Содержание

• Үрэххэ
• Эмиэ да хомойобун эмиэ да күлэбин санаан ыллахпына
• Доҕорум үөлээннээҕим кылгас үйэлээх буолан ону маны көрөр эбит этэ.
• Иэс ситиhии
• Бу түбэлтэ 1966 сыллааха хоту улууска буолбут
• Күүстээх маҥнайгы таптал олоххо биирдэ бэриллэр

Сэмэн - 12 января 2011 23:30

Бу түбэлтэ Мэҥэ-хаҥаласка ханык эрэ түгэх нэhилиэгэр буолбут 1930c. Биир кыра 10 саастаах уол атынааҕы дэриэбинэттэн тастын эдьийигэр куулэйдии кэлбит. Эдьийэ барахсан уорэ-кото корсубут, оо хата быраатым барахсан кэллин дуу дьонум бары оттуу хоно сутэ барбыттара, ынахтарбын ыырбар кыра оҕобун корор киhим суох. Хата быраатым корон турбут курдук кэллин дьии эдьийэ уорбут аҕай. Уол даҕаны эдьийин оҕотун кэлэ-бара сылдьан корсубут буолан сурдээҕин собулуур эбит. Биир киэhээ соруун туhуутэ эдьийэ оҕотун быраатыгар хаалларан титигэр ынахтарын ыы тахсыбыт. Уол эрэйдээх торуоҕуттэн анаар атаҕа молтох буолан оҕону хаама сылдьан кыайан саатаппат ол иhин ньилбигэр олордон туннук таhыгар баар остоолго ойонон, таhырдьаа оҕолор оонньуу сылдьлларын коро олорбуттар. Арай ол олордохторуна таhырдьаа туннук аннынан ким эрэ торуосканан истиэнэни тонсуйан аан дьиэкки аргыый саҕырыйан испит. Уол дьиктиргээбит кынан баран оҕолор дьээбилэнэллэр дьиэн кыhалыбакка олорбут. Арай торуоска тыаhа аан таhыгар кэлэн тохтоон хаапбыт. Син тохтуу туhэн баран аан аргыый аhыллыбыт уонна ол курдук аргыый сабыллыбыт. Уолчаан эдьийим киирдэ дьиэн эргиллэн корон олорбут. Ким эрэ аҕылыырын курдук арай остоол дьиэкки иhиллибит уонна остоол кырыытынан илиитинэн сырылатан оҕолоох уол таhыгар кэлэн тохтообут. Уолчаан сурдээҕин куттаммыт оҕотун ыбылы кууhан хайыыр да кыаҕа суох буолан олорбут. Кылгас бириэмэҕэ уу чуумпу буолбут. Онтон эмисккэ муус маҕан баттахтаах эмээхсин сирэйэ барыс кына тусппут уонна бакыйбыт илиитин уолга утары уунан оҕону аҕап дьиэн хаhытаан тоҕо барбыт. Уол эрэйдээх ханна да барбытын билбэккэ хаалбыт. Ол курдук эдьйин аахха 3 хонукка ойо суох сыппыт. Ойдонон да баран хойуукка дылы ыалдьан суорхан тэллэх киhитэ буолбут. Онттон эдьийин оҕото ус хонон баран эмискэ ылдьан олон хаалбыт бу бирдээх оҕо. Бу доҕолон уолчаан кэнники ыал буолан ньир баачы олорон сааhыран баран кэпсээбитин истибитим. Тгу да эппэккэ коҕурэппэкэ суруйдум эhиги дьуулгутугэр.
Маннык кэпсээннэри собулуур буоллаххытвна суруйан кэпсиэхпин соп.

Үрэххэ

Дьэ соло буоллум
Бу тубэлтэ урэххэ буолбут
Куhуору-кыhын 1972с. Совхоз икки чулуу сылгыhыта ыраах урэххэ икки уор баарын таннары уурэн киллэрээри ас-уол хомунан барбыттар. Тиийиэхтээх сирдэрэ тэйиччи буолан оттотугар уутээн баарыгар хонордуу быhаарыммытар. Бу уутээни. Бэркэ билэр буоланнар сып-сап тэринэн бэлэм кураанах мас баарынан оhхторун оттон астарын буhарынан аhаары тэриммиттэр. Арыый саастааҕа ындыытыттан сылаабытан таhаарыахха дьиэн биир бытыылканы остоолго уурбут. Дьэ уонна аhаан сиэн кимиритэн барбыттар, ортолуу аhаан иhэн били астара тоболоругэр тахсан аньахтара аhыллан уруккуну хойуккуны санаhан кэпсэтэ олорбуттар. Дьэ эдэрчитэ кэпсии олорон аргыhа сэнээрбэтин ойдоон утары корбутэ, киhитэ аhыы олорбут аньаҕын аппытынан куттаммыт, соhуйбут хараҕынан кини аттын супту одуулаан олорорун корн эргиллэ биэрбитэ. Аттыгар барыта туу танастаах уутээн оhуотугэр чут тиийэр тиийбэт коруохтэн дьулаан сирэйдээх хааннаах соҕотох хараҕынан кинилэри суптту корон олорор эбит. Кырдьаҕаhа ойдонон оhохпутун сирбитин аhаппатахпыт, бэргэhэҕин соннун ыл дьиэн хаhытаат таhырдьаа ыстаммыт доҕоро ол киhини эргийэ котоот бэргэhэтин сонун хабан ылаат киhитин кэнниттэн ыстаммыт. Хата аттарын ыыта илик буоланнар суорутэ тардаат дэриэбинэ дьиэкки ыстаннара турбуттар. Бу дьон биирдэстэрин кыыhа оскуолаҕа уорэнэ сылдьан храндааска хараҕын олорон анаар хараҕа корбот буолбут. Онттон биирдэрин киэнэ уола оонньуу сылдьан маска хараҕын олорон эмиэ анаар хараҕыттан малыйбыт. Дьэ ити курдук холобура кинилэр тоhо да билэр сирдэрэ буолбутун иhин сиэри туому тутуспуттара буоллар баҕар итинник буолуо суоҕа этэ дьии саныыбын.

Эмиэ да хомойобун эмиэ да күлэбин санаан ыллахпына

Дьэ ол бу курдук 1995 сыллаах сайын бэс ыйыгар ыhыахпыт иннинэ кэргэмин кытта субэлэhэн баран биирбит опускатын харчытынан (атыыhыттары утуктэн, кыратык эбинээри). Куоракка киирэн фрукта ыллыбыт уонна 2 дьааhык шампанскай харчыбыт ордугар кыратык оҕолорго оонньур уона буолар буолбат танас. Дьэ уонна дьиэбитигэр тиийэн суоттан сыаналары билсэн баран биллэрии таhааран кэбистибит шампанскайы биллэриигэ киллэрбэтибит. Дьэ уонна кэтэс 1 хонук кэтэс 2 хонук кэтэс, суох ким да суох. 3 Хонукпутугар ыксал буолла фруктабыт буорту буолаары кынна субэлэhэн баран ылбыт сыанабытыгар атыылыаха дьиэн буолла. Эмиэ кэтэhэн кордубут ким да суох. Кэбис

чэ саатар ылбыт сыанабыт анаарын ылыаха дьиэн ылбыт сыанабыт анаарыгар атыыпаатыбыт, дьэ син кыратык ыллылар. Ол кынан улахана быраҕылынна дьону атрабыы кыныахпыт дьиэн Шампанскай син учугэйдик барда онтугуйбут да тубэлтэлээх дьааhык курдук хаалбытын сыбаайба дьоно кэлэн ыллылар. Онтон кыра танас оонньур отой да барбата. Хата сиэннэрбит оонньон таннан хойукаа дылы абраммытара сорох оонньурдар билигин да бааллар ол кэми санатан. Дьэ онттон аҕыйах хонон баран миигин админстрасия хонтуратыгар ынырдылар. Тиийдим дьэ онно куутэн турар эбит алдьархай конулэ суох арыгы атыылаабыккын дьиэн бруйдаан штрафтаан саайдылар. Хайдах кыныахпытыный били кыра харчыбытынан штраф толоотубут онтугуйбут да тиийбэтэ кыратык эптибит. Дьэ ол курдук ону хаhан да атыыланыа суох буолан кэргэммин кытта тылбытын бэрсибиппит. Билигин барахсаммын кытта иккиэ хааллахпытына чэй иhэ-иhэ быарбытын хастыыбыт эмиэ да хомойобут ол кынан хаhан да бйэ-бэйэбитин бруйдаспаппыт.

Доҕорум үөлээннээҕим кылгас үйэлээх буолан ону маны көрөр эбит этэ.

Бары бэркэ билэбит советскай былаас саҕана (учугэй былаас этэ). Оскуоланы бутэрэр оҕолору косомольскай путевканан совхозка ыыталлара Дьэ ол курдук биhигини барыбытын совхозка ыыпыттара, биир да оҕо акаастамматаҕа бары уорэ кото тахсыбыппыт тороппутэр даҕаны бары, биир да оҕону ыыпаппыт дьиэн тордуоктаспатахтара. Уорэхпитигэр да бары куhаҕана суох этибит Унна оттон кэнники бары уорэхтэнэн диплом ылан улэлии хамсыы сылдьабыт. Биир доҕорбут уолээнээхпит кылгас уйэлэнээхтээбитэ. Ол доҕорбут кутуур да этэ салыннарар даэтэ.
Дьэ ол курдук биhгини ус уолу куhун дэриэбинэттэн син тэйиччи турар учаастака былыргыта кыра дэрибинэ субан суоhу кордоро ыытылар. Онно улэлээбит дьон тоҕо эрэ бары акаастанан дэриэбинэҕэ улэлии киирбиттэрэ. Икки кырдьҕас наставниктаахпыт оннук коhон тиийдибит син киэн соҕус соторутааныта тутуллубут дьиэлээхпит хотмммут эмиэ санатык, уруккута быпыргы дэриэбинэ буолан эргэ, хотонноро сыhыары тутуллубут дьиэлэр бааллар Тиийээт да дьиэбитин оттон танаспытын саппытын дьаhанан оhохпутун аhатан аhаан баран дьэ бары хотоммутугар таҕыстыбыт. Кырдьаҕастарбыт тугу хайдах кынарбытын барытын сиhилии кордорон улэбитин хамнаспытын быhааран биэрдилэр. Дьэ унна бу сиргэ наhаа ыhытааман хаhытааман ону маны айатыман бу былыргы дьон олорбут сирдэрэ дьиэн сэрэттилэр.

Куттал

Эдэр оҕолорго биhиэхэ туох да улахан сылаата суох буолан бэйэ бйэбитин кытта оро туствн дьээбилэhэн учугэйбаҕайытык улэбитин саҕалаабыппыт. Учаастакпытыгар дэриэбинэттэн уот кэлбэт этэ бэйэбит хотомутугар турар дьизеллаах этибит, онтугайбытын киэhээ утуйарбытыгар оҕолор биhиги уочарытын баран араарарбыт. Уhун баҕайы хотоммутугар саамай тугэҕэр туспа хоско дизел турара, дьэ ону умулларан баран харана хотон иhигэр балайданыы боҕо буолабыт саатар кимиэхэ да фонар суоҕа. Дьэ ол курдук биир киэhээ доҕорбуд умуллара барда биhгини доҕор буола барсын дьиэн кордоспутун сурэҕэлдьээн барсыбатыбыт биhиги бэйэбит сылдьабыт кими да кордоспоппут бачча чугасска суурзн тахсан умуллар ээ дьиэн буолла. Киhибит сотору буолаат кутанмыт аҕай тоннон киирдэ хайа тоҕо умулларбатын биир кырдьҕаспыт хоhуттан хаhытаата. Уолбут биhиэхэ кэлэн оргууй аҕай эттэ хотон таhыгар баар эргэ дьиэттэн хайа эрэ дьахтар кэлэн хотнно киирдэ дьиир. Балынкалаама манна ким да суох биhиги эрэ баарбыт баран умуллар, уолбут барбаппын дьиэн баран сытынан кэбистэ. Кырдьаҕастарбыт кыыhырдылар сэлээркэ бутэрэ кэллэ, харанаҕа хотон ыраастаатахытына бэйҕит кэhийэхит дьиэтилэр. Хайыахпытый кыыhырсан баран мин бардым хотонт таhыгар тиийэн баран хайдах эрэ этим тарта чэ ол да буоллар киирдим тиийэн умулларан баран испиискэ уматан тахсан бардым.

Ол курдук кэмнэр куннэр ааhан истилэр сана дьылбыт чугаhаан настрыанньа боҕо. Биир киэhэ уhуон уопутун умуллара бардыбыт. Хотонно чугаhаан истэхпитинэ уолбут хаhытаан тоҕо барда кордугут дуо ол дьахтар баран киирдэ дьии хотонно биhиги коро сатаатыбыт туох да суох киhбитин нэhиилэ уоскуттубут. Бар эн дьиэлээ дьиэтибит суох киhибит тутуhан баран сылдьар. Хотонно киирбэкэ уhуон турдубут кутанарбыт сурдээх, чэ синэ биир дьиэн баран киирдибит уолбут мин манна туруом дьиир биhги иккиэн бардыбыт тиийэн умуллараары турдахпытына уолбут хаhыы боҕо буолла хайдах эрэ икки киhи хаhыытын курдук биhиги топтору ыстанныбыт. Хотон аана аhаҕас тардьаа ыстанныбыт уолбут ххарга уммса туhэн сытар.

Уолбутугар тиийэн туох буоллун дьиэн ыйытабыт суох киhибит санарбат куттана -куттанабыт эргитэ тартыбт сордоохпут хараҕа

мэнэнэн корор сирэйэ кубарыйан хаалбыт санаабытыгар тыыммат курдук. Бhиги дьиэбитигэр суурдубут кырдьаҕастарбытыгар тыллыы, Кырдьаҕастарбытн тун тан туhэрэн кэлбиппит уолбут арай хамсыыр бhигини билбэт хараҕын мээнэнэн корор котоҕон дьбитигэр илдьэн оронугар сытыардыбыт биир кырдьаҕаспыт атын колунэн дэриэбинэҕэ тыллыы барда. Доҕорбут тууну быhа энэлийэн таҕыста отой билбэт дьоммут аатын ааттыы-ааттыы тугу эрэ кэпсэтэр. Сасыарданан быраастарбыт дьонноро уонна милисия кэллэ. Быраастарбыт уонна дьонноро хоско киирдилэр. Милсия биhигини допруостаата аргы испикит дуо охуспуккут дуо биhиги соhуйан хаалан тугу да санарбаппыт хата кырдьаҕаспыт кэлэн бу ус уол хаhан да арыгы туhунан санаабатахтара охуспатахтара мин кырдьаҕас киhини итэҕэй дьиэтэ киhибит сымныы тустэ туох буолбутун сиhилии кэпсээн дьиэтэ кэпсээтэхпит дьи. Онттон уол аҕата тахсан бу уолттары бруйдаама уолбут дорубуйата молтох сурэҕинэн ыалдьаачы дьиэтэ.

Дьэ ол курдук табаарыспытын масыынаҕа тиэйэн илдьэ барбыттара. Кэнники истибиппит улуус балыаhатыттан куораттапытар уhу дьиэн буотта. Хонуктар ааhан испиттэрэ саас буолбута кыhын устата ким да туохтан да куттамакка этэннэ кыhыны туораабыппыт кырдьаҕастарбыт кыhыны быhа уоту бэйэлэрэ умуллара сылдьбыттара куhаҕан баҕайы этэ эрдэ баҕайы умуллараллара харнаҕа тугу кыныахпытыный эрдэ баҕайы утуйарбыт. Кырдьҕастарбытыттан сытан эрэ ыйталаhан корбппут туох дьхтарын короро буолуой дьиэн ону отой кыыhыран кэбиhллэрэ тугуй коруохун баҕараҕын дуо дьиэн ос саҕа буолаллара. Биирэ тугу эрэ билэр быhылаах этэ. Дьэ ол курдук биир сааскы кун табаарыспынаан повестка туттубу армияҕа барар буоллубут инньэ кынан улэбититтэн уурайан дэриэбинэҕэ киирэн аҕыйах хонукка сынньанар буоллубут. Улээнэхтэрбит биhигини атаарар остоол тэрийэр буоллулар Табаарыспыт эрэйдээх куораттан кэлбитин истээт биhиги иккиэн бара сырыттыбыт учугэй буолбут уhу дьэни исттэн. Ийэтэ баар этэ хата уорэ кото корустэ хоhугар баар дьиэн сибигинэйдэ, Хоско киирдибит уонна сурддээхтик соhуйдубут оронугар сытаахтыыр аттыгар баар олппоско эмп боҕо биhигини короот уорэн хараҕа сырдыы тусттэ (биhиги доҕорбут учугэй буолан кэлбит уhу дьиэни истэммит уруккутун курдук буолуо дьиэн уорэ кото кэлбиппит атын этэ отой уруккутугар майгыннаабат киhи сытара ). Доҕорбут барахсан харахпытыттан корон баҕар сэрэйбитэ буолуо кинини корон соhуйбуппутун. Дьэ мин бу дьихтээбитэ комускэтин тугэҕэр туhэн хаалбыт хараҕыттан ып ыраас уу идэhинэн суурбутэ. Биhиги долбу долгуйан чочумча саната суох олордубут ол кынан бэйэбитин кыана туттан уонна доҕорбут санаатын котоҕоору бэйэбит солуммутун уорэ кото кэпсээн ыhан тоҕон бардыбыт дьэ онно сэргэхсийэн мэктиэтигэр сирэйэ тэтэрэн уорэ кото ону маны ыйыталаhан урукку оҕо сааспытын санаhан долбу кулэн уорэн син оргоо дылы олордубут. Ол олрон биhигини армияҕа ылар буоллулар оннтон ойуун барабыт эн кытаат отуорэ оҕус биhиги кэллэхпитинэ бары бииргэ уорэнэ барыахпыт баҕарбыт идэбитигэр дьиэбиппит Доҕорбут ор саната суох сытан баран. . .

Тоhо да эдэрим иhин мин инники ырам туолбат чинчилээх бу орто дойдуттан бу кун сырдыгыттан матарым чугаhаата быhылаах. Баҕар били хотонно эhигини кытта бииргэ уоту умуллара барбытым буоллар, эhгини кытта тутуhа сылдьыбытым буоллар. Баҕар барыта атын буолуо этэ. Били уоту умуллара киирбиккит кэннэ кохсум хараҕын ким эрэ эмирийэр курдук эргиллэ биэрбитим били дьахтар тон баҕайы хараҕынан тобулу корон турар эбит хаhытаан эрэрбин ойдуубун уонна балыаhаҕа баар буолбут этим. Билигин даҕаны бу дьиэбэр кэлиэхпиттэн туунун уhуктан кэллэхпинэ бу атыбар турар буолар ээ аны мин кутаммаппын киниттэн эрэйдээмэ ылар буоллахына ыла оҕус дьиибин. Мин сылайдым аҕай ыла охсоро буоллар сынньаныам этэ. Хомойорум дьиэн бу орто дойдуга кылгас баҕайытык олордум эдэр сааспар оонньооботум корулээбэтим кими да таптаабатым таптапатым. Чэ учугэйдик сылдьын кэлэн баран миэхэ тахса сылдьаарын дьиэн баран уолан синньээн хаалбыт илиитин биэрбитэ оо илиитэ тымны да этэ сэниэтэ суоҕунан ыбылы тута сатаабыта. Ыты-ытыы санарбыт саната билигин санаатаха отой кырдьаҕас киhи санарбытын курдук О онно доҕорбут сирэйин кыайан утары корботохпут долбу долгуйан ытамнньыйан таhырдьаны былдьаспыппыт чугастааҕы тыаҕа тахсаммыт доҕорбун кытта куустуhан олорон оҕолуу макырачы ытаспыппыт доҕорбутун аhыйан. Биhиги армияҕа барбыппыт кэннэ нэдиэлэ буолан баран доҕорбут барахсан олбут этэ. Доҕорбун кытта икиэн биир чааска сылдьыбыппыт икиэн бииргэ тоннубуппут кэлэн баран доҕорбут унуоҕар тахсан ас ууран ыраастаан кэпсэтэн киирбиппит.
Сааhыран баран ыйыталаhан

билбитим били хотон таhыгар турбут дьиэҕэ былыр биир оҕолох дьахтар олорбута уhу ол эмиэ туhунан кэпсээн ону сололоох кэммэр эhигини сордообот кына биир тынынан кэпсиэм.

Иэс ситиhии

Бу тубэлтэ былыр сана холхостааhын саҕана буолбут, дьон сэргэ тумсэн холхоз тэринэн Совет былааhын тругурдан улэлии хамсыы сылдьыбыт кэмэ Учугэй мэчирэннээх улахан куоллээх отуурга мастыырга табыгас сиргэ 30-ча ыал тумсэн бур - бур буруо таhааран ньир- баачы олорбуттар. Ол курдук биhиги кэпсиир дьоммут ыал тэнинэн улэлээн хамсаан кэтэх биир ыанар ынахтаах, Бэйэлэрэ биир 8-гар барбыт кыыс оҕолоох хотоно сыhыары тутуллубут ампаар дьиэҕэ олорбуттар. Кэргэнэ Буотур 40-тэн тахсыбыт киhи, биирдэ кулун тутар ыйга киэhээ улэтиттэн кэлэн кэргэнигэр эппит сарсын иккиэ буолан куоракка киирэн сээкэй тиэйэн кэлэр уhубут тойоммут илдьиттээбит. Хта били арыыбытын киллэрэн атыылаан надалаахпытын атылаhан кэлиэм этэ Оҕото барахсан аҕатыгар кэмпиэттэ аҕалаар дьиэн уорбут коппут. Кимниин барар буоллун дьиэн кэргэнэ ыйыталаспыт, Ээ Уйбааныын барабыт, оо дьэ сэрэнэн сылдьаар эрэ хайдах эрэ ити киhини абааhы коробун. Тоҕо эмиэ абааhы кордун кууhэ уоҕа хата нычаас эргиллиэхпит. Оннтон дьоннор куоракка киирэн хас эмэ хонукка сутэр дииллэр дьии уонна куhаҕан баҕайы табаарыстардаах уhу. Ол кини табаарыстара миэхэ наадата суохтар кини да дьиэлээх уотаах кэм дьиэтигэр ыксыыр ини наадабытын Ситтибит да эргиллиэхпит 3-4 хонугунан. Чэ хата утуйуохайын сасыарда эрдэ айанныыбыт Уйбаан эрдэ кэлиэх буолтта. Сасыарда эрдэ туран арыыларын сыархаҕа тиэйэ турдахтарына Уйбаан бу котутэн кэлбит хайа бу туоххун тиэннин Ээ бу арыы ордуктаахпын куоракка киллэрэн атыылаан танас сап ылыам этэ- Пахай очоҕо бу хаhан эргиллэбит мин сээкэйбин тиэнним да топтору ыстаннарабын дьиэн ос саҕа буолбут. Ол курдук сып сап хомунан бараары турдахтарына кыыстара суурэн тахсан аҕаа сумкаҕын умнубуккун дьиэн аҕалан биэрдэ. Чэ этэннэ олорун аҕыйах хонугунан эргиллиэхпит дьиэн баран аҕалара айанната турбут. Кэргэнэ кыыhынаан аҕалара костубэт буолуор дылы туран баран дьиэлэригэр киирбиттэр. Тордус хонуктарыгар киэhээни астарын ыргыччы буhаран баран киэhээ хойукаа дылы кэтэспиттэр да аҕалара суох, кыыс сотору-сотору таhырдьаа тахсан сыарха тыаhын иhиллээн ийэтиттэн моҕуллэн тохтоото Арааhата дьоммут сээкэйдэрин кыайан ылбаккалар кэлбэтилэр быhылаах дьиэн уоскутунан баран кыратык аhаабыта буолан баран сыттылар. Кыыс ийэтэ сасыарда эрдэ туран дьиэтин оттон хотонун коро охсон баран сарсыардааны аhын тарда сырыттаҕына холхос сруксута киирэн кэллэ. Хайа Буотур кэлэ илик дуо дьиэн соhуйда, суох кэлэ илик ээ дьиэтэ кэргэнэ, оннтон Уйбаан кэлбит уhу дьии хайдах киhитин кэтэспэтэҕэй бээ мин Уйбаанна барасылдьым дьиэн тахсан барда. Тыый тоҕо кэлбэтэ Буотурум, кэргэнэ долбу долгуйда баҕар арыытын кыайан атыылаабакка тардылынна буолуо дьиэн уоскутунна. Кыыhын туруоран аhатан баран улэтигэр бараары турдаҕына суруксуппут киирэн кэллэ Буотур арыы илдьэ киирбит уhу дьии отукатын атыылаары хаалбыт уhу бу улугэр былдьаhыктаах куннэ ону маны токуйдананныт кэллэҕинэ миэхэ сасыарда эрдэ кэллин дьиэн баран тахсан барда. Оо ол иhин арыытын кыайан батарбакка хойутаатаҕа дьии санаан баран улэтигэр тахсан барда.

Тоhо кыалларынан кылгатан коруом отой соло буолбаппын аhаан абранаары.

Дьэ олкурдук Буотур сураҕа суох сутэн хаалар, атын ус хонон баран тыаҕа муоhатыттан иннэн турарын булаллар холхос тэрилэ барыта онугар баар биир да тэрил суппэтэх. Ата туохтан эрэ сиргэнэн ойуутгар сыархаттан эhиллибитэ буолуо дьиэн чугас эргиннээҕи тыаны дьону барытын кэрийэллэр да Буотру булбаттар. Куораттан млициалар тахсан Уйбааны допруостаан тугу да билбэккэ тонноллор. Ол курдук Буотур дьоно тулаайах хаалаллар кэргэнэ эрэйдээх киhитин аhыйан суохтаан хараҕын уута бараныар дьиэри ытаан соноон аҕыйах ый иhигэр киhи билбэт кына уларыйар. Чугас дьонноро киирэ тахса сылдьан бэйэҕин кыана тутун оҕон туhугар, олбуту кытта олбут суох. Дьэ онттон ой ылан оҕотун туhугар улэлээн хамсаан сэргэхсийэн барар. Куhуору сайын биирдэ кыыhа Уйбанаах оҕолоругар ийэтигэр эппэкэ эрэ оонньуу барар таhырдьаа оҕолору кытта сасыhа оонньуулар. Буотур кыыhа эргэ хотон урдугэр хатаастан тахсан уhун баҕайытык ууммут от быыhыгар саhар, оту конноро сатаан илиитинэн тарыйар арай илиитигэр быа иилиллэн тахсар ону субуйа тарпыта суумка тахсан кэлэр, кыысчаан сурдээҕин соhуйар

били кини аҕатын суумкатыгар майгыныыр кун уота кубарыччы сиэбит эрэ бээ оонньоон бутэн баран маны маамабар илдьэн кордоруом дьиэн баран хотон урдун кытыытыгар сыҕарыччы анньар. Оонньон корулээн харанаран эрэрин билбэккэ хааллылар оҕолор дьиэлэригэр тархастылар. Буотур кыыhа эмиэ дьиэтин дьиэкки тэбиннэ дьиэтигэр тиийэн иhэн маматын корсон баран биирдэ ойдоото сумканы ылбатаҕын, ийээ билигин мин кэлиэм тугу эрэ кордоруом дьиэн баран харана быыhыгар. Атаҕын тыаhа тибигирии турда ийэтэ бачча харанаҕа ханна бардын дьиэн хаhытаан эрэ хаалла. Кыысчаан эргэ хотонно ыктан суумканы ылаат топтору ыстанан эрдэҕинэ куустээх баҕайы илии окумалыттан харбаата.
Эhиги миигин ыксатыман сололоох кэммэр салгыам кыайан кылгатыа суохпун бытаанык да суруйабын буукубабын да кордуурбэр бириэмэм барар. Бу оҕонньор эмиэ компуутэргэ хатанна дьиэн моҕуллэрим да олбох.

Буотур кэргэнэ дьиэтигэр киирэн оҕотун кэтэhэ таарыйа суунан тараанан баран аhын сылытта, кунуску куустээх улэттэн сылайан оронугар сыта туhуох буолан баран устунан сылаата кыайан утуйан хаалла. Эмискэ аттыгар кэргэнэ Буотур хаhытаата утуйа сытаҕын оҕоҕун сиэттин дьии Кэргэнэ эрэйдээх оронугар олоро тустэ сурэҕэ анньаҕар тахсыбыт хабыс-хранаҕа аанын былдьаста таhырдьаа тахсан ханна да барыах кэлиэх сирин билбэккэ топтору таары суурэ сырытта. Дьэ онттон ой ылан аттынааҕы ыалларын уhугунартаата кыра дэриэбинэ дьоно барыта айманна кордооhун буолла. Сасыарданан халлаан сырдааhына улахан куолгэ уу баhар далаhаттан бутуннуу бадараан буолбут танаhын буллулар. Ийэтэ эрэйдээх куолгэ суурэн киирбитин ньэhиилэ тутан сарылапытынан дьиэтигэр илтилэр. Оо дьэ бу сордоох отой табыллыбата аны оҕото ууга былдьаннаҕа булабыт дуу суох дуу саатар кытыыта куталаах баҕайы. Холхоз салайачылара кэлэн корон истэн баран бадараанна туhэн баран онтукатын суунаары киирэн былдьамыт быhылаах дьиэн быhаардылар анаар атаҕын танаhа суох. Хайдах кордуубут дьиэн субэлэстилэр кырдьаҕас отто ыраапатаҕа буолуо манан чугас окко эрилиннэ ини дьиэн буолла мунханы бу манан туhэрэн коруохэйин, ол куну быhа кордоотулэр да булбатылар. Сарсыныгар тэйиччи соҕус туhэрэн коруоххэйин улахан муханан дьиэн субэлэстилэр. Улахан туруоруулаах мунха Уйбаанна баар буолуохтаах ону уласыахайын дьиэн дьон ыытылар. Сотру дьонноро тоннон кэллилэр кирдээхэ уларсыбаппын дьиэн акаастаан ыыппыт. Дьэ буоллаҕа куhаҕан майгылаах киhи дьон кыhалхатын ойдуо дуо атын эбитэ буоллар кэлэн кордоhуо этэ мунха анаар кынатын соҕотоҕун тардаачы. Чэ туруохпут дуо бу да мунханан тэйиччи соҕус туhэрэн боруобалаан коруохэиин дьиэн туhэрбитинэн бардылар. Арай мунхалара туоха эрэ иннэн баран толоруйдэ ыарахана сурдээх арааhата буллубут быhылаах сэрэнэн тардын мунха ийэтэ кытыы дьиэкки тахсыытыгар эмискэ баҕайы оҕо атаҕа куорэс кынна. Кытыыга таhааран мунханы тэнитэн оҕону ыллылар моонньугар суумка эриллэ сылдьар тугу да тыытыман баран тойоттору ынырын дьиэн дьон ыытылар. Бээ бу бадараанын ыраастыы туhуохэйин уу баhан таhааран долбу сууйдулар арай оҕо сутруктуу туппут илиитигэр синньигэс кына оруллубут кылгас быа сылдьар ойдоон корбуттэрэ били Уйбаан харатыгар баанар быата эбит бары соhуйан сирэй сирэйдэрин корсон кэбистилэр.

Ор буолбатылар холхоз тойоторо кэллилэр оо сордооҕу тоҕо сумканы монньугар эриммит буоллаҕай, сумкатын кордугут дуо туохтааҕый. Улахан баҕайы таас баар. Оо тоҕо бэйэтигэр тиинмит буоллаҕай кып кыра оҕо туох анньытыгар харатыгар дьиэн соhуйдулар. Наhаа бэйэтигэр тинмэтэх быhылаах
дьиэтэ биир кырдьҕас бары кини дьиэкки кордулэр. Бу кыысчаан илиитин корун, ити корор быаҕыт Уйбаан харатыгар баана сылдьаачы дьии. Тугун сурэй, бээрэ бу туhунан кимнэ кэпсээмэн ыйыттахтарына бэйэтигэр тиимит быhылаах дьиэн Уйбаан тугу да билиэ суохтаах, билигин улууска киhитэ ыытыахайын мин сурук суруйуом, ойдоон Уйбаан тугу да билиэ суохтаах улуустан дьон кэлэн быhаарсыахтара. Билигин олугу дьиэтигэр илдьэр буоллахпыт дьии суумканы быаны отой тыытыман улуустан кэллэхтэринэ бэйэлэрэ быhаарыахтара. Кыысчааны дьиэтигэр илдьэн киллэрдилэр дьиэ иhгэр дьахтар аймах аймана тустэ бээ наhаа айманыман биир эмээхсин буойталаата ийэтин нэhилэ уоскутан от утах иhэрдэн ити билигин сытыардыбыт кыратык утуйа тустун. Кыысчааны орнугар сытыардылар Ол икки ардыгар ийэтэ оҕотун аҕалбыттарын сэрэйэн ыстанан турда оҕотун оронун дьиэкки короот онно ыстанна дьон кыайан туппака хаалылар тиийэн саба тапыт танастарын хастыы тардаат сарылаабытынан оҕотугар саба тустэ, оо куннэ корбут соҕотох чыычааҕым бу туох айылаах буоллун туох айыыбытыгар харабытыгар эниигин ыллылар дьиэн

ытыы ытыы сарылаата, оннтон оҕотун туоhугэр суумканы короот оро ыстанан турда оо сэрэйбит сэрэх дьиэт сууллан тусттэ.

Салгыыбын куораттан дьан хабан кыратык сытан ыллым бука дьиэн мин аапыттан суруйуман мин кэпсээбиппин тиhэҕэр тиэрдэр кырдьҕас буолуохтаахпын.

Кыысчаан ийэтин котоҕон илдьэн оронугар сытыардылар оо дьэ бу сордоох иэдэйээри кынна улуустан бырааhы ыныттарар киhи эм -том биэрдэҕинэ баҕар кэниэ этэ. Сарсыныгар улуустан дьон кэллилэр луохтуур эмиэ кэлсибит кыыс маматын корон истэн баран суhаллык балыаhаҕа киллэриэхэ наада дьиэтэ. Оҕотун атаарбытын кэннэ киллэриэхпит дьиэтэ холхоз тойоно чэ соп отой уhатаайахытыный дьиэн сопсосто быраас. Кыысчааны милициалар эмиэ чинчийэн бутэн сумканы быаны ылан дьонтон туоhу сурук ылан баран уйбанааҕы ыйдаран онно бардылар. Чэ сып -сап хамсанаммыт эрэйдҕи харайыахайын дьиэн дьаhайда тойонноро уонна ким тугу кыныахтааҕын быhааран биэрдэ Кыыс ийэтэ киэhээ дьэ ойугэр киирэн кордоhон кыыhын таhыгар илтэрдэ кун иhигэр баттаҕа уп- урун буолан туордуоннээх бэйэтэ соксойо кырдьыбыт эмээхсиннэ майгыннаан кыыhын сирэйин тобулу корн олорон эмиэ да кэпсиир эмиэ да ыйытар икки ардынан ботугуран кыыhын кытта кэпсэтэ олордо. Дьиэ иhигэр улэлэли хамсыы сылдьар дьон хайдах эрэ эт эттэрэ аhыллан куттанан тыаh -ууhа суох хамсаммыта буола срыттылар. Туун уоhун саҕана биир кырдьаҕас эмээхсини кытта икки чугас дьуогэтэ хааллылар уоннааҕылар дьиэлээтилэр. Кыыс ийэтигэр тиийэн дьуогэлэрэ сыта туспэккин дуо дьиэтилэр онуоха эргиллэ биэрбитэ букатын атын сирэй ханнааҕынан батары корон туоhун иhигэр кыыкынаат батаҕа бурхаллан сымса баҕайытык хамсанан тура эккирээн киhи куйахата куруох сарылыы- сарылыы оро ыстналаан барда. Дьуогэлэрин кытта кырдьҕас эмээхсин куттара котон таhырдьаны былдастылар.

Салгыаҕым сылайдым аҕай бириэмэ да ыраатта.

Дьуогэлэрэ эмээхсини соспутунан син тэйиччи соҕус тыын ыла таарыйа тохтоон иhиллээн турдулар. Дьиэ иhигэр киhи тулуйан истибэт иирбит дьахтар сарылааhына хаhыыта эмиэ да тугу эрэ бэйэ-бэйэтигэр таhыйан лабыгратара ол быыhыгар хатан баҕайытык часкыйара эмиэ да кулэн лаhыгратара. Эмээхсин, бээрэ эhиги баран эр дьонно ынырын ити сордоох дьиэни уотуур эрэ хайыыр. Сотору буолаат дэрибинэ эр дьоно барыта кэллэ дьиэ таhыгар тиийэн ынырыктаах ытааhынтан хаhыыттан ыhыыттан сорох эр дьон кулгаахтарын саба туттан кэннилэрин дьикки тэйдилэр Хорсун отто дьиэҕэ тиийэн аанын тартылар да иhиттэн олуллуулаах буолан биэрдэ бэрэ хайдах киирэбит дьиэн толкуйга тустулэр биир. Кырдьаҕас хотонунан киириэхэйин дьиэтэ ээ собо доҕоор дьиэ кэннигэр бардылар хотон аанын эмиэ кыайан арыйбатылар инньэ кынан хотон туннугунэн икки эр бэрдин киллэрэр буоллулар быалаан туhвхтаан кытаатан ааны арыйа охсоорун инник ыалдьыбыт киhи мээнэ кыайтарыа суоҕа, соп дьиэстилэр. Ол быыhыгар дьиэ иhигэр дьахтар хаhыыта хайдах эрэ ыраатан хаалбыт курдук буолла оо бу сордоох умуhахха киирдэ ду хайдах чэ уолатар кытаатын киирэ охсун кытаатан ааны арыйа охсоорун биhиги онно бардыбыт. Дьиэ ааныгар тийиилэригэр дьахтар хаhыыта дьиэ урдугэр иhиллээт мэнэ халлаан дьиэкки сатарыйаат чуумпуран хаалла. Ол икки ардыгар дьиэ аана аhыллаат били икки уол харахтарын сур мунуан корон биирдэ таhырдьаа баар буола тустулэр. Атыттар дьиэ иhигэр кутуллан киирээт соhуйан кэнилэринэн чинэрийдилэр. Кысчаан эрэйдээх остоол сирэйигэр курданарынан бук туhэн олороро иэдэhинэн ып ыраас хараҕын уута суурэрэ оннтон уна дьиэкки корбуттэрэ ийэтэ эрэйдээх дь иэ оhуотугэр хатыыс быанан тылын туоhугэр туhэрэн ыйанан турара. Корорго тоhо да дьулаан буоттун иhин хайдах кыныахтарай туох баар сиэри туому тутуhан эрэйдээхтхри ийэ буордарыгар кистээбиттэрэ.
Уйбааны улууска киллэрэн допростаан туох баар аньыытын харатын билинэрбиттэрэ бутэhик допруоhугар санаата бук туhэн кордоhордуу эппитэ миигин тургэнник манттан илдьэргит буоллар дьиэбит ити дьиэҕитигэр сатанымаары кынным уйэм сааhым тухары туохтан да куттаматаҕым ол кынан миигиннээҕэр куустээх тыын баар эбит дьиэбит. Чэ ону маны лахсыйыма биир тууну баҕас хонуоҕун туох да буолуон суоҕа эн обургу дьиэбиттэр. Нонуо кунугэр куоракка илдьээри дьиэни арыйбыттара Уйбаан хара тыын хатыыс быанан дьиэ оhуотугэр ыйанан турара.

Hуу дьэ кылгатан кылгатан дьэ бутэрдим
Кунду сэнээрээчилэрим уhуннук киэнник кэпсээбиппэр бырастыы кынын дуу саастаах киhини миигин. Эдэр ычакка этиэм этэ хаhан да туох да анньыытын харатын оноруман кими

да атаҕастааман ол барыта иэстэбиллээх толобурдээх буолар. Блинни кэмнэ эдэр ыччака туох барыта баар ону сопкко туhанан олбоҕу билин уорэнин кунду сахам ыччата.
Аныгыс корсуохэ дылы билигин да кэпсээним сэhэним олбох дэлэҕэ сэhэн Сэмэн дьиэхтэрэ дуо аймах билэр дьннорум.

Надя 14 февраля 2011
Сэмэннэ
Махтал. Наһаа учугэйдик суруйаҕын. Ессе да кэпсээннэргин кэтэһэбин.

Аннет 15 февраля 2011
мин биири ыйытыам этэ
ус табаарыстартан биир уол олбутэ дии. Ол уолга тоҕо ыйанан олбут чуочэ костор этэй именно ол эрэ уолга уонна тоҕо олор ыйаахтаммытый ону ойдооботум

Сэмэн 15 февраля 2011
Эпиэтиибин
Уйбаан икки уоллаах эбитэ уhу Уонна биир кыыстаах эбит. Кыра уоллара сурдээх дьиктитик олбутэ уhу. Бу дойдуга кыайан олоруо суохпут дьиэн хоту коспуттэрэ уhу. Олор кыыстарыттан торуттээх буолуохтаах ол уhус уол дьиэн сэрэйэбит эрэ чэ ону Буотур кэргэнэ билэн эрдэҕэ. Баҕар ол уолчаан аhаҕас эттээх буолан короро буолуо.
Долбу кылгатан ыксаан суруйаммын ойдооботугут быhылаах.

Лира 15 февраля 2011
мин эмиэ онон-манан
өйдөөбөтүм ). Ол өлбүт кыыс хайдах остуол сирэйигэр бүк түһэн олорон хараҕын уута сүүрбүтүй?

Сэмэн 15 февраля 2011
кыыс тоҕо остоолго баар буолбутай
Ийэтэ эрэйдээх иирэ сылдьан оҕотун оронуттан ылан олопоско олпут олбут оҕо чиккэччи олорбото биллэр остоолго бук тустэҕэ дии. Олбут киhи ус хонукка тугу барытын истэр дииллэр ол сиэринэн оҕо эрэйдээх ийэтэ ытыырын сонуурун хаhыытын-ыhыытын истэн уорбэтэ биллэр.

Бу түбэлтэ 1966 сыллааха хоту улууска буолбут

Бу тубэлтэ 1966 сыллааха хоту улууска буолбут. Биир кыра дэриэбинэҕэ уксулэрэ бултунан
дьрыктанар дьон эбит. Ол курдук ус табаарыстыы уруккуттан бииргэ бултууллар эбит. Дьэ куhуору кыhын сыарха хаара туспутун
кэннэ табаларын тутан ыттарын илдьэ ыраах бултуур сирдэригэр айанаабыттар. Бу сирдэригэр устэ хонуктаан тиийэллэр эбит
Бастакы хонуктуур сирдэригэр кэлэн киэhээ аhыы олорон субэлэспиттэр Били таарбаҕан уйатын бэлиэтээбит сирбитин корн аhыаҕын
дьиэтэ Баhылай ээ кэбис да тоннон иhэн коруохпут эчи ырааҕа да бэрт дьиэн Сэмэн буолуммата Ити Баhылай сопко этэр ол хаhан
кыhын тоннуохпутугэр дылы тыа кыллара обургулар буллахтарына ор кыныахтара суоҕа, бэлиэтээбит сирбит
буора чараас барытын сиэн барыахтара дьиэн Сэргэй Баhылайы ойоото. Чэ соп маннык кыныахайын Сэмэн эн Сэргэйдиин бара турун мин
сасыарда эрдэ туран туора урэххэ тахсыам хайаан да корон бардаха табыллар, эhиги тиийэ охсон хапкааннары бэрийэ тураарын
мин да кэннигититтэн сотору тиийэр инибин. Ол курдук Сэмэннэх Сэргэй бултуур сирдэригэр бардылар Баhылай туора урэх дьиэкки
табаларын салайаат ыстаннара турда. Эбиэт саҕана Баhылай туhаанаах сиригэр тиийэн табаларын тохтотто утэтин ылан эбиэтээбитэ буолан
баран бэлиэтээбит сирдэригэр барда хата хаара чараас буолан хаамарга чэпчэки. Бастакы бэлиэтээбит сирдэригэр тиийэн хаарын хаhыйан
буо силис буордарын аргыый айппакка ылан туора уурталаата уонна илиитин уган утуйа сытар таарбаҕаннары бир-бир ороон систэрин булгу тута-тута
суумкатыгар укта, атыырдаах тыhыны хаалларан баран уйаны учугэйдик кичэйэн сабан урдунэн хаары тарыйан кэбистэ. Бэлиэтээбит сирин барытын кэрийэн
син балачча тарбаҕаны ылан Баhылай санаата конньуорэн кыратык аhаабыта буолан баран хонуктаабыт сирдэрин дьиэкки котутэ турда. Киэhээ нэhиилэ хонугар
эрэ тиийдэ, утээнигэр киирэн оhоҕун отунна бээ маhым аҕыйах эбит хата табалар уоскуйуохтарыгар дылы тахсан маста бэлэмниэххэ дьиэн сугэтин ылан
тыа дьиэкки хаамта cинньигэс соҕус кураанах маhы булан кэрдэн туhэрдэ отуката иннигэр турар мунурах кондой маhы тоҕо тустэ эмэҕэрбит мас ыhыллан тоҕо барда ону кытта
айыкка дьиэбит курдук хааҕынаата кондой мас. Аата тугун дьиктитэй дьии санаата Баhылай уонна улаханна уурбакка суулларбыт маhын бысталаан барда
Тобо оттун хайыта охон кыралаан барда быhа охсубут биир маhын хороччу туруоран хайа оҕуста ону кытта биир синньигэс уhун соҕус маhы тосту оҕуста онтуката тордун отто
Баhылайга тоботугэр тустэ ол ыарыытыттан Баhылай тэмтээкэйдээн ылла. Олоро туhэн утулугун устан мас туспут сирин имэрийдэ арай инчэҕэй билиннэ корбутэ илиитэ хаанаах
Бээ биир котоҕу ылан баран уутээммэр барыыhыкпын сороҕун сарсыарда таhыам дьии санаата. Биир

котох маhы илиитигэр ылла, туран иhэн корбутэ били киниэхэ тоботугэр
туспут мас хаарга хоройон турар Ый сырдыгар кордоҕунэ дьикти баҕайытык кылабычыйан коhуннэ, тугун дьиктитэй дьиэн санаат анаар илиитинэн харбаан ылан котохпут маhын
урдугэр ууран баран уутээнигэр барда. УУтэнигэр киирэн маhын оhох таhыгар кыстыы бырахтта уонна тахсан табаларын бугуйан ыыталаата таарбаҕаннаах суумкатыл ылан
уутээнигэр киирдэ суунан баран киэhээнни аhын сылытынна дьэ уонна били маhын ылан оhох уотун сырдыгар кичэйэн корбутэ эмиэ да мас курдуг эмиэ да унуохха майгынныыр
тордун дьиэкки туох эрэ которго майгынныырдаах айылха ону маны булан онорор дьии санаат оhох кэннин дьиэкки элээттэ уонна били тоботун бааhын туттан кордо сатана дьикти баҕйытык
ыалдьар ээ кыра кынан баран дьиэн ботуграата уонна сылыта уурбут аhын ылан аhаабытынан барда. Аhаан бутээт таhырдьаа тахсан чэпчэтинэ туран били мас бэлэмнээбит сирин дьиэки корбутэ
халлаан куоҕэ уот кыламныыр ээ эмэх уотаах буолар дьииллэрэ кырдьык эбит ээ дьиэт чэпчэтинэн бутэн уутээнигэр киирдэ. Таарбаҕаннарын ылан сытыы быhаҕынан сулэтэлээн ор кыммата
тиирэр мастарын ылан тириилэрин тииртэлээн уутээн оhуотугэр урук бэлэмнээбит кохоло хатара ыйаталаан кэбистэ аны кыhын тоннон иhэн ылаталыахтара. Оо бириэмэ ырааппыт туун уоhэ чугаhаабыт
утуйуоха дьиэн утуйар танаhын коннороору тонкойбутэ тобото ыаҕастаах уу курдук дьаккыйда ыарыыта кэтэҕэр оҕуста тыый туох аатаах ыарыйдай бээ сасыарда эрдэ туран дьоннмор айаныыhыкпын
эмпит - томпут барыта антах бардаҕа дьии санаат оhоҕун эбээт оронугар утуйардыы сытта.

Баhылай сытаат сылаата кыайан утуйан хаалла, арай ол утуйа сытан туул дьиэҕи илэ курдук илэ дьиэҕи туул курдук уутээнин аана тэл
эллэ туhээт хаары кудээритэн бутуннуу сыанан ыhаарыллыбыт ап аранас уhун сарыы танастаах оторунэн коруллубэтэх саннын ааhар хара уhун баттаҕын быыhынан чолбон сулус курдук тыбыс тымныынан бычаччы корбут эдэрчи киhи Баhылай иннигэр хорус кына тустэ. Уонна кэhиэҕирбит суон куолаhынан кырдьаҕас тайах маhын ыла кэллим дьиэн лонкунатта Баhылай оhох кэннигэр сытар дьиэн баҕарда да санатын кыайан санарбата ыксаан илиитинэн ыйан кордороору кыммыта илиитэ тоно коhуйэн хамсыыр кыаҕа суох буолбут. Били киhи Баhылай тоботун бутуннуу сабардыыр тыбыс тымныы ытыhынан ыбылы тутта уонна сирэйин онойон туран кырдьаҕас тайаҕын коно майгыгынан биэрбэтин бэйэтэ кэлэн ыларын баҕардаҕын дьиэт оро хантайан уутээн салыбырыар дылы кулэн лаhыгратаат сутэн хаалла.

Баhылай туох аатаах улугэрэй бу туул ду илэ дуу дьии санаат олоруох буотта тобото ыҕастаах уунан дьалкыйда мэйиитэ эргийэн топтору сытынан кэбистэ илиитэ атаҕа утуйан хаалбыттар. Тыый дьэ иэдээн буолбут тобом ыалдьара сурдээх бааhа кыра этэ ээ, туох эрэ тытыллыа суохтааҕы тыыттым дуу дьиэн бэйэтин кытта кэпсэттэ. Илиитин атаҕын кыралаан хамсата сытта кэникинэн син хамсыыр буолан барда. Баhылай илиитэ атаҕа утуйбута ааhан аргыый наллаан илиитинэн тирэнэн олоро тусттэ оо уутээним тымныйан эрэр хайдах эрэ кынан оттубут киhи дьии санаат атаҕар турда унна аргыый наллаан оhоҕун дьиэкки хаамта ээ маннык буоллаҕына син тэнийэн барыыhыкпын дьиэн уорэ санаата. Оhоҕо хата кыhыл чохтоох буолан абыраата кураанах маhы угаатын кытта тыаhаан лачыграппытынан барда. Бугун кыайан барбатахпына дьонум ирдээн кэлэллэр ини маhым бугун тиийэр бээ оhохпун аhатан алгаан кордоhон коруоххэ. Ол олорон иhиттэҕинэ тыал курдук туох эрэ кугунуур оо бу иэдээни аны тыал туhээри кынна быhылаах дьэ оччоҕуна ус хонуга суох тохтообот дьонум бурхаҕа кыайан кэлбэтиннэр бээ дьэ эрдэттэн санааны туhэримиэххэ хайдах эмэ тулуктаhар инибин сасыарда буолара чугаhаабыт. Туран оhоҕун аhатаары ас ылыах курдук кынан эрдэҕинэ уутээнин таhыгар сурддэх улахан тыас тыаhаата ону кытта били киhи кулэн лаhыгратара чуумпу халлааны аймаата.

Баhылай соhуйан чинэрис кына тустэ оо иэдээн туул буотах эбит, чэ синэ биир сытар киhини сиэтин дьии санаат Баhылай нэhиилэ баран оронугар сытта олуор эбитим буоллар киирсэн баран халыам этэ дьиэт суорханынан саптан чуумпуран кэтэhэн сытта Ол сытан иhиттэҕинэ хоболоох сырыылаах баҕайы табалар ланкынаппытынан кэлэн уутээн таhыгар тохтоотулар. Ор кыммата уутээн аана аhылла биэрээт хаары бруммутунэн били киhи туутэх курдугу котоҕон киллэрэн туруоран кэбиспитэ, онтуката муус манан туу мээчик курдук токунуйэн кэлэн

Баhылай иннигэр чиккэс кына тустэ оhох уотун сырдыгар ойдоон корбутэ хараҕын харата бараммыт уп урунунэн корон тииhэ уоhа бараммыт балык анньаҕын аппанатан чыскыйар иhирэр икки ардынан дорхоон таhаарбыта Баhылай кулгааҕар тайах маспын ыла кэллим дьиэн иhилиннэ.

Бырастыы кынын дуу Эдьийим улаханнык ыалдьан куоракка киирэн корсон таҕыстым, арыый ама 82 саастаах

Баhылай эт этэ салыбыраан эмиэ боhуйэн барда туох баар кууhун тумэн нэhиилэ оhох кэннигэр дьиэтэ. Били киhи оhох кэннигэр кулукучус кынаат тостубут маhы аҕалан оҕонньорго, сугрус кынаат туттаран кэбисттэ. Онуоха оҕонньор били уп-урун хараҕа уотунан кыыста илиитин оро уунан, хантайан туран уутээн салыбырыар дылы хаhытаан бытарытта уонна эмисккэ бакыйбыт тарбаҕынан Баhылай тоботун ыбылы тутан сирдьит тайах маспын тоhуппуккун онон маhым оннугар эниигин ылабын сотон унуохтарынан тайах маспын салгыам дьиэт хулахычыс кынаат хантан да ылбыта биллибэкэ дунурун охсон луhугуруппутунэн барда. Били кырдьаҕас бэйэтэ мээчик курдук тэйиэкэлээн нэhиилэ кыкыныыр саната ой дуораананан чугас сылдьар аргыстарын сумэhиннээх эттэ амсайын дьиэн ынырбытынан барда. Онттон эмискэ тохтуу биэрээт дунурун кулгааҕар даҕайан тугу эрэ иhиллиир курдук чочумча саната суох тураат эмиэ сэниэтэ суохтук кыкынаан били киhини ынырда. Сатана кыыhа Дуораана уhуктан суолбун буолуу туhэн икки киhини ыытта, ону муннар дуу манна кэлэн кутаа оттон Дуораана аатын атаан алгыыр кордоhор тугэннэригэр эн биhи тайах маспын ылбакка дьогулуйэр эрэ кыахтаахпыт, сатана кыыhын уотаах хараҕын кыайан утары корбот сатанабын дьиэт Баhылайга тиийэн сирэйин онойон туран ыы-дьаар сыттаах уоhун чорбоннотон урэн сирилэттэ Баhылай сордоох ханна да барбытын билбэккэ хаалла.
Сэмэннээх Сэргэй бултуур сирдэригэр тиийэн хапкаанарын оргутан барытын бэлэмнээн буттулэр Баhылайдарын кэтэhэ таарыйа чугастааҕы тыаны хааман киирдилэр киэhээ тоннубуттэрэ Баhылайдара кэлбэтюх тыый киhибит туох эрэ буолла быhылаах хайыыбытый Сэмэн дьиэн Сэргэй ыйытта. Мантан туун кэлбэтэҕинэ сасыарда эрдэ киhибитигэр утары барыыhыкпыт туохха эрэ моhуогурда быhылаах дьиэн кэпсэтээт оhохторун оттон киэhээ аhылыктарын буhарынан аhаан сиэт эрдэ сыттылар. Арай Сэмэн туун утуйа сытан уhуктан кэлбит курдук буолла хараҕын аспыта аттыгар мааны баҕайытык тигиллибит туу танастаах дьахтар кинини корон турар дьиктитэ баар Сэмэн отой соhуйбата да куттаммата да Дьахтар ол туран дуораhыйан иhиллэр нарын - намчы киhилии саналаах буолла.

Кыратык тохтоон ыллым ор олордохпуна сылайар эбиппин

Биhиги омук чулуу коно киhитэ эhиги доҕоргут куhаҕан тыын оҕууругар тубэhэн сору муну коро сытар бара охсон олуу аньаҕыттан быhаан. Ойдоон иhит бастакы уутээннитигэр тиийэн кутаа оттон мин ааппын аатаан уот ичититтэн орто дойду иччититтэн кордоhун аатаhын. Миигин билэргит истибиккит буолуо бу орто дойдуга тороон обугэм дьонун араначылыыр аналланан ааспытым. Тоhо да олох олорон ааспытым иhин хара тыын мэччикэ ойууну тутан ылан кистии иликпинэ бу орто дойдуттан барар санаам суох. Ол хара тыын быстыбыкка ойдубукка оҕуур иитэн тыынын уhатар идэлээх. Дьиэт сылаас сикиэринэн сууланан сутэн хаалла. Сэмэн ыстанан туран Сэргэйин уhугуннарда киhитэ уутун быыhыгар туох буолла дьиэн ыйытта, даа дьэ дьикти туулу кордум дуу илэ дуу Баhылай иэдээннэ тубэспит быhылаах табабытын тутан бара охсуох дьиэтэ.

Сарсын улэбэр тахсабын соло буоллум эрэ салгыам оссо тогул бырастыы кынын. Саха киhитэ киэhээ утуйуон эрэ иннинэ соло буоларын бары бэрккэ билэбит.

Сэмэннээх Сэргэй табаларын тута охсоот, утэ ылынаат ыстаннара турдулар.
Сирдэрин оттолон истэхтэринэ хаары ытыйан куусттээх баҕайы тыал тусттэ, сирэйдэрин харахтарын хаарынан тибэн хайа дьиэкки баран иhэллэрин да быhаарбат буоллулар. Сэмэн ыксаан табаларын тохтотто кэннин эргиллэн корбутэ Сэргэйэ костубэт тыый киhим хаалбыт мунар дьон буоллубут, бу тыал тустэҕэ абатын Баhылайбытыгар кыайан тиийбэт кыахтанныбыт дьиэн бэйэтэ -бэйэтин кытта кэпсэттэ. Сэргэйин ыныран хаhытаан да кордо саатын ылан ытыалаан да кордо киhитэ суох нычаас икки ардыгар сыархатын хаарынан тибэн костубэт кынна, табалара ыксаан сытынан кэбиспиттэр. Бээ хайдах кыныахха Сэмэн табаларыгар тиийэн туруортуу сатаата сыархатын тардыалаhа сатаата суох туhа суох оо туох айыыбытыгар бу быстахха былдьанныбыт дьиэт тобукту туhэн халлаан дьиэкки илиитин оро уунан туох баар билэр тылынан кордоhон барда. Эдьийбит Дуораана

баар буоллахына комолос дуу доҕорбут идээннэ тубэспитин ыайан биэрбитин онно баран иhэн бурхаҕа тубэhэн суолбутуттан туораан быстыhан мунан хааллыбыт кордоhобун аатаhабын суолбутун тобуллар дуу. Суох ким да биhигини оруhуйуо суоҕа олор быабар ити туулу корбут эбиппин дьиэт Сэмэн ыстанан турда олуу аньаҕар сытан биэриэм суҕа дьиэт сатыы иннин дьиэки сыҕарыйбытынан барда.

Анна 16 марта 2011
Киһи дууһатыгар киирэрдии суруйаҕын, ааҕарбар оннооҕор иһим кычыкыланар

Сэмэн аҕыйах хардыыны иннин дьиэки онороотун кытта, халлаан оройо хайдарга дылы сурдээх хатан тыас тыаhаата ону кытта тэннэ дьахтар тойуга иэйиитэ сутэ- сутэ иhилиннэ. Бурха оссо куускэ бэргээтэ Сэмэн кыайан атаҕар уйтубакка кэннин дьиэки туу курдук тэлээрдэ, оннук тэлээрэн тиийэн сытар табаларыгар сыбана тустэ. Ол сытан иhиттэҕинэ дьахтар тойуга сиргэ туhэн Сэмэн куулгааҕар чуолкайдык иhилиннэ. Мэкэччи баҕайы хара ыта, хара санаатын кулута харыан дьоммун муннаран хаарынан тибэн сиэри санаммыккын илэ косто сылдьаммын уотаах талахпынан быhыта кымнньыылаан тоннубэт сиргэр дьуглуттэҕим буолуохтун. Сэмэн иhиттэҕинэ кымнньыынан куhугратар тыас иhилиннэ ону кытта олон эрэр ыт орулааhына бурха силлиэ ортотугар сурдээх дьулааннык иhилиннэ. Тиэрэ эргиллэн сирэйин хараҕын ыраастанан корбутэ оо бу тугуй ама илэ дуо бу Сэмэн корбутун итэҕэйбэккэ хараҕын симэ симэ корбутэ оо илэ эбит тугун сурэй ама бу. Дьахтар илиититтэн чаҕылхан курдук уот куhуграатаҕын аайы иннигэр турар хаар холоругу таптаҕын аайы олон эрэр ыт орулааhынын кытта суунэ улахан хаар холорук кыччаан симэлийэн исттэ. Хаар холорук симэлийэрин кытта хара улахан ыт кутуругун кумуччу туттан хара тыа дьикки субрус кынна ону кытта дьахтар урун хаары бурунэн кэнниттэн ытыйыктата турда.
Харахтан сыыhы ылбыт курдук бурха эмискэ астан мэлдьэhэн кэбисттэ. Сэмэн хаары орукучутэн ыстанан туран табаларын туруоран сыархаларын ороон тайах маhын ылаат уутээним бу дьиэки дьиэт табаларын муоhатынан самыыга лас кыннараат ыстаннара турда. Олоҕум тухары онно манна тубэстим ини тубэспэтим ини ол кынан баран манныкка тубэhиэм дьиэн санаабат этим Дуораана туhунан урут уhуйээн курдук истэрим быстыбыты ойдубуту быыhыырын туhунан ол кынан илэ кэлэн бэйэбин быыhаан бардаҕын. Санаатыгар ылларан айннаан истэҕинэ кэннигэр сыархалаах таба тыаhаабытыгар эргиллэн корбутэ Сэргэйэ айаҕа ыпсыбат кына уорэн бу ситэн кэллэ. Ор отор кымматылар уутээннэрин таhыгар табаларын астараат ыстанан туран аан хаарынан тибиллибитин ыраастаат иhирдьээ ыстанан киирдилэр. Сэргэй киирээт оhоҕу отунна Сэмэн тиийэн Баhылайы тутан кордо этэ сылаас ыараханнык да буоллар тыынан сурдурхатар чэ бэт батаспыппыт дьиэт оhоххо тиийэн ас биэрэ - биэрэ Дуораана аатын атыы- атыы кордоhон барда. Сотору буолаат уоhэ мэнэ халлаанынан Дуораана мунатыйбыт тойуга иhиллэн ааста Мэкиччэ баҕайы уон араас албаhы туhанан эмиэ муччу тутардын ханна да тиийдэргин ир суолгун ирдээмин тоннубэт сиргэр утаарыахпар дылы бу отто дойдуттан барар санаам суох дьиэн туойбут тойуга мэнэхаллаанна симэлийэн сутэн хаалла. Сэмэннэх Сэргэй киhилэрин сылаастык суулаан сыархаҕа кичэйэн сытыаран баран дэриэбинэ дьиэкки ыстаннара турдулар.

Хоту айаннаавн иhэн кырдьҕас киhи кэпсээбитин суруйдум Дуораана Мэкиччэни тоннубэт сиригэр тэппитэ уhу ол ээмиэ туhунан кэпсээн чэ ону кэнники.
Аныгыскы кэпсээммит уруку кэм эдэр дьонун таптала ону таннарыы онтон хомойуу кэлэйии. Иччилээх кэпсээнтэн сынньана туhуохэйин кунду миигин сэнэрээчилэрим аныгыс корсуохэ дылы.

Ааҕааччы 18 марта 2011
сэмэннэ
наһааа учугэйдик суруйар эбиккит=)))мин олох ис испиттэн таттаран аахтым=)))эһиэхэ улахан махтал! =)))Бу биһиэхэ ааҕаачылргар анаан иллэн кэмин ахсын киирэн суруйарын сурдээх учугэй. Ити мин ынырыктык сыаналыыбын атын да дьон собулэһэллэрэ боло. Мин олох прямь эһигини кытта корсон олорон сэһэргэһиэхпин баҕардым ээ=)))оссо биирдэ улахан махтал! =))))

Күүстээх маҥнайгы таптал олоххо биирдэ бэриллэр

1940 сыл Комуна холхоз дьоно сэргэтэ унньуктаах уhун кыhын кэнниттэн саас кэлэн уорэн - котон улэлээн - хамсаан таhырдьааттан дьиэҕэ киирбэт улугэрэ. Холхоз эдэр ыччата сааскы улэҕэ хамнаска ырыа тойук аргыстаах сынньанар дьиэни билбэккэ ким фермаҕа ким сааскы бурдук ыhыытын бэлэмнэнии улэтигэр дьээбилэhэ хаадьылаhа улэлии хамсыы сырыттылар. Ыhыы сиэмэтин ыраастааhыныгар туспа куулга кутан бэлэмнииргэ ус уолу уонна икки кыыhы анаабыттара улэҕэ сыстаҕас

оҕолор киэhээ хойуукка дылы улэлии хамсыы срыттылар. Ол курдук биир киэhээ холхоз бэрисидээтэлэ улуус кииниттэн эргиллэн иhэн таарыйда бэйэтин кытта икки кыыhы батыhыннара сылдьар. Дьэ маладьыас дьоннут ыраатыннарбыккыт дьии маннык хамсаннахытына сотору да бутууhук быйыл ыhыыга кун дьыл туран биэрдэҕинэ эрдэ киириэхпит. Арба оҕолоор бу биhиги холхуоспутугар икки сана улэhити ыыттылар билсэн кэбиhин бу Света биhиги кулууппутугар улэлии кэллэ, бу Надя холхуоспутугар огронуомунан улэлии кэллэ онтон бу биhиги иннибитигэр уктар эдэр ыччаттарбыт Вася, Коля, Дима, Катя, Маша чэ уонна бэйэҕит билсэн иhиэхит Надя манна сарсынныттан эhигини салайан улэлэтиэ, Света улэтин быыhыгар кэлэн комолоhуо оннук ини Света, оннук оннук дьиэн Света уорэ кото хата миэхэ киэhээтин комолоhуохтэрэ дьиэн эрийэ тэбэн ылла культура улэhитэ. Дьэ маладьыас киhигин биhиэхэ маннык сытыы хотуу улэтин эрдэттэн былааныыр эдэр ыччаттар наадалар дьиэн брэсидээтэл Светаны хайахаата. Чэ соп оҕолоор биhиги бардыбыт бу оҕолору Даайыс эмээхсиннэ пока олохтуохпут дьиэ уот костуор дылы Светалаах Надя оҕолору кытта покалаhан сарсынна дылы дьэсиhэн бэрисидээтэли батыhан бара турдулар. Хайа Куолаа тоҕо хоройон турдун курдьэхин ыл дьиэн кыргыттары батыhа корон турар Коляны Дима соруйда оо уолбут хайаларын эрэ короот таптаабыт отой ууллан хаалла дьии Вася курдьэҕин ылан эрэр Коляны хаадьылаата ураа хата сотору сыа сиэхпит дьиэн кыргыттар ытыстарын таhыннылар. Бээ бээ киhини хаадьылааман хата бу чомоҕу тургэнник куллуу охсон баран дьиэлиэхэйин дьиэн куотуна сатаата бэйэтэ да аҕыйах саналаах Куола уол. Хайа иэдэhэ даадас уолбут кыргыттары корон бара охсуон баҕарда дьии тохтуон ээ кыргыттар буоллар хааллыннар куппут куулбутун сарайга таhан баран барар инибит буолбат да оҕолоор дьиэн Вася оҕолор дьиэкки кордо. Коля эн куустээх киhи кууллары тас биhиги бу чомоҕу кута туруохпут ааспыкка сэттэ куулу биирдэ илдьибитин бу сырыыга уону баҕас илдьэр инигин дьиэн Дима Куола кохсун таптайда ээ киhи сиhин олороору икилиини да кыбынан таhан бутэрэр инибин эhиги бу чомоҕу кутан бутэриэхитигэр дылы.

Оҕолор улэлэрин бутэрэ охсоот, сээкэйдэрин хомуйаат кулуупка корсуох буолан дьиэлээтилэр Куоланы хайаан да кэлээр эрэ биирдэ да кулуупка сылдьыбаккын дьиэн туорт истиэнэтин манаан сытаҕын ол тухары тугу кынарын буолла дьиэт кыргыттар Куола икки отуттэн бодрускалаат аргыстаhан бара турдулар. Куола дьиэтигэр тиийбитэ дьоно аhаары кэтэhэн олороллор эбит суунан тараанан баран остоолго олорон аhаспыта буолаат хоhугар киирэн бэhэҕээ ааҕан испит кинигэтин ылаат оронугар сытан аахпыта буолла да санаата атынна бара турар бээ эрэ бу мин туох буоллум тугун дьиктитэй ама били этэр суруйар тапталлара дьиэн бу буоллаҕа дуу.
Хараҕын симтэҕинэ Надя кыыс кэрэ нарын дьуhунэ бу костон кэлэр хараҕын астаҕына симэлийэн сутэн хаалар Куола оронугар олоро биэрээт бэрэ кулуупка барарым дуу кэбис уолаттар кулуу кыныахтара сана кыргыттары коро кэлбит дьиэхтэрэ дьии санаат оронугар топтору сытынан кэбисттэ, муна тэнэ сыттаҕына ийэтэ аргыый киирэн кэллэ хайа тойуом туох буоллун ыарыйдын дуу тугуй аанньа аhаабатын дьии, ээ суох ийээ коннору сылайдым.
Аҕан бокуонньук курдук буоланнын киhи бэйэтин кыаҕын корон улэлиэхтээх баарыын сасыарда Даайыс эмээхсин киирэн кэпсээн соhутта уолун бэhэҕээ сэттэ куулу биирдэ сугэн иппит уhу дэриэбинэ дьоно барыта кэпсээнэрэ ол эрэ уhу эн олбу буоллахына биhи хайдах ыал буолабыт балтылаах бырааткын саныахын. Сымыйа кэпсээн ийээ ус эрэ куулу илпитим ону даҕаны куулларбыт долбу абырахтанан иэннэрэ кыччаабыт кууллар отут киилэ буолаллар эрэ суох дьиэн Куола ийэтигэр мэлдьэhэн кэбисттэ, аҕам куустээх да этэ онно холоотоххо мин сыраан буоллаҕым дии. Кырдьык аҕан чугас эргин суох куусттээх киhи этэ ол кынан баран хаhан да кордорбот, онтукатынан киhиргэммэт этэ оннооҕор мин биирдэ эрэ корон турабын куhун куоллэр томмуттарын кэннэ ыалтан оҕус уларсан уонна бэйэбит киэнин колунэн кыстык маспытын тиэнэ барбыппыт. Ол баран иhэн ыраахтан корбуппут тураннаах куолэ туманынан буруллубут оо идээн буолбут дьиэт аҕан ол дьиэкки оҕуhун салайда хамыылаах оҕустар ор кыматылар тиийэн корбуппут куолбут ортотугар сылгы уорэ ууга булумахтана аҕай сылдьаллар.

Ону короот миигин бар дьонно ыныр тургэнник сырыт дьиэтэ оннтон эн соҕотоҕун

киирээри кыннын дуо суох иккиэн барыахха, кини хайдаҕын билэр буоламмын соҕотоҕун хаалан ууга былдьаныа дьиэн оо онно киhим ынырыктык да хараҕынан батары корбутэ, сордооҕум хаhан да миигин биирдэ да улаханнык санарбат этэ эгэ кэлэн охсуо дуо ол корбут хараҕын баччаанна дылы умнубаппын. Мин хайдах да утары этэр кыаҕым суох буолан оҕуспар бардым ол баран иhэн кэннибин эргиллэн корбутум киhим сылгыларга тиийэн мууска тахса сатыыр сылгыны сиэлиттэн харбаат борооску курдук соhон кэбистэ иккис сылгыны эмиэ кэбирэх баҕыйытык состо мин соhуйан корон турдахпына таба корон илиитинэн сапсыйда мин дьэ ойдонон оҕуспун дэрибинэ дьиэкки салайаат кымнньылаан кэбистим. Син сотору дьон хомуйан кэлбиппит киhим тахсан оҕуhун сыархатыгар олорон эрэ атаҕын танаhын ыкта олорор танаhа барыта уу билик буолбут аттаах сыархаҕа олордоот дьиэбит дьиэкки ыстаннарбыппыт онно сыыстаран ыалдьан кылгас уйэлэммитэ, икки сылгыны ууга былдьаппытыттан сурдээҕин да хомойор дьоннтон да кыбыстар курдук этэ. Эн суоҕун буоллар уор барыта былдьаныа этэ дьиэн этэр этим да кини ону ойдообот буолара. Оннук коно оннук куустээх киhи этэ аҕан, кууhун уоҕун мээнэ кордоро сылдьыбат буолара. Чэ бээ мээнэ лахсыйа олороору кынным оҕолорум хотонтон киириэхтэригэр дылы иhити хомуйуох буоттум дьиэн туран иhтин хомуйа барда бээ ийээ мин хомуйуом эн сынньан дьиэт Куола ыстанан туран иhитин хомуйбутунан барда. Балтылаах быраата хотонттон киириилэрэ иhитин хомуйан буттэ балта корон уордэ аҕай. Ол курдук аймана уорэ кото сырыттахтарына Даайыс эмээхсин киирдэ саха сиэринэн солун нуомас ыйыталаhан баран наадаҕа киирбитин эттэ икки сана улэлии кэлбит кыргыттары олохтообуттара онно орон аҕалан хааларбыттарын кыайан киллэрбэтибит былыргы томторуку уус киил маhынан онорбут ороно ыарахан боҕо, онтон атын орон костубэтэх буоллаҕа Куола тахсан киллэрсибэккин ээ.

Тыый туох дьиэн этэний комолоhор боҕо буоллаҕа дьии, тойуом тахсан ороннорун киллэрсэн биэр. Куола саната суох Дайыс эмээхсини батыhан таҕыста. Тиийбиттэрэ Надя хайыы уйэ кэргэннэhэн дьиэни хомуйан сууйан тараан бутэрэн кэтэhэн олорор эбит. Дьэ бу комолоhоочу кэллэ тойуом Надя бу Куола дьиэн ыаллыы олоробут сурдээх коно улэhит уол, ээ эбээ биhи баарыын кэлэн иhэн билсибиппит дьиэтэ Надя. Тыый тугун тургэнэй оо аныгы оҕолор дьиэх курдук, диэн Дайыс эмээхсин соhуйда отукатыттан бэйэтэ да куллэ чэ очотугар тахсан киллэриэхэйин Куола тахсыhан корбутэ кырдьык киил маhынан онhуллубут модороон да буоллар учугэй туруктаах орон эбит. Чэ Куола эн эр киhи ити биир оттуттэн тут биhиги Надялыын бу отуттэн котоҕон коруохпут, бээ эбээ мин бэйэм дьиэт Куола орону бэт чэпчэкитик котоҕон ылан дьиэ дьиэкки хаама турда, па онттон биhиги кыайбатахпыт дьии уhуо буолан дьэ учугэйдик быстыбыт дьон эбиппит ээ Надя дьиэн Даайыс эмээхсин куллэ. Надя суурэн тийэн ааны арыйан биэрдэ хата аана улахан киэн буолан эрэйдээбэккэ киирдэ дьиэ иhигэр хоско киллэрэллэригэр моhуок буолла орон илин оттун эрийэ тутан киллэрдэ онттон кэлин отто загородка хаптаhыныгар иннибитин корбокко ааста дьи санаат барбытын омунугар син былыргы халын хаптаhын тосту баран тыас уус боҕо буолла, уой дьиэн эмэхсиннэх кыыс хаhытастылар Куола орону ууран баран эргиллэн корбутэ иэдээн таhаан боҕо буолбут оо кыбыhынна даҕаны халлаанна котуон халлаан ыраах, сиргэ тимириэн сир кытаанах сирэйэ алтан тимир курдук кытарда, Даайыс эмээхсин ону корон, хата ороммут оннун булла бу хаптаhын айаммыта дьиэн билигин сып курдук оноруохпут Куола бу айаммыт хаптаhыны ылан кэбиhиэх, Надя быыс быатын уhатан бу иккис хаптаhынна тоhоҕо саайан иилиэх быыспыт танаhа кэтит хата ааммыт киэн куон буолуо сээкэйи киллэрэргэ таhаарарга учугэй буолуо. Даайыс эмээхсин эпитин курдук сып сап туттан оноро охсон кэбистилэр Куола дьэ уоhээ тыынна эмээхсиннэ махтана санаата кор кырдьаҕас саха эмээхсинэ ойо мэйиитэ киэн холку быhыыта, майгыта сурдээх эбит дьиэн Куола соҕо санаата. Чэ хата бутэрбиччэ оҕобун Куоланы чэйдэтэн ытыахха сыллыы Надя остоолу тарт, эбээ тубугурумэн мин соторутааҕыта чэйдээбитим ээ, суох-суох хайаан да чэйдэтэн ыытабын сибиэhэй суогэй, алаадьы уонна бугун холхозтар эт биэрбиттэрин буhарбыппыт сааскы киhи харыаргыы сылдьарын буолуо Куола хайдах да аккаастыыр кыаҕа суох буолан остоолго тиийэн олордо Надя остоол

бэлэмнии сылдьарын уора косто одууласта тугун кэрэтэй буспут моонньоҕон курдук чоҕулуччу корбут киэн хараҕа коно быhыыта таhаата хапхара уhун суhуоҕа ити барыта Куола сурэҕин быарын оттотунан киирдэ. Надя кинини одулуулларын сэрэйбит курдук Куола дьиэкки кордо харахтара хатыйсыбыттарыгар уолбут дьэ ойдонон одуулуу олороруттан кыбыстан сирэйэ кытар кынаат атын сир дьиэкки хайыста.

Надя остоолу тардан бутэрэн чэ кэлин чэйдиэхэйин дьиэн ыныртаата аhаан эрдэхтэринэ Света кыыс уорэн котон киирэн кэллэ уой ыалдьыктаах эбиппит дьии чэ бэт хата мин Коляҕа улахан наадалаахпын. Бээ бээ надаҕын кэннэки этээр хата кэл олоро оҕус аhыахайын Куола кордоhуубун быhа кыммакка кэлэн оронмутун киллэрэн абыраата. Хайа хайдах киллэрдигит ыарахана сурдээх этэ дьии Дималааха орон баар уhу ону сарсын аҕалыам дьиэбитэ онтука баара ороммут киирбит эбит дьии, ээ хата бэрт ити мин хаадьаннаабыт ороммун таhааран кэбиhиэхпит Дималаах киэнэ учугэй буолуо
хайдах ньэhиилэ турар оронно утуйуохунуй дьиэн Даайыс эмээхсин уордэ. Куола остоолтон аргыый туран чэ бээ мин барыым аскыт иhин улахан махтал бириэмэ ыраатта быhылаах, хайа аhаан бутэ оҕустун дуо Даайыс эмээхсин соhуйда ити эттэн амсайбатын дьии тойуом, эбээ чэйин, алаадьын иhин оссо тогул махтал дьиэн хомунан покалаhан тахсан барда. Пахай наадабын эппэккэ хааллым дьии Света аймана тусттэ, Коляҕа туох надалаахын Надя ыйытта ыhыыга киириигэ эдэр ыччат мустаммыт концерт туруорар буоллубут ону оҕолор ити Коля наhаа учугэйдик ыллыыр уhу ону кордоhоору кыммытым, ити саната суох киhи сатаан ыллыыр уhу дуо дьиэн Надя соhуйда. Оо оҕолоор эhиги билээхтээбэккит ити саната суох уоллгут туох да киhи дууhатыгар киирэр кына учугэйдик ыллыыр оhуохай да тылын наhаа учугэйдик этэр киниэхэ тэннээх чугас эргин суоҕа буолуо мин биирдэ эрэ истэн турабын ыhыахха дьон долбу кордоспутугэр ийэтэ тахсан ыллаа дьоннун сэргэҕин кордоhунэримэ дьиэбитигэр ыллаабыта оhуохай да таhаарбыта оо онно дьон сэргэ уор буттэрэ даҕаны атахпыт сылайыар дылы оhуохай тэппиппит, ол сайын Куораттан тахсан Кэмиисийэ дьииллэр дуу туох дуу ырыатын тойугун истээри уонна табылыннаҕына уорэххэ ылаарылар, Куола ону билэн саатын ылан тыаҕа баран хаалбыт этэ суох киhини манаан олруохтара дуо икки кун кэтэhэн баран тоннубуттэрэ дьэ ол курдук ити саната суох киhигит.

Дьэ эбээбит дьикти киhини кэпсээтин, оҕолор уорэххэ киирээри бэйэлэринэн суурэллэр сыра боҕотун корсоллор онттон кинини бэйэлэринэн тахсан уорэххэ ылаары кыммыттарыттан курэммит очотугар Коля тункутэх мунатык соҕус буолуо дьиэн Надя соhуйда, па очотугар мин сенаҕа оҕуhунан да состорон таhарыа суохпун дьии Света эмиэ соhуйда. Тойуотарыам ити Куола тункутэх да мунатык да буотах ханна баҕарар бэйэтин сиэринэн кыайылаахтык сылдьыа бу дэриэбинэҕэ кини саҕа ааҕар кини саҕа ону маны билэр билинни кэмнэ аҕыйах буолуо, суруксутунан даҕаны учугэй дииллэр, холхозка суруксутунан суоччутунан ылаары сордоммуттара аҕай ону киhилэрэ отой акаастаан кэбиспит таhырдьаа салгынна улэлээбитим быдан ордук миэхэ хамсанар имсэнэр улэ наада дьиэн, оннтон ити кэнсиэргэ ыллатаары кынаргытын дьэ билбэтим мээнэ ыллыы туойа сылдьыбат оҕо арай биир киhи тылын быhа кыммат ол ийэтэ. Барахсан отой аҕата бокуонньук курдук туттардыын хаптардыын быhыыта таhаата кууhэ уоҕа, аҕата бу дэриэбинэҕэ сох учугэй киhи этэ сордоох куhун холхоз уор сылгыта ууга туспутун соҕотоҕун быhыыбын дьиэн онтон сыыстаран тымныйан кылгас уйэлэнээхтээбитэ. Кэпсээнтэн-кэпсээн ити Кэтиитин отой танара оностор этэ киhи корботунэ оҕо курдук котоҕон баран бу уорэ кото кэпсэтэ иhээчилэр биhиги очолорго эдэр кыргыттар уоран коро-коро ымсыырар да этибит, айыыбын тугу кистиэмий бачча сааhыран баран кинини таптааммын бачаана дылы соҕотох кырыйдаҕым киниэхэ майгынныыр киhи костубэтэҕэ. Оо бириэмэ ыраатта быhылаах сатана эмээхсинэ мээнэ лахсыйаммын оҕолорбун туттум быhылаах хомуна охсон утуйуохайын хайа сарсыннаттан улэлиэххит турдаҕа. Суох суох отой утуктаабатыбыт учугэй баҕайытык кэпсээтин онттон эн эбээ тапталын туhугар турууласпатаҕын дуо Света ыйытта, суох буоллаҕа дьии кини хараҕа атынна хатанарын билэр этим чэ бээ оҕолоор кырдьаҕас киhи мин сылайдым баран утуйуум иhиги эмиэ хомуна охсон баран эмиэ утуйун.

Хайа Света тоҕо дойбут киhи курдук олордун иhипитин хомуйа охсон баран утуйуоха, Надя Коля хайдах уолуй, ону мин

ханттан билиэхпиний бугун эрэ билистибит дьии Надя соhуйа иhиттэ, онттон мин санаабар дьиннээх эр киhи кини туhунан кэпсээтэхтэринэ истэ олоруохпун эрэ баҕарабын, сэрэн эрэ сурэххи н туттараайахыный Надя куллэ. Чэ бээ корон исттэн иhиэхпит Света туран иhити хомуйсубутунан барда Надя эн Ганяҕын таптыыгын дуу, билбэппин
хайдаах онттон сотору- сотору кэлэн куулэйдэтэ илдьэр этэ дии, Света мин санаабар таптыыр киhигэр сурэххинэн быргынан дууhаҕынан ыллатарыахтаахын онттон мин Ганяҕа оннук чувствам суох проста аhына санаан барсар этим, биhиги санаабыт атын- атын кини урдуккэ талаhа сатыыр онттонт мин ылбыт идэбинэн тыа сиригэр улэлиэхпин баҕарабын иhиттэрин хомуйан суунан баран утуйардыы тэриннилэр.
Кола дьиэтигэр тиийэн туох да саната инэтэ суох киирэн сытта тугу да кыныан баҕарбат оннооҕор собулээн ааҕа сылдьар кинигэтин аахпата, кэрэ да кыыскын Надя, дьэ молтох да киhибин иччэ бара сылдьан баран саатар кыратык кэпсэппэтим. Бээ бэйэни кыана туттуохха ити улугэр кэрэ уорэхтээх кыыска мин туохпунан тэннээх буолуохпунуй тыа бростуой уола умнуоха кинини санаамыаха улахаа хайыhан утуйа сатаата суох кыайан утуйо суох хараҕын быhа симтэ да Надя кэрэчээн дьуhунэ костон кэлэ турар. Кэбис таhырдьаа тахсан салгынна сырыттахпына баҕар умнуом дьии санаат таннан аргыый наллаан тыаhаабакка таҕыста, аата учугэйиин сааскы туунну салгын хамсыан имсиэн баҕаран тыланнаата илиитин атаҕын, хамсатан чохчоноон ылла, хата аллараа киирэн куолбун коруохэ быйыл куска сытыам этэ улэм быыhыгар былырыын учугэйдик да бултуйбутум ийэм эhиилгигин санаа дьиэн тохтопотоҕо буоллар осо да бултуйом этэ чэ ол кынан барахсан сопко этэр барытын кырган кэбистэхпитинэ кэнэки туохпутун бултуохпутунуй, хата ийэм бэйэтигэр иккитэ сиири халларан баран дэриэбинэ дьонугар уорэ кото тунэтэн кэбиспитэ. Кырдьаҕас отто корустэхтэринэ баhыыба боҕотун туттараллар этэ, бу орто дойдуга дьону уордэртэн ордук туох да суох дьии санаата Куола санаатыгар арыйдьйан куолугэр кэлбитин билбэккэ да хаалла оо куолум быйыл да учугэй эбит дурдам араамата турар быhылаах харана соҕус буолан аанньа костубэт аҕыйах хонугунан кус кэлиэ хата быйыл бултуйдахпына Даайыс эмээхсиннэ бэйэм илдьэн бириэм дьиэн Куола ол санаатыттан уордэ аҕай тургэнник бултуйуон баҕаран кэллэ.

Аннет 20 апреля 2011
Сэмэн, наһаа учугэй кэпсээн.
Ити Куола курдук уолаттар билигин бааллара буолуо дуо?

Сэмэн 20 апреля 2011
Эппиэт
Билинни кэмнэ Куола курдук уолаттар бааллар ол чахчыта тыа сирин дэриэбинэтин сылыктаан чинчийэн корун эрэ хайаан да дэриэбинэ аайы биирдии иккилии уол баара буолуо. Бу кэпсэнэр кэпсээн дьин олохтон мин ийэм барахсан кэпсээн турар геройбут Кола ийэм тастын быраата эрдэттэн этэбин бутэhигэ киhи хараастар аhынар бу оҕолору, оччолорго биирдиилээн да бааллар эбит сидьин быhыылаах дьон.

Куола дьиэтигэр халлаан сырдаан эрдэҕинэ кэллэ аргыый тыаhа суох киирэн оронугар сытан санаа ымыыта буолбут Надяны санаабытынан хараҕа силимнэhэн сирэйигэр мичээр кыыма сахпытынан утйан хаалла. Сасыарда эрдэ ийэтэ уhугуннарбытыгар оронугар олоро биэрээт таныбытынан барда, хайа тойум болуун туун утуйбака ханна сырыттын киhини куттааннын ээ дьиэбит сылааhа бэт буолан соруукуу таарыйа кустуур куолбун корон таҕыстым.
Куола аhаабыта буолаат улэтигэр барардыы тэринэ турдаҕына ийэтэ таhырдьаатан киирэн соhуйда хайа бу аhаан бутэ оҕустун дуо тугу да аhаабатаххын дьии. Аhаатым ээ ийэ улэбэр хойутаан эрэбин бардым дьиэт сып-сап хомунан тахсан барда.
Надя Светалыын хонтуораҕа сылдьан ыйыы кэрдии ылан баран бурдук ыраастыыр сарайга бардылар тиийбиттэрэ оҕолор уорэ-кото улэлии хамсыы сылдьаллар эбит, Надя барыларын ыныран ылан улэлэрин инники былаанын туhунан уонна туох ыйыы кэрдии биэрбиттэрин туhунан кэпсээтэ, быйыл кураан дьыл буоларын эпиттэрин онон сииги батаhа кэлэр нэдиэлэҕэ ыhыыга киирэллэрин эттэ. Биhиги бурдукпут ырааастаhына икки ус хонугунан бутэр дьиэн Вася тыл кыбытта, очотугар бэрт эбит Надя уорэ иhиттэ чэ оҕолоор хамсамахтыахайын бээ миэхэ кыратык тылла биэрин эрэ ор тутуом суоҕа ыhыыга киириигэ эдэр ыччатар тумсэммит кэнсиэр кордоруохтээхпит куустээх улэ иннинэ дьон санаатын котоҕор курдук онон киэhээ улэ кэнниттэн бары кулуупка кэлэргит булгучулаах, Коля кэлээр эрэ эниигин ылатаары кынабыт Света тугу да таайтарбакка Коляҕа булгучулаахтык эттэ, бары Коля дьиэкки

хайыстылар киhилэрэ туох да саната суох туран улэлээбитинэн барда иhиттэ эрэ истибэтэ эрэ бары туран улэлээбитинэн бардылар. Света ити буоллаҕына дьии санаат куул ылан Коляҕа барда, Коля мин этэрбин иhиттин дуо?
Истэн куулгун тоhуй аньаҕын маннык тут дьиэн кордордо соп дьиэн Света кордорбутун курдк тутан биэрдэ, очотугар кэлэр буоллаҕын дьии киhитэ эмиэ тугу да санарбата толорбут куулларын аньаҕын бобо байаат санныгар быраҕан сааhыланан турар бурдуктар дьиэкки хаама турда ол баран иhэн Катялаах Надя илдьэн иhэр куулларын анаар илиитинэн хабан ылаат бара турда.

Надя соhуйан кэнниттэн корон турда Катя эргиллэн Ндяны ынырда кэл кэл барыаха ити Куола идэтэ хаhан баҕарар биhиэхэ комолоhоочу кордун дуо кууhэ сурдээх дьии куулга оту симэн баран тута сылдьар курдук, онттон ити улугэр учугэй майгылаах уолу кыргыттар эhиги тоҕо соҕотох сырытыннараҕыт дьиэн Надя куллэ, оо биhигиннээҕэр буолуох кыргытар чугаhыы сатыыллар ону хата Куолан барыларын балтыларын курдук сыhыаннаhар. Кини инник барыбытыгар комолоhор буоллаҕына сылайаахтыыра буолуо ол иhин киэhэ кулуупка игин сылдьыбата буолуо Надя Катяттан ыйытта билбэтим ээ баҕар сылайара буолуо ол кынан баран киэhээ дьиэтин таhыгар эмиэ улэлии хамсыы сылдьар буолаачы наhаа сылайбат быhылаах.
Бугунну кун Куола санаатыгар сурдээх кылгас курдук буолла, аата тугун тургэнэй бу курдук оруу кини таhыгар сылдьан улэлээбит хамсаабыт киhи дьии санаата, бугунну кун былаанын куоhаран киэhэ кулуупка корсуох буолан тархастылар. Катя Света, Надя, Коля аргыстