэн көмө эрэ көрдүү кэллим, -диэн арай эдэркээн кыыс куолаһа кэннибиттэн кулгаахпар сибигинэйдэ.
Эргийэ биэрбитим, улахан баҕайы капюшоннаах дьикти бэйэлээх саба быраҕыллар хара таҥастаах күлүк курдук киһи турар эбит. Капюшона улахана бэрт буолан сирэйэ саараама көстүбэт.
-Эн

кимҥиний, туох көмөтүн көрдөөн миэхэ кэллиҥ? Диэн куттанарбын кыана тутта сатыы-сатыы ыйытааччы буоллум.
-Мин төннүөхпүн баҕарабын, бука диэн көмөлөс миэхэ. Эн дьонтон ураты айдарыылаах киһигин. Маннык киһини көрдөөбүтүм хас эмэ үйэ буолла. Көмөлөстөххүнэ эн эрэ көмөлөһөр кыахтааххын… Эрэнэбин эйиэхэ, бука диэн сөбүлэс.
-Кимҥиний, ханна төннүөххүн баҕараҕыный?
-Ким буоларбын аҕыйах сылынан билиэҥ… Бу дойдуга төннүөхпүн баҕарабын.., Туолбатах ыра санаабын ситиһиэхпин.
-Онно мин хайдах көмөлөһөбүн?
-Барытын биллэриэм, чэ анараа дойдуга көрсүөххэ диэри, -диэн баран күлүгүм симэлийэн сүтэн хаалла.
-Эн кимҥиний?..
-Мин, Настябын дии, -түүлбүттэн соһуйан уһукта биэрбитим, Настя илэ бэйэтинэн, мичээрдиэҕинэн-мичээрдээн, кабинеппар киирэн турар эбит.
-Ой, утуйан хаалбыппын дуу.
-Тугу эрэ ботугуруу-ботугуруу наһаа кытаанахтык утуйа олорор этиҥ дии, -Настя күлэн ылла.
-Ээ, тугу эрэ түүһээтим быһыылаах.
-Бүгүн мин төрөөбүт күнүм, киэһээ кабинеппытыгар бэлиэтиибит, киирээр дуу.
-Сөп, эҕэрдэлиибин.
Настя тахсан барбытын кэннэ, дьэ өйдөммүтүм, сүрэҕим ойон тахсыахча биир кэм бип-биллигирэс буола олорор эбит. Түүлбүттэн эбитэ дуу, Настяны кытта аан маҥнай саҥа таһааран кэпсэппиппиттэн эбитэ дуу.
Киэһээ эдэрдэр хааламмыт Настя төрөөбүт күнүн бэлиэтээтибит. Кини аттыгар олорор чиэскэ тигистим. Уолаттар арыгы арааһын иһэн холуочуйа быһыытыйдылар, кыргыттар да соччо хаалсыбатылар. Арай Настя соччо арыгынан утахтаммат эбит. Аттыгар олордорбун да соччо кэпсэппэтим, тоҕо эрэ тылым олох тахсыбат. Уолаттар бытаан үҥкүүнү үгүстүк холбоон кыргыттары ыҥыран үҥкүүлээн эргийдилэр. Онтон мин Настяны саатар биирдэ ыҥырбатым. Оннук олорон хааллым. Ыллаа диэн көрдөспүттэригэр, гитаралана-гитаралана, булан ылан ыллаабыт ырыам да баар ээ.

Пусть бегут неуклюже
Пешеходы по лужам,
А вода - по асфальту рекой.
И неясно прохожим
В этот день непогожий,
Почему я веселый такой…

……………………………….

Барыта күлүү гыммыт курдук тахсан истэ. Тиһэҕэр тиийэн, тарҕаһыы буолбутугар, дьэ тылланан Настяны дьиэтигэр диэри атаарыах буоллум. Холуочуйбут уолаттар, кыргыттар булумахтаһа хааллылар. Биһиги тахҥна охсон бара турдубут. Таһырдьа тахсаат, Настя миигин подружкалаата уонна дьэ иккиэйэҕин аа-дьуо хаамсан эрдэхпитинэ, олох билбэт уолаттарым- кыргыттарым сарыласпытынан утары сырсан кэллилэр. Настя бииргэ үөрэммит оҕолоро буолан биэрдилэр.
-Привет, Настя. Мы тебя ищем.
-Дьиэҕэр бара сырыттыбыт игин дии.
-С Днем ангела.
-Поздравляем.
Үрүт үрдүгэр эҕэрдэлээн кутуу-симии бөҕө буоллулар. Сыллаатылар-уураатылар. Настя олох долгуйан хаалаахтаата.
-Бардыбыт рестораҥҥа, -диэн хаайан турдулар.
Настя мин диэки хайыста:
-Айаал, барыахха рестораҥҥа. Аа, бу мин коллегам Айаал диэн, билсэн кэбиһиҥ.
Уолаттары кытта илии тутуһан билистим уонна баҕарбатарбын даҕаны, дьону батыһан, ресторан диэки хаама турдум. Ол истэхпинэ эмискэ баҕайы кыыс куолаһа “төнүн дьиэҕэр” диэн кулгааҕым тэһэ бара сыыһыар диэри хаһыытаан бытарыппат ээ. Ону кытта тэҥинэн тохтуу биэрдим:
-Настя, бырастыы гын мин барбат эбиппин, -диэтим уонна эргиллэн дьиэм диэки хаама турдум.
Настя тугу да өйдөөбөккө, туран хаалбыта.

Бу олох урукку мексиканскай дуу бразильскай дуу - Алекс
22 ноября 2015 01:02
Сериаллардаах курдук сири бугүн арыйан кэбистим быһыылаах? )))Кэпсээннэри таттаран ааҕа сатыыбын да барыта ситэриллибэтэх, саамай интэриэһинэй кэмнэригэр быстан хаалбыт буолаллар. Бу аата тугуй-соруйан интригалаан баран уһатан сиэри гыналлар дуу хайа сах? )))Олоҥхоһуттар курдук киирдэххит аайы по ходу импровизациялыыгыт да, эбэтэр топкутугар элбэх рекорднай киириини эрэйэн хаан иһэҕит? Чахчы ааҕааччы туһугар буоллаҕына оттон барытын таһааран кэбиһиэххитин-эрдэттэн суруллубуту копируйдаан баран туруоран кэбиһэр туох ыараханнааҕый? Или чахчы импровизациялыыгыт дуу?

Мин айылҕаттан бэриллибит көрүүлэнэр айдарыылаахпын оҕо эрдэхпиттэн билэбин. Ону кимиэхэ да кэпсээбэппин, соччо-бачча туһана сатааччым суох. Сорох ардыгар олоххо буолбуту, буолаары турары дьиҥ чахчы кэриэтэ көрүүлэнээччибин, ол эрээри ити билигин истибитим курдук, киһи саҥатын отой илэ истэ илигим. Өссө хотумсуйан эрэрдии, кулгаахпар хаһыытаан бытарыппыт буола-буола.
Настяны кытта рестораҥҥа барсыбатахпыттан бэйэм бэйэбиттэн кыһыйа-кыһыйа дьиэбэр киирэн кэллим. Уоту холбооппун кытары таракааннарым обургулар, алдьархай арыаллаары гыммытын сэрэйэ охсон, туора-маары сырсан бытарыстылар. Хахха сири булан саһан хааллылар. Баҕайылар кинилэр эмиэ тыыннаах сылдьыахтарын баҕараллара буолуо ээ. Күн сырдыга хамсыыр-харамайга барытыгар күндү. Урут

тапочкабын харбыы охсон, таракааннарбын сырбаталаан, сэриилэспитинэн барарым. Бу сырыыга баҕайыларга аахайбатым, саныырым Настя эрэ. Мин акаарытык быһыыламмыппыттан төһө эрэ хомойдо. Итиччэ көрдөспүтүн кэннэ рестораҥҥа барсыахха да баар этэ. Аны миигин кытта кэпсэтиэ дуо? Хайдах эрэ гынан буруйбун боруостуом этэ. Ити курдук ону-маны саныы сытан нухарыйан утуйан бардым…
-Мин эһиги эраҕыт иннинэ үс аҥар тыһыынча сыл анараа өттүгэр төрөөбүтүм, -диэн холку бэйэлээх кыыс саҥата уһугуннаран кэбистэ. Харахпын аһа биэрбитим, били капюшоннаах кыыһым кэлэн, оронум атаҕар олорор эбит. Сирэйэ кэм да көстүбэт. Мин тоҕо эрэ соччо соһуйбатым. Кыыһым туох да буолбатаҕын курдук салгыы кэпсии олордо:
-Оччолорго аһынар-харыстыыр диэни оройдоругар киллэрбэт, куруук алдьатар, өлөрөр-өһөрөр айдааннаах төрүкү сэрииһит Саки диэн норуот сири-дойдуну баһылаан-көһүлээн олорбута. Кинилэр муҥур баһылыктарын төрөппүт кыыһа буолабын. Аҕам аҕыста оҕоломмутун тухары барыта кыргыттар буолан испиттэрэ, туйаҕын хатарар уол оҕо төрөөбөтөҕө. Онтон кыһыйдаҕа-кыйаханнаҕа аатыран, миэхэ батас туттаран, уол оҕолуу сэрии ымпыгар-чымпыгар үөрэтэн, боотур гыммыта. Эр дьонтон туох да итэҕэһэ суох батыйабынан уҥа-хаҥас дайбыыр, хайдахтаах да киһи кэбирэх сирин булан тобулу анньар буолбутум. Үгүс сэриигэ сылдьан буспутум-хаппытым. Ол эрээри дьахтар буоларым быһыытынын, ыра санаам дьахтардыы буоллаҕа. Сүрэҕим тапталы эрэйэрэ, бэйэбэр холоонноох эр бэрдин көрсөн, уоллаах кыыс оҕолонуохпун, кинилэри бүөбэйдиэхпин, таптыахпын олус баҕарарым. Сотору кэминэн оннук киһи көстүбүтэ, кини күтүр күүстээх да, буут быһый да, аар саарга аатырбыт боотур да буолбатах этэ. Төһө да хачаайы буоллар олус мындыр өйдөөх, кырдьык да аптаах тэҥэ көмүс куоластаах ырыаһыт этэ. Кини бэйэтэ айбыт дириҥ ис хоһоонноох ырыаларын хас эмэ күннээх-түүн тохтоло суох ыллаан дьиэрэтэр кыахтааҕа. Араас кылабачыгас, күн уотугар дьиримнии оонньуур тимирдэри уулларан, дьахталларга анаан киэргэл арааһын оҥороро. Миэхэ анаан-минээн аһыллар-сабыллар салбырҕастаах моонньуга кэтэр судургу кэбиһэр оҥорон бэлэхтээбитэ. Оннук дьиктилээх кэбиһэр чугас эргин биир да кыыска суох этэ. Ону мин өлүөхпэр диэри биирдэ да устубакка кэтэ сылдьыбытым.
-Эн хайдах өлбүккүнүй, тоҕо сирэйгин куруук кистии сылдьаҕын? Мин бу кыыстан олох да куттаммакка, хата аһынан кэлбитим. Куолаһыттан иһиттэххэ эдэркээн да кыыс суорума суолланаахтаабыт быһыылаах.
-Мин сотору кэминэн хат буолбутум, доҕорум барахсан үөрүүтэ сүрдээх этэ. Ол эрээри аҕам биллэҕинэ хайдах буолан туран кэлиэн, ким сэрэйиэ баарай? Төһө да кистии-саба тута сырыттарбын, иһим көстөр буола улаатан, билэр кэмэ тиийэн кэлбитэ. Хат сылдьарбыттан соччо-бачча үөрбэтэҕэ, хаарыаннаах сэрииһитин сүтэрэн эрэриттэн хомойбута хараҕар-сирэйигэр тута көстөрө. Ол күн ойууну ыҥыран кыырдарбыта. Ойуун күннээх-түүн миигин эргийэ көтө сылдьан, дүлүҥүн тоҥсүйа-тоҥсуйа көрүүлэммитэ. Онтон аҕабар тиийэн кулгааҕар сибигинэйэн:
-Дьэ, эйигин куоһарар киһи, ааккын-суолгун сиргэ-буорга тэпсэн, күлгүн таптайа-таптайа алларастыыр күтүр үөскээн эрэр.., -Диэн үгүһү тойоннообута.
Аҕам буолуохсут кэннибэр турар боотурдарга имнэнэн эрэ кэбиспитэ. Боотурдар ону эрэ кэтэспиттии, миигин умсары баттаат соһон таһаарбыттара да, моонньубар быа кэтэрдэн баран, айаас акка атахпыттан таҥнары кэлгийэн кэбиспиттэрэ уонна кымньыылаан сырбаппыттара. Ат өрө ходьох гынаат, муҥ кыраайынан иннин хоту түһүнэн кэбиспитэ.. Моонньубар кэтэппит быалара ох саа кирсинии чиккэс гына түспүтэ да, эттигим төбөбүттэн арахсан, аты кытта соһуллан, быылы бурҕатан, бара турбута. Тоҕо сирэйгин кистии сылдьаҕын диир буоллаххына, сирэйим да, төбөм да суох, хайдаҕын өйдөөбөппүн, билигин мин баар дойдубар тас көрүҥ сүрүн буолбатах. Тапталлааҕым бэлэхтээбит кэбиһэрэ өрө баһыллан, тахсан эрэр күн уотугар, кылабачыйа оонньоон эрэрэ… Онтон эмискэ хабыс-хараҥа, арай саныы сылдьар ыра санаам эрэ ыйанан хаалбыта…
Туох иһин аҕам ити курдук миигин суорума суоллаабытын билбэтим. Төрүү илик оҕону кытта бэрт былдьастаҕа буолуо, диэн сэрэйэбин эрэ… Бу Орто дойдуга төннөн кэлэн, сиппэтэх ыра санаабын ситиһиэхпин баҕарабын. Оҕо төрөтөр дьахтар анала… Баҕа санаабын ситиһэн уоллаах, кыыс оҕолонуом уонна бу хараҥа дойдуга төнүннэхпинэ даҕаны кэмсиниэм суоҕа… Эн олоххун аймыам суоҕа… Көмөлөс миэхэ… Анараа дойду аана мэлдьи аһаҕас, булуоххун эрэ наада… Күүтэбин… Таһаар миигин мантан…
Кыыс симэлийэн сүтэн хаалла, уһукта биэрбитим уотум умайан сандаара турар эбит. Чаһыыбын көрбүтүм, турар кэмим буолбут. Туох дьикти түүлүн түүһээтим… Ханнык-ханнык үйэҕэ тиийэ сырыттым… Чэ, ол да буоллар уубун олус хана, кытаанахтык утуйбуппун. Хайдах да бэйэлээх түүлү соччо-бачча итэҕэйээччим суох. Наука этэринэн түүл мэйииттэн тутулуга суох көстөр, ол иһин не реально…
Хата бүгүн Настябын көрсүөм, буруйбун боруостаан киинэҕэ ыҥырыам…

Эрдэ турбучча, өтөрүнэн кэппэтэх көстүүммүн булан ылан, өтүүктэнэн кэттим, син киэргэммит курдук сананан, буоларын курдук эрдэлээн үлэм диэки ыстанным. Үгэспинэн кабинетым аанын саппакка, кумааҕыларбын таһааран үлэлээбитэ буола олордум. Ол эрээри түүн көрбүт түүлүм олох өйбүттэн тахсыбат. Илиибин пиджагым сиэбигэр уктан, кириэһилэбэр тиэрэ түстүм, сиэппэр платок сылдьар эбит. Платок иһигэр туох эрэ баарга дылы, таһааран арыйа баттаабытым кыһыл көмүс цепочка буолан биэрдэ. Өссө обургу соҕус сүрэх быһыылаах подвескалаах, онто өссө арыллар. Ээ, бу Валя киэнэ дии, урут хаһан эрэ студенныы сылдьан, төрөөбүт күнүгэр бэлэхтээбитим. Цепочката быстан хаалбытын оҥотторо биэрбитэ. Ону баччааҥҥа диэри төнүннэрбэккэ сылдьар эбиппин дуу. Эх, Валя, Валентина…
Валя диэн оҕо саадыттан бииргэ сылдьыбыт кыыһым, оскуоланы бүтэриэхпитигэр диэри эмиэ биир кылааска үөрэммиппит. Кыһытыаҕын иннигэр ыкса ыаллыы олорбуппут. Онон детсадпытыгар даҕаны, кэлин оскуолабытыгар даҕаны куруук аргыстаһан сылдьарбыт. Кини миигиттэн аҕыйах ый аҕа буолан эдьиий курдук боччумнаахтык туттара. Куруук көрө-истэ, харайа сылдьара. Манаан олорон, мөҕө-мөҕө дьиэтээҕи үлэбин толотторорун бу баар курдук өйдүүбүн. Кыра кылаастарга үөрэнэ сылдьан, сыыҥпын туора сотто-сотто мэниктээн булумахтана сырыттахпына платогун биэрэн сыыҥтатааччы. Билигин санаатахха киһи күлүөх. Ол эрээри “эдьиийим” үтүөтэ онон эрэ түмүктэммэт. Оройбунан көрбүт уол оҕо охсуһарым кэмнээх буолуо дуо. Охсуһа сылдьарбын көрдө да, ыраахтан суумкатын санныттан уста-уста, сүүрэн кэлэн тэбис-тэҥҥэ дайбаспытынан барар этэ. Иккиэн куолаан ханнык да атамааны тулутааччыбыт суох. Студенныы сылдьар кэммитигэр хоһугар ыҥыран үгүстүк аһатааччы-сиэтээччи. Бииргэ олорор кыргыттарыгар “быраатым” диэн билиһиннэрбитэ, оннук хаалан хаалбыта. Биирдэ эмэ киинэҕэ игин сырыттахпытына, бэрт сэдэхтик кэккэлэһэ хаамсааччыбыт. Ама сыллаһар-уураһар диэн кэлээхтиэ дуо, хоонньоһор туһунан өйгө да суох буоллаҕа. Ол эрээри кэлин, сыыйа-баайы Валя сыһыана хайдах эрэ уларыйбыта, мин даҕаны кинини “эдьиийим” эрэ курдук буолбакка, эр киһилии имэрийэ көрөр буолан барбытым. Туох эрэ биллибэт абылыыр иэйии биһиги икки ардыбытыгар үөскээбитэ. Баҕар улаатан сиппиппит-хоппуппут бэлиэтэ буолуо.
Биир күн цепочкатын оҥорон, төнүннэрээри Валяҕа барбытым, кини уопсайга олорор. Үрдүк кирилиэһи умса көрөн, сүүрэн тахсаат, төбөбүн өрө көтөхпүтүм, арай Валям аан айаҕар биир уоллуун ыга куустуһан, сыллаһа аҕай турар эбит этэ. Мин киэр хайыһаат төптөрү сүүрэ турбутум. Валя кэннибиттэн:
-Айаал, Айаал тохтоо, -диэн хаһытыы хаалбыта. Онтон ыла сыл аҥара ааста, билигин да көрсө иликпит. Чэ, “эдьиийкэм” үчүгэй уолга ойох тахсан дьоллоох эрэ буол, диирбэр тиийэбин.
Кабинеппын ааһа баран иһэн:
-Тук-тук, -диэбитинэн Настя киирэн кэлбитэ, -привет Айаал.
-Привет.
-Бэҕэһээ зря барсыбатыҥ, наһаа үчүгэйдик посидели.
-Барсыбатахпыттан кэлэйэ олоробун. Хайдах гынан буруйбун боруостуурбун хара сарсыардаттан толкуйдуу сылдьабын. Настя арай бүгүн киэһээ киинэҕэ ыҥырыым. Оччоҕуна…
-Уой, барыам этэ.
-Ураа, оччоҕуна киинэҕэ барыахпыт.
-Сөп. Цепочкаҕын көрдөр эрэ, -Тутан олорор цепочкабын Настя ылан эргитэ сылдьан көрдө, -өссө сердечката аһыллар дии. Наһаа аккуратнай, тонкай баҕайы, ручной үлэ буолара өтө көстөр. Кимиэхэ эрэ ананан оҥоһуллубут курдук.
-Ити хаһан эрэ бэйэм куппутум. Кимиэхэ даҕаны анамматаҕа, эйиэхэ бэлэхтиибин, -диэн кэбиспиппин оройдоппокко да хааллым.
-Уой, баһыыба Айаал. Көмүсчүт эбиккин дуу, -Настя цепочкаҕа ыйана сылдьар сүрэҕи арыйан кыҥастаста. Онтон:
-Кыыс ойуута баарга дылы дии. Силуэт курдук эрээри чуолкайдык көстөр.
-Ханна?
-Көрөҕүн бу, -Настя миэхэ ыга сыһынна, онтон мин олус долгуйдум, сүрэҕим биир кэм тэбиэлээн барда. Онно соччо кыһаммакка уһун тыҥырахтаах тарбаҕынан ыйа-ыйа салгыы быһаара олордо, -Бу ойоҕоһуттан көстөр дии, бу хоп-хойуу баттаҕа саба түспүт, онтон сирэйин аҥаара эрэ көстөр, бу хараҕа, бу мунна баттаҕын быыһыттан нэһиилэ көстөллөр.
Кырдьык даҕаны, бэйэм куппут көмүспүн дьэ өйдөөн көрдүм. Мин итинник ойуулаабатаҕым, бэйэтэ ойууланан хаалбыт эбит. Ол эрээри хойуу баттах буолбатах, үкчү капюшон кэтэн олорор кыыс курдук.

Киэһээ, үлэ чааһын кэнниттэн, Настялыын подружкалаһан “Лена” киинэ театыр диэки хаамтыбыт. Үчүгэй эрэ киинэ, куһаҕан эрэ киинэ буола турарыгар соччо кыһаммаппыт, киинэбит аатын да билбэппит. Биһиэхэ ол соччо-бачча наадата суох. Биһиги туохтан да

тутулуга суох, иккиэн бииргэ эрэ буолуохпутун баҕарарбыт өтө көстөрө. Сөпсөспүт эдэркээн сүрэхтэргэ онтон ордук күндү туох баар буолуой. Сиэттиспитинэн залга киирэн, аналлаах миэстэбитигэр кэккэлэһэ олордубут. Настя илиитин ыытыахпын олох баҕарбаппын, оннук тутуспутунан олордубут. Зал иһэ уу-чуумпу, арай Настя долгуйбут сүрэҕин тэбэрэ, илиитин нөҥүө миэхэ иһиллэргэ дылы. Мин сүрэҕим эмиэ ойон тахсыахчыы биллигириир. Төһөтүн да иһин маҥнайгы свиданиябыт буоллаҕа. Хараҥаннан хаххаланан долгуйбуппун биллэримиэхпин баҕарабын да, киинэбит саҥаланан абыраабат. Бириэмэтин быдан хойутаан да буоллар, кэмниэ кэнэҕэс дьэ киинэбит саҥаланан уоту араардылар. “Һуу"диэн өрө тыынан эрдэхпинэ, киинэбит быһа баран хаалла, эмиэ уоту холбоотулар. Сотору контролер залга киирэн кэллэ:
-Уважаемые зрители, по техническим причинам сеанс отменяется. Вы можете сдать билеты или сохранить, билеты действительны на любой сеанс.
Бу кэмҥэ Настя тугу санаабыта буолуой? Мин маҥнайгы свиданиябыт табыллымаары гыммытыттан олус хомойбутум. Ол эрээри өссө да киэһээ уһун, ханна эрэ баран олоруохпут, ирэ-хоро кэпсэтиэхпит. Тэҥнэһиэхптит дуо, билиэппитин туттарбакка тахсан бардыбыт. Саҥата суох илии илиибититтэн ылсан хаамсан истибит. Онтон суолу туораары светофорга кэлэн тохтоон турдахпытына, хап-хара “Волга” кэлэн иннибитигэр хорос гына тохтуу биэрдэ. Массыынаттан сонун нэлэккэйдэнэ сылдьар, маҥан ырбаахылаах, хаалтыстаах, мааны таҥастаах киһи тахсан кэллэ. Массыына кэннин аанын аһан:
-Настя массыынаҕа киир, -диэтэ, бу киһи турар диэн мин диэки хайыһан да көрбөтө.
-Папа-а, биһиги сатыы барыахпыт.
-Бачча тымныыга сатыылаама хайаама, киир диэтим, -кытаанах баҕайытык этэн кэбистэ.
-Оо, дьэ, -Настя массыынаҕа киирэн хаалла. Киирэн иһэн, -Оччоҕуна Айаалы дьиэтигэр быраҕыахха, -диэн эрэрэ даҕаны, аҕата наадалааҕынан аахпата быһыылаах. Массыына айанныы турда.
Бэйэбин сэнэнэн, чоппууска тэҥэ сананан биир сиргэ тэпсэҥнии туран хааллым. Маҥнайгы свиданиябыт итинэн түмүктэннэ. Аҕата туох эрэ улахан тойон буоларын дьэ биллэҕим. Хара сордоох, маныы сыппыт курдук, оруобуна түбэһэ кэлбитэ да баар ээ.
Киэһээ таракааннарбын кытта сэриилэһэ-сэриилэһэ утуйардыы оҥостон сыттым. Нухарыйан эрдэхпинэ ким эрэ түөспүн ыга да ыга баттаата ол быыһыгар “мин малбын тоҕо ити кыыска бэлэхтээтиҥ, ити миэнэ… " Диэтэ. “Бэйэм оҥорбутум, кимиэхэ бэлэхтиирим көҥүлүм” дии сатыыбын даҕаны саҥам олох ыгыллан тахсыбат.
Түөспүн ыга баттыыра күүһүрдэр күүһүрэн барда, тыыным хаайтаран өрө мөхсө сатыыбын, түүл буоларын сэрэйэбин да, уһуктар кыаҕым суох. Тиһэҕэр тиийэн сүрэҕим отой да тэппэт буолан хаалла. Бүтэһиктээхпин харахпын арыйа биэрбитим, били баҕайы, капюшоннаах кыыһым үрдүбэр барыйан турар эбит. Төбөтө суох аҥардас капюшона өрө көппөҥнүү сылдьар. Онтон эмискэ чэпчэки баҕайы буола түстэ, тула өттүм хабыс-хараҥа, уу-чуумпу. Бэйэм эттикпин тутан-хабан көрө сатаатым да мэлигир, ханна да суохпун. Туох миигин салайарый ханна көтөн эрэбиний? Хабыс-хараҥаҕа оннооҕор өссө ордук ыас хараҥа туох эрэ уйаҕа маарынныыр төгүрүк көстөн кэллэ. Били кыыс эппитинии, анараа дойду айаҕа бу буоллаҕа дуу? Аҥайан түһэн, кырдьык да мэлдьи бэлэм эбит, баҕалаахха барытыгар аһаҕас. Ол хайаҕаска киирэн хааллым. Тугун дьиктитэй, манна барыта ураты, кэм (время) диэн суох. Ол оннугар туох эрэ тирилиир-тырылыыр тыас баарга дылы. Бэйэ эрэ өйдөөн истиэххэ эрэ, дьон саҥатыгар маарынныырга дылы дии…
-Айаал, манна киир, -диэн чопчу эбээм куолаһа иһилиннэ, ол диэки салайдым. Онтон эмискэ төрөөбүт дьиэбэр баар буола түстүм. Бу дьиэҕэ мин ийэ-аҕа тапталыгар куустаран, оҕо сааһым ааспыта, эбээм барахсан ити оһох иннигэр олорон иистэнэрэ. Сотору-сотору миигин ыҥыран, иннэтигэр сабын уктарара.
-Айаал хайдах сылдьаҕын? Орто дойду сонунун кэпсээ эрэ, -диэн эбээм саҥата илэ иһилиннэ.
-Эбээ, эн ханна бааргыный? Мин эйигин көрбөппүн дии.
-Эн мин санаам иһигэр сылдьаҕын, ол иһин көстүбэппин. Мин санаам атын кэмҥэ (другое измерение) ыйана сылдьар. Манна тыыннаах киһи тиийэрэ бэрт сэдэх, үйэҕэ биирдэ эмэ кэлэн ааһара буолуо. Хата мин харахпынан дьоҥҥун-сэргэҕин, өбүгэлэргин көрүөххүн син.
-Ити салыбырыыр-илибириир тугуй?
-Ити таайын дии, кини итирик сылдьан суорума суолламмыта. Онон санаата ыһыллаҕас, киһи иилэ хабан ылара туох да суох. Аны Орто дойдуга төннүбэтэ буолуо, саас-үйэ тухары манна булумахтаныа. Тиийэр түгэннээх да буоллаҕына быһаҕас өйдөөх буолара буолуо ээ, -эбээм күлэн ыларга дылы гынна.
-Онтон ити сып-сырдык ким санаата ыйана сылдьарый?

-Ити эн эдьиийиҥ. Кини эн иннигинэ төрөөт да өлөөхтөөбүтэ.

-Мин эдьиийдээхпин олох да билбэппин дии. Хайдах…
-Эбээ, Айаал, мин барытын истэ сылдьабын. Мин туспунан наһаа кэпсэтимэн эрэ, -кыыс саҥата быһа түһэн, бу баардыы, ордук чуолкайдык дуораһыйда.
-Айаал дорообо, эн иннигинэ төрөөбүт иигирэн аҥара буолабын. Сиргэ төрөөбүт эрэ буруйдаахпын, ол эрээри эн хараххынан Орто дойдуну көрө-билэ сылдьабын. Айыым-харам суох, онон сотору төннүөм диэн эрэнэбин.
-Оччоҕуна үкчү мин курдук дьүһүннээҕин буолуо.
-Бэйэм дьүһүммүн билбэппин ээ, хаһан да көрө иликпин.
-Эбээ, эдьиий онтон Үөһээ, Аллараа дойдулар бааллар дииллэр дии, ол хайдаҕый?
-Тукаам, биһиги бары тыыннаах эрдэхпитинэ оннук саныыр этибит. Онтукабыт баара олох да оннук буолбатах эбит. Орто дойдуга олорон ааспыт дьон саныы сылдьыбыт санаалара барыта манна, ол эбэтэр атын кэмҥэ ыйанан хаалар эбит. Манна кэм хонугунан, сылынан кэмнэммэт. Оннук өйдөбүл олох да суох. Бука бары Орто дойдуга төннөрбүтүн, эттэнэн-сииннэнэн киһи буолан төрүүрбүтүн кэтэһэбит. Орто дойдуга хара санаа баһыйаары гыннаҕына, үтүө санаалар харса суох төннөллөр. Онтон үтүө санаа өрөгөйдөөтөҕүнэ хара санаалар быыстала суох субуутууллар. Орто дойдуга, манна даҕаны барыта тэҥнэһик буолуохтаах. Оччоҕуна эрэ сир-дойду барыбытын уйар кыахтаах.
-Мин хайдах санааны чопчу булан ылан, Орто дойдуга илдьэ барыахпын сөбүй?
-Эн айылҕаттан ураты айдарыылааххын, санаан күүһүн түмэн, болҕойон истиэххин эрэ кэрэх. Ол санааны кытта биир сомоҕо буол, оччоҕуна барыта табыллыа.
-Быраһаайдарыҥ.
-Орто дойдуга көрсүөххэ диэри, -дии хаалбыттара эбээлээх, эдьиийим.
Кулгаахпын чоротон иһиллии-иһиллии салгыы айанныыбын. Чоротон да диэхтээн, бу дойдуга кулгаах тугу даҕаны абыраабат эбит. Санаа эрэ күүһүнэн тугу эмэ истиэххэ сөп. Манна араас санаа барыта баар, түҥ былыргыттан саҥалаан, аҕыйах хонуктааҕыта өлбүт дьон санаалара. Бука бары Орто дойдуга төннөөрү харбыалаһаллар. Онтон ханна эрэ бэрт чугас, “баҕа санаабын ситиһэн уоллаах, кыыс оҕолонуом уонна бу хараҥа дойдуга төнүннэхпинэ даҕаны кэмсиниэм суоҕа… Эн олоххун аймыам суоҕа… " Диэн дуораһыйда. Мин ол санааны иилэ хабан ылан бэйэбэр киллэрэн кэбистим уонна Орто дойдум диэки төннөрдүү салайдым…
Эмискэ бэйэлээхтик сүрэҕим ытырбахтаан, тыын былдьаһа-былдьаһа, ороммуттан ойон турдум. Сүүрэн тиийэн, чаанньыкпыттан хантатан, харса суох уу бөҕө истим, эчи туох айылаах утаттахпыныай… Онтон төптөрү оронум диэки саллаҥнаан иһэн, хараҕым кырыытынан сиэркилэ диэки көрөн ылаат, бэйэлээх бэйэм мөсүөммүттэн саллан, айахпын атан, туран хааллым. Дэлби кубарыйыахпынан кубарыйан баран, эбиитин көҕөрөн хаалбыт эбиппин.

Хонон турдах аайы халлааммыт сырдаан, күммүт уһаан, кэтэһиилээх сааспыт барахсан тиийэн кэлбитэ. Оҕо-аймах таһырдьаны былдьаспыта, улахан да дьон хаалсыбатаҕа. Куорат иһэ салгын сии, күүлэйдии сылдьар дьонунан туолбута. Настя биһиги икки көрсөрбүт үксээбитэ. Өрөбүл аайы пааркаҕа тиийэн, араас аттракционнарга, кыра оҕолуу, дуоһуйа хатааһылыырбыт, киэһээ аайы куорат устун сиэттиһэн мээнэ хаамсарбыт. Настя аҕата бастаан утаа, биһиги көрсөрбүтүн аһаҕастык утарар этэ. Миигин олус да сэнии көрөрө. Хаста даҕаны уолукпуттан ыбылы тардан ылан:
-Кыыспар холоонуҥ суох, олох чугаһаама. Аны биирдэ сылдьаргытын көрүөм да, бу сөмүйэбинэн кылапы курдук ыбылы баттаан кэбиһиэм, -диэбиттээҕэ.
Ону биһиги истибэтэхпит, мин оннук күүскэ Настяны таптаабытым, Настя миигин эмиэ ис сүрэҕиттэн таптаабыта. Биир күн Настя аҕата, хантан билбитэ эбитэ буолла, дьиэбин булан тиийэн кэлбитэ. Киирэн кэлээт сэнээбиттии бэрт кэмчи малбын-салбын эргиччи көрбүтэ. Бэттэх турар олоппоһу атаҕынан тардан, бэйэтин диэки чугаһаппыта, олороору гынан баран, сиргэннэҕэ буолан, төптөрү тэбэн кэбиспитэ. Онтон олох да мин диэки хайыһан көрбөккө:
-Хантан сылдьар тойооску мин соҕотох кыыспын буулаатыҥ?
Мин саҥата суох, мөҕүллүбүт оҕо курдук, сири одуулаан турбутум.
-Эйигин кытта кэпсэтэбин дии, тыыраахы. Эбэтэр тылгын ыйыстан, улаатымсыйбыта буола тураҕын дуу. Туох дьонноохунуй, хантан сылдьар кыайаргыный? Диэт хабарҕабыттан харбаан ылан, истиэнэҕэ ыбылы анньан кэбиспитэ. Эчи үллэн түһэн күүһэ да бэрт этэ. Утарылаһан ньоҕойдоһо турар туһата суоҕун тута өйдөппүтэ.
-Ээ, онтон ийэм Варвара Егоровна диэн… Дойдутугар райком секретара этэ. Билигин пенсияҕа олорор. Аҕам обком партии үлэлиир, ревизионнай комиссия председателя. Билигин да үлэлии сылдьар, быйыл пенсияҕа тахсыахтаах, -диэн кутталбыттан ыһа-тоҕо кэпсээн биэрбитим.
Киһим сирэйдиин-харахтыын уларыйа түспүтэ:

-Ээ, онтон... Оҕолорун... Хайдах маннык дьиэҕэ... Ээ, хайдах хайдаҕый. Чэ дьоҥҥор кэпсээбэт инигин тукаам, -диэт да төптөрү хайыһаат, ааны былдьаспыта.

Онтон ыла биирдэ эмэ көрүстэхпитинэ утары көрбөккө куота сылдьар буолбута. Айах атан кэпсэппэт даҕаны. Куһаҕаннык быһыыламмытыттан кыбыстыбыта оччо эбитэ дуу. Мин кини туругун толору өйдүүбүн, соҕотох кыыһын таптыыра бэрт буолан итинник быһыыланнаҕа. Мааны кыыһын түбэһиэхчэ уолга ойох биэрэн кэбиһэрэ соччото суох буоллаҕа.
Кэмниэ кэнэҕэс үс хостоох, толору хааччыллыылаах саҥа дьиэбэр киирэн үөрүүм-көтүүм өрөгөйдөөбүтэ. Бу дьиэни бэйэм хайа киэппинэн ылыам баарай. Биллэн туран дьонум өҥөлөрө буоллаҕа. Онно эбии, биллибэтинэн-көстүбэтинэн уочараппын ким эрэ иннин диэки сыҕарытан биэрбит этэ. Ити Настя аҕата буоларын курдаттыы сэрэйбитим. Онон киниэхэ махталым олус улахан.
Эргэ дьиэбиттэн соҕотох чаанньыкпын эрэ тутан кэлбитим. Атын малларым кулахыга, таракааҥҥа былдьатан киһи аһыммат буолбуттара.
Билигин бу кубус-кураанах, киэҥ-куоҥ дьиэҕэ Настябынаан куустуһан түннүгүнэн таһырдьаны одуулаан турабыт. Онно быыкаайык оҕолор оонньоон булумахтаһа сылдьаллар. Мин Настяны ыга да ыга кууһан бэйэбэр ыкса тартым уонна туох тэһэ кэйбитэ эбитэ буоллар:
-Настя, мин ыал буолан уоллаах, кыыс оҕолонуохпун олус баҕарабын, -диэтим.
Сэгэрим хараҕын уута бэтэрээ да сылдьаахтыыр эбит этэ, долгуйан тута ыгыллан тахсыбыта.
-Айаал, киһини наһаа долгутумарыый, -диэхтээбитэ уонна атаахтаан, икки илиитинэн ыга кууһан моонньубар ыйана түспүтэ.
Мин бээлэхтээбит цепочкам сүрэҕэ аһыллан икки ардыбытыгар ыгатык кыбыллан хаалбыта.

Ол курдук моонньубуттан ыйанан, чоҕулуспут харахтарынан утары көрдө. Мин куттаабатарбын ханнык диэбиттии, сэрэнэн чап-чараас уостарыттан сыллаан ыллым. Настя миигин өссө ордук күүскэ кууста уонна сатабыла суох баҕайытык хардары уураата. Хаһан даҕаны уолу кытта уураспатаҕын курдаттыы сэрэйдим. Оргууй көтөҕөн ылан, кураанах хоско киллэрдим, онно туга да суох соҕотох матараас эрэ тэлгэнэн сытар. Бу матарааһы мааҕын Настя аҕата суоппар уолунан ыыппыта.
-Настя, мин эйигин тап…, -Диэн эрдэхпинэ аан звонога лыҥкынаан тэһэ барбат ээ.
Бэйэ бэйэбитин утары көрсөн күлсэн ыллыбыт. Тэҥнэһиэм дуо, туран ааны аспытым, кып-кыра уҥуохтаах, Настя аҕатын суоппара, обургу соҕустук көстө сатаан, атаҕын төбөтүгэр өҥдөҥнүү турар эбит.
-Настя эйиэхэ баар дуо?
-Аһаа.
-Баарбын, баарбын, -диэн Настя тиийэн кэллэ.
-Дьиэҕэр бара охсор үһүгүн, аҕан итинник диэтэ. Чэ түһээр, массыынаҕа кэтэһиэм, -суоппар уол атаҕын төбөтүгэр эргийэ биэрээт, сүүрэ турда.
-Оо, дьэ, кыра оҕону маныыр курдук сылгылаан хааллаҕай, -Настя аҕатын үөхсэ-үөхсэ халтаҥ сонун кэтэн, тимэхтэммэккэ эрэ тахсан барда.
Мин кыһыыбыттан тылбын быһа ытыра сыыстым. Туох ааттааҕы туора хаампыт буоллахпыный? Настялыын бииргэ сылдьарбыт тухары биир даҕаны свиданиябыт үчүгэйдик түмүктэммэт. Киинэҕэ бардахпытына аппарааттара алдьанар, театырга сырыттахпытына уоттара барар, сыллаары-уураары гыннахпына хайаан даҕаны туох эрэ мэһэй көстөн кэлэр. Арааһа Настя аҕата суоппар уолун мөҕөн-этэн, төптөрү ыыппыт быһыылаах. “Тэллэх илдьэн, барытын бэлэмнээн биэрэн баран, кыыспын абааһы уолун кытта соҕотохтуу хаалларан кэбистиҥ дуу. Баран аҕала оҕус”, -диэбит буолуохтаах. Ону-маны-санаан, кыһыйан абара сыттахпына эмиэ ааным звонога лыҥкыныы түстэ.
-Настя.., -Диэбитинэн сүүрэн тиийэн арыйа баттаабытым:
-Привет Айаал.
-Привет Валя.
-Саҥа квартираланан дойдугар олох тахсыбат буолбуккун дии.
-Хантан билэн кэллиҥ?
-Ийэҥ эттэҕэ дии уонна хантан билиэхпиний.
-Аа, дойдубутугар туох сонун баар?
-Туох сонун кэлээхтиэй, бары этэҥҥэ олороллор. Мэ, бу ийэҥ ыытта, -Валя аҕалбыт пакетын миэхэ туттаран кэбистэ.
Арыйа баттаан көрбүтүм, ийэм барахсан ас бөҕө астаан ыытаахтаабыт. Бурдук ас арааһа, буспут эт, арыы, сүөгэй.
-Дьиэҕин киирэн көрөбүн дуо?
-Баһыыба Валя. Көр, көр, көрөр буоллаҕын дии.
Валя хос хоһу кэрийэ сылдьан көрөттөөтө, ол аайы сөҕөрүн кубулуппата:
-Уой, наһаа үчүгэ-эй.., Онтон манна туох баарый? Ааны арыйда, -ванна-а… Онтон манна? Бу туалет. Онтон малын-салын ханнаный? Тугун да суох эбит дии.
-Ээ, сыыйа-баайы ылынар инибин.
-Тохтоо эрэ, -Валя бэйэтин суумкатын хасыһан, конверт ороон таһаарда, -бу ийэҥ харчы ыыппыта, ыйааһыныттан көрдөххө болточчу соҕус быһыылаах.
Онтон куукунаны эргиччи көрөөт:
-Пахай, холодильнигын да суох эбит батта.
-Ээ, оннук, -мин кини сэрэппэккэ тиийэн кэлбитин сөбүлээбэтэхпин биллэрэн, быһыта-орута хоруйдуу турдум.

Ону Валя сэрэйдэҕэ буолуо, саҥата суох төптөрү хайыһан турбахтаата. Онтон:
-Айаал, ол күн барыта эн саныырын курдук буолбатах этэ. Ол уолу кытта баҕаран туран сылласпатаҕым… Чэ, буруйдаах буоллахпына бырастыы гын. Мин эйигин кытта эйэлэһиэхпин баҕарабын. Уруккубут курдук эйэ-дэмнээхтик сылдьыахха.
-Сөп, эдьиий.
-Айаал, эн миигин “эдьиий” диириҥ кулгаахпын аалан киирэр курдук. Аны инник диэмэ, оҕо сааспыт ааспыта.
Ол кэмҥэ ийэм ыыппыт конверын арыйдым уонна кэпсэтиини атыҥҥа халбарытан:
-Валя, ийэм наһаа элбэх харчы ыыппыт дии, -диэн соһуйбута буоллум.
-Чэ, ууран кэбис, сарсын мал-сал ыла, маҕаһыын кэрийэ барыахпыт, -Валя обургу боччумнаахтык туттан, үгэһинэн хотумсуйабутунан, дьаһайбытынан барда.
Хата мин онтон олус үөрдүм, бэйэм хайа кэппинэн билэн-талан иһит-хомуос атыылаһыахпыный.
-Оо, хата бэрт. Хайдах иһити-хомуоһу ылыныахпын сатаан быһаарбакка сылдьыбытым.
Ити курдук эйэлэспиккэ дылы буоллубут. Ол эрээри Валя тугу эрэ этиэн баҕарарын, ону хайдах саҥалыаҕын билбэккэ, мунаахсыйа сылдьарын сэрэйдим. Уу-чуумпу сабыардаата. Онтон кэмниэ кэнэҕэс:
-Айаал, мин подъезка киирэн иһэн биир нап-нарын кыыһы уун-утары көрүстүм. Кини сүрэх подвескалаах цепочка кэтэ сылдьар, онто үүт-үкчү эн миэхэ бэлэхтээбит бэлэҕин курдук.
Мин, кэтэххэ бэрдэрбит тэҥэ кыбыстан кытара түстүм. Тугу да хардарарым суох буолан, тылбыттан матан туран хааллым. Валя барытын сэрэйдэ быһыылаах.
Таҥнан тахсаары туран, хоп-хойуу баттаҕын өрүтэ анньыалаан көннөрүннэ уонна тугу эрэ этиэхтии мин диэки эргиллэн иһэн, саараан, ситэ хайыспакка тохтоон хаалла. Хойуу баттаҕын быыһыттан муннун кытта хараҕа эрэ харааран көһүннэ. Онтон синэ биир диэбиттии, хайдах эрэ ураты баҕайы хардьыгынаан эрэр курдук куолаһынан:
-Мин малбын тоҕо ити кыыска бэлэхтээтиҥ, ити миэнэ.., -Диэт тахсан бара турда.
Мин кэнниттэн:
-Бэйэм оҥорбутум, кимиэхэ бэлэх.., -Диэн иһэн, хайдах эрэ эмискэ этим тардан, ситэ эппэккэ тохтоон хааллым.

Ити, киһи өйүгэр батан киирбэт быһыыбыттан, Валя төһө эрэ хомойбута буолуой, ону ким билбитэ баарай. Ол да буоллар эпит тылыгар туран, сарсыҥҥытыгар тиийэн кэлбитэ. Сарсыҥҥытыгар эрэ буолбатах, сотору-сотору кэлэрэ. Ол аайы маҕаһыыннары кэрийэн, мал-сал атыылаһан, дьиэм син киһи олорор дьиэтигэр маарыннаабыта. Харчы кэмчи соҕус да буоллар, Валя сатабыллаахтык дьаһайан, дьиэм күн тура-тура тупсан-киэргэйэн испитэ. Настя биһиги икки ону көрө-өрө сөҕөрбүт-махтайарбыт эрэ хаалара. Тиһэҕэр тиийэн Настялаах Валя бэйэлэрэ да билбэттэринэн, сыыйа-баайы олох арахсыспат дьүөгэлии буолан хаалбыттара. Ол тухары Валябытын “эдьиий” диэн ааттыырбытын кубулуппаппыт. Ону соччо-бачча сөбүлээбэтэр даҕаны “ээх” дииригэр тиийбитэ. Настя аҕата олус кытаанах, тыйыс да буоллар, ис иһигэр киирдэххэ, үтүө киһи буолара биллэн барбыта. Оччолорго мебель кэмчитэ сүрдээх кэмэ этэ. Ол да буоллар кини обургу кимниин эрэ кэпсэтэ охсон булан ылбыта эрэ баар буолааччы. Мин тиийэн, атыылаһан, дьиэбэр аҕаларым эрэ хаалара. Ити курдук бар дьонум көмөтүнэн дьиэ-уот тэринэн, этэргэ дылы ойох ыларым эрэ хаалбыта. Ойох ылар кыыһым Настям аттыбар да буоллар, эмискэ баҕайы Москва куоракка, сыл аҥара болдьохтоох үлэлии барар буолан хаалбыта. Настя үлэтигэр карьера оҥоруон олус баҕарар буолан, Москваҕа барарыттан олус дьолломмута. Кини карьера оҥороругар бары усулуобуйа барыта баара. Үрдүк үөрэх, киэҥ-куоҥ билии, төрөппүттэрин былаастаах сабыдыала. Уопсайынан үлэтин ордук өрө тутара, дьиэ-уот тэринэргэ соччо ыксаабат курдуга. Аҕата да оннук модьуйан эрдэҕэ. Баара суоҕа сыл аҥара.., Тулуйуохпут буоллаҕа, диэхтээбитэ.
Ол күһүҥҥү киэһээ, үлэ чааһын кэнниттэн, эдэр дьон хааламмыт Настябытын атаарар малааһын тэрийдибит. Малааһын аата малааһын, сорох сорохторго арыгы иһэр сылтах эрэ буолуо, онтон миэхэ олус ыарахан. Баара суоҕа сыл аҥара, алта эрэ ый, санаатахха аҕыйах курдук, ол эрээри тапталлааххын кэтэһиэххэ диэтэххэ олус да уһаан-кэҥээн тахсан кэлэр. Настя аттыбар олорон:
-Айаал, наһаа санаарҕаамарыый, эн санаарҕаатаххына миэхэ эмиэ ыарахан, -диэн уоскута сатаабыта.
-Алта ый диэн наһаа уһун дии.
-Күн аайы суруйуом, телефонунан да кэпсэтиэхпит буоллаҕа. Чэ тур, үҥкүүлүү барыахха.
Настя соһон кэриэтэ туруорда уонна илиитин санныбар ууран, бытаан музыкаҕа доҕуһуоллатан, үҥкүүлээн эргийдибит. Эргэйэн элэйэн бүтээхтээбит
“Романтик-306” магнитофонтан Алла Пугачева ырыата кутуллар.

Жил был художник один,
Домик имел и холсты,
Но он актрису любил,
Ту, что любила цветы.

Он тогда продал свой дом,

Продал, картины и кров,
И на все деньги купил
Целое море цветов.

Миллион, миллион, миллион алых роз
Из окна, из окна, из окна видишь ты,
Кто влюблен, кто влюблен, кто влюблен, и всерьез,
Свою жизнь для тебя превратит в цветы…

-Настя аны хаһан маннык ыга куустуһан, үҥкүүлүөхпүтүй?
-Үҥкүүлүөхпүт Айаал, үҥкүүлүөхпүт. Олох уһун.
Бытаан үҥкүү бүтэн, остуолбутугар олорон эрдэхпитинэ, бары сүбэлэспит курдук:
-Аны Айаалтан прощальнай ырыатын ыллыырыгар көрдөһөбүт, -диэн турдулар.
Ханнык ырыаны ыллыахпын толкуйдуу сатыы олордохпуна:
-Били печальнай эрээри, үчүэй баҕайы ырыалаах этиҥ дии, ону ыллаарый, -диэтилэр.
Гитарабын кыбынан, струналарын тардан, ыллаабытынан бардым:

Бу олох очура араастаан
Эрийиэ эйигин мускуйан,
Бүтэһик эрэлгин самнаран
Эргитиэ бүтүннүү үрэйэн.

Хараҥа сырдыктыын ытыллан
Бутуйда букатын ырабын,
Күһүҥҥү туманы бүрүнэн
Сүтүөҕүн күн уотун балыйан.

Сэгэриэм турума мунчааран
Эрдийэн эн эриий кытаатан,
Эргитиэх олоҕу хатылаан
Эрэйи кый ыраах кыыратан.

Көрсүөхпүт биһиги хойутаан
Эдэр саас алҕаһын хатылаан,
Оччоҕо сиппэтэх тапталбын
Санатаар бу ырыам тылынан.

Сарсыарда эрдэ туран, Настябын атаара аэропорка киирдим. Кэм даҕаны аҕата арахпакка батыһа сылдьар буолан, туох да диэн аанньа кэпсэппэтибит.
-Чэ пока, Айаал, -диэн Настя илиитин уунна.
Мин илиитин ылан биллэр соҕустук ыга туттум, онно өйдөөн көрбүтүм, били бэлэхтээбит цепочкам түөһүгэр суох эбит.
-Пока Настя, көрсүөххэ диэри.
Онтон ордук тугу да этэрим суох буолан, эргиллэн бара турдум. Саатар аҕата арахпакка аттыбытыгар турдаҕа үһүө.

Хонон турдах аайы хонуктар ааһан испиттэрэ. Настя эппитин курдук, күн аайы да буолбатар, сотору-сотору суруйан сэргэхситэрэ. Өрүбүл аайы “межгородка” тиийэн, харчыны харыстаабакка, уһуннук да уһуннук телефонунан кэпсэтэрбит. Ол курдук сылбыт аҥара сыыйа-баайы баранан, Настя кэлэр кэмэ чугаһаан кэлбитэ. Биир өрөбүл күн эмиэ “межгородка” кэлэн, ахтылҕаммытын таһааран, өр да өр кэпсэтэ олордубут. Кэпсэтэн бүтэрбит саҥана:
-Айаал, мин эйиэхэ тугу эрэ этиэхпин баҕарабын да олох сатаан этимээри гынным.
-Чэ быһа баачы этэн кэбис.
-Мин Дьокуускайга төннүбэт буоллум, манна аспирантураҕа үөрэнэ-үөрэнэ, үлэлииргэ быһаарынным.
Мин ыра санаам эмискэ ыһыллан хаалла. Туох да оруннааҕы булан ылан хардарбатым:
-Онтон, үчүгэй буоллаҕа дии, - диэн эрэ кэбистим.
Төлөммүт харчым бүтэн сибээспит быстан хаалла. Ол курдук трубканы тутан олордохпуна, кабинкам аанын тоҥсуйан тобугураттылар.
-Выходите пожалуйста, -диэн суон дьахтар соруйда.
Аныгыскы өрөбүлгэ, кыра оҕо курдук, куттаатаҕа аатыран, телефонунан кэпсэтэ кэлбэтэҕим. Настям барахсан тэтимин быспакка сотору-сотору суруйара, мин биирдэ эмэ хоруйдуур буолбутум. Күөдьүйэн эрэр тапталбыт кыыма сыыйа-баайы умаллан барбыта. Тэҥнэһиэхпит баара дуо, кини талан ылбыт олоҕо оннук буоллаҕа. Үөрэнэр аньыы буолбатах, үөрэхтээх киһи бу олоххо ситиһиилэнэр дииллэр.
Арай “эдьиийим” барахсан иннибэр-кэннибэр түһэрин, аһатарын-сиэтэрин саараама кубулуппатаҕа. Тапталтан эрэйи-муҥу көрөн, сордоно сылдьарбын сэрэйбэт буолуо дуо. Араастаан аралдьыта сатаахтыыра.
Биир киэһээ үлэбиттэн кэлбитим Валя миин буһаран бэлэмнээбит. Уруккутун курдук үөрэ-көтө, үрүт-үрдүгэр кэпсии-симэ көрсүбэтэ. Туохтан эрэ санаарҕаабыт курдук көрүҥнээх. Саҥата суох остуолу тардан, мииммин кутан биэрдэ.
-Хайа Валя мииҥҥин туустаабатаххын дии, -диэппин кытары кыыһым кыыһыран тоҕо барда. Килиэп кырбыы турбут быһаҕын хаҥас диэки элитэн кэбистэ:
-Мин эйиэхэ хамначчыт да, кухаакы да буолбатахпын. Айыка, -диэн сарылаат, тахсан бараары, таҥныбытынан барда.
-Бэйэ тохтоо Валя, уоскуй, туох буоллуҥ? Икки илиититтэн тутан ыллым.
Киһим төбөтүн санныбар ууран, марылаччы ытаан барбат ээ.
-Хайдах өйдөөбөккүн акаарыа, мин эмиэ кыыспын дии… Мин эмиэ таптыыр сүрэхтээхпин… Эн көрдөххүнэ кыыс буолбатахпын дуо?
Кырдьык, хаһан даҕаны кыыска холоон саныы илик эбиппин. Мин харахпар Валя куруук кыайыылаах-хотуулаах, харса суох майгылаах, бойобуой киһи курдук көстөрө.
-Чахчы акаарыбын эдьи.., Валя, акаарыбын билинэбин.
Кыыһым өссө ордук уутугар-хаарыгар киирэн ытаан барда. Эрэйдээхпиэн, сүрэҕим ытырбахтаан ылыар диэри аһынан кэллим. Кэтэн испит сонун төптөрү устан, бэйэбэр ыксары тардан, эр киһилии кытаанахтык да кытаанахтык куустум.
Тууһа суох мииммит остуолга оҥойон туран хаалбыта.

Ол түүн Валялыын хоонньоһон утуйбуппут. Сарсыарда уһуктубутум, Валя турбута быдаҥнаабыт эбит. “Бу аата мин тапталбын таҥнардым дуо? " Диэн санаа төбөбөр көтөн киирэн олуһун долгуппута. “Арай Валя Настяҕа кэпсээн биэрдиҥ, бу кыбыстыытын.., Оччоҕуна хайдах буолабын. " Хос аанын арыйан Валя киирэн кэлбитэ:
-Мин үлэбэр баран эрэбин. Бу киэһээ кэлэбин дуу, суох дуу?
-Ээ, онтон кэлэр инигин.
Ити күнтэн ыла биһиэхэ эдьиийдии быраат курдук буолбакка, тосту ураты сыһыан саҕаламмыта.

Кэм кэрдии ааһан испитэ. Валя биһиги икки ардыбытыгар таптал диэн баара эбитэ дуу, суоҕа эбитэ дуу. Ол да буоллар дьон тэҥинэн сыбаайбалаан ыал буолан хаалбыппыт. Маҥнай утаа таптыыр кыыспын кытта ыал буолбатахпыттан олус кэмсинэрим, отой атын киһи олоҕор туораттан киирэн хаалбыт курдугум. Суох мин ыра санаам тосту атын этэ, таптыыр кыыспынаан, Настябынаан, тапталга уйдаран, дьоллоохтук да дьоллоохтук олоруохпун баҕарарым. Онтон биир күн доҕорум балыыһаттан үөрэн-көтөн аҕай тиийэн кэллэ, дьиэ аанын аһан киирээт да:
-Айаал мин бириэмэннэйбин, сотору оҕо бүөбэйдиэхпит.
-Тыый, оччоҕуна мин аҕа буолабын дуо?
-Оннук ини.
-Онтон мин бэйэбин бэлэмҥэ сылдьар, атаах оҕо курдук сананабын дии.
-Дьэ атаахтыырын тохтуура буолуо.
Кэмэ кэлбитигэр сэгэрим уол оҕону төрөтөн, сири билбэт буолуохпар диэри үөрдүбүтэ. Күн сирин кэрэтэ, туохтааҕар да күндү оҕо буоларын билбитим. Күммүт, ыйбыт киниттэн тахсар буолбута. Кини туһугар үлэлиирбит-хамсыырбыт, кини туһугар сүүрэрбит-көтөрбүт. Онтон баара суоҕа икки сылынан аны кыыс оҕону бэлэхтээн үөрүүбүт өссө улааппыта.
Биһиги ис сүрэхпититтэн хаһан даҕаны таптыыбын дэспэтэрбит да, олус дьоллоохтук олорбуппут.
Оҕолорбут хороччу улаатан испиттэрэ. Уолбут оскуола киһитэ буолан, маҥнайгы кылааһы бүтэрэ охсубута. Ол үөрүүтүгэр ас астанан кыратык бырааһынньыктаабыппыт. Онтон киэһээ бииргэ үлэлиир дьонум телефоннаан ыҥырбыттара, эмиэ бырааһынньыктыы олорор этилэр, мин хаһан даҕаны сөбүлэспэт бэйэм, туох тэһэ кэйбитэ эбитэ буолла, улгум баҕайытык сөбүлэһэ охсон, кинилэргэ барбытым. Сыҥалыы-сыҥалыы арыгы иһэрдибиттэрэ, чыычаах мэйии кыраттан даҕаны хоттороохтообутум. Түүн отой хойут улахан холуочук дьиэбэр төннөн кэлбитим. Оннук ороммор охтубутум даҕаны, сыгынньахтаммакка да утуйан хааларга дылы гыммытым. Ол сытан хараҕым кытыытынан көрдөхпүнэ, Валям кэлэн оронум атаҕар олорбута уонна:
-Сэгэриэм, мин эйигин кытта наһаа дьоллоох олоҕу олордум, ыра санаабын ситистим, уоллаах, кыыһы төрөтөн, бу Орто дойдуга хааллардым. Дьахтар киһиэхэ онтон ордук туох дьоло баар буолуой? Ыра санаам туолла, билигин Анараа дойдуга төннөрбүттэн олох долгуйбаппын, -диэн баран сүрэх сабырҕастаах судургу кэбиһэрин сиэбиттэн таһааран моонньугар кэтэн кэбиспитэ уонна туран, хостон тахсан баран хаалбыта.
-Ити цепочканы мин Настяҕа бэлэхтээбитим дии. Хайдах эйиэхэ төннөн кэллэй? Диэн ыйытарга дылы гыммыппын, истибэтэҕэ быһыылаах.
Мин холуочукпар балыйтаран түүл эбитин дуу, илэ эбитин дуу сатаан быһаарбатаҕым. Сарсыарда уһуктан кэлбитим төбөм ыарыыта абытай, сүрэҕим биир кэм биллигирээн, төлө көтөн тахсыахча. Нэһиилэ саллаҥнаан туран, чаанньыкпыттан хантатан уу бөҕө истим. Онтон хостору кэрийэн көрбүтүм, оҕолорум барахсаттар утуйан букунаһа сытаахтыыллар. Арай Валям ханна да суох, “ээ, үлэтигэр барда ини” диэн соччо аахайбатым. Ороммор тиийэн умса түһэн, өлөттөрөн уһуутуу сытан эмиэ нухарыйан бардым. Хараҕым иннигэр эҥин-араас санаалар илэ кэриэтэ элэҥнээтилэр ол быыһыгар билэр баҕайы санаам “быраһаай, Айаал” диэн ааста. Ити мин Валям дии…
Эмискэ аан звонога тыаһаан уһугуннаран кэбистэ. Тиийэн аспытым, көстүүмнээх киһи турар эбит.
-Одевайтесь, поехали, -диэн быһа-бааччы этэн кэбистэ.
-Ханна барабыт?
-Опознанияҕа.
-Туох опознаниятыгар?
-Тиийдэххинэ көрүөҥ, быһаара турар кыаҕым суох.
Туох эрэ буолбутун сэрэйдим эрээри, тоҕо эрэ олох долгуйбаппын. Таҥнан, ол киһини кэнниттэн батыһан таҕыстым. Эргэ баҕайы УАЗ массыынанан айаннаан морга тиийэн кэллибит. Миигин биир хоско батыһыннаран киллэрдилэр, онтон маҥан бырастыынаннан сабылла сытар киһи өлүгэр чуо аҕаллылар уонна:
-Вы знаете эту женщину, -диэт бырастыынаны арыйа баттаатылар.
Бүтүннүү хаан-баламат буолан Валям сытар эбит. Төбөтө олох да туллан хаалбыт, киһи билбэт буолуор диэри хаанынан биһиллибит. Мин куппут кыһыл көмүс цепочкам сонун тимэҕэр иҥнэн, ыйанан хаалбыт, подвеска сүрэҕэ аһаҕас.
-Да, -эрэ диэн хардардым.
-Ваша жена сегодня утром 7ч. 35Мин. Погибла…
Суох, сымыйа, кини тыыннаах,

билигин ханна тиийбитин мин чопчу билэбин. Ол сиргэ хаста да сылдьыбытым, дьиҥ илэ кэпсэппитим. Кини билигин баар кэмин (дойдутун) аана мэлдьи аһаҕас. Ону сатаан таба көрүөххэ эрэ наада. Мин эбээм, эдьиийим бу Орто дойдуга төннөн кэлбиттэрин курдук, кини эмиэ хаһан эрэ төннүө. Оччоҕуна бу сиргэ хайаан даҕаны көрсүөхпүт. Үөһээ дойду даҕаны, Аллараа дойду даҕаны суох. Ырай олоҕо бу Орто дойдуга баар. Олох салҕанан бара турар.

P.S
Театырга урут даҕаны, билигин даҕаны дьон толору буолар. Сааһыран баран өрөбүл аайы театырга сылдьар буолан хааллым. Саҥа испиэхтээхтэри саараама көтүппэппин. Театр үлэһиттэрэ ааппын ааттаан дорооболоһор буолбуттара быдаҥнаата. Биир өрөбүл күн эмиэ оҥостон-киэргэнэн тапталлаах театырбар тиийдим. Бүгүн саҥа испиэхтээх буолар, онон дьон тобус-толору. Залга киирэн аналлаах миэстэбэр олорунан кэбистим. Оонньуу саҥаланарын кэтэһэн, көрөөччүлэр уу-чуумпутук олороллор, эдэр өттүлэрэ мэлдьи буоларын курдук телефоннарын хасыһан, биир кэм тарбахтара тып-тыбыгырас. Буолуохтаах кэмэ быдан ааста да, оонньуубут тоҕо эрэ саҕаламмат. Дьон кэтэһэ сатаан баран, ытыстарын таһынан хабылыннардылар. Ол да үрдүнэн быыспыт аһыллан абыраабата. Сотору соҕус контролер эмээхсин киирэн кэллэ:
-Күндү көрөөччүлэрбит, сүүрбэччэ мүнүүтэ тулуйа түһүн, сотору оонньуу саҥаланыа, -диэтэ. Тоҕо тардыллыбытын быһаара барбата.
Мин залтан тахсан, сис туттан, хаамыталыы сырыттым. Бириэмэ атаара таарыйа, истиэнэ кыйа ыйанан турар хаартыскалары көрүтэлээбитэ буоллум. Бу хаартыскалары хас сүүстэ көрөммүн нойосуус билэттиибин. Ол сырыттахпына кэннибэр билэр баҕайы куолаһым ырыа ыллаан дьиэрэттэ. Ити мин ырыам дии:

Бу олох очура араастаан
Эрийиэ эйигин мускуйан,
Бүтэһик эрэлгин самнаран
Эргитиэ бүтүннүү үрэйэн.

Хараҥа сырдыктыын ытыллан
Бутуйуо букатын ыраҕын,
Күһүҥҥү туманы бүрүнэн
Сүтүөҕүн күн уотун балыйан.

Айаннаа олоҕу батыһан
Көрүмэ кэннигин хайыһан,
Ааспытын кэлэргэ төннөрүн
Мин билэн эйиэхэ этэбин.

Сэгэриэм турума мунчааран
Эрдийэн эн эриий кытаатан,
Эргитиэх олоҕу хатылаан
Эрэйи кый ыраах элитэн.

Көрсүөхпүт биһиги хойутаан
Эдэр саас алҕаһын хатылаан,
Оччоҕо сиппэтэх тапталбын
Санатаар бу ырыам тылынан.

Настя, мин маҥнайгы тапталым!..

Саргылана
21 августа 00:32
Киһи аннараа дойдуга аттанназына, биир сиргэ тиийэр диэни хаста да истибитим

Вообще ойдооботум хайдах олло кыыс уонна хантан ити цепочка кэллэ ?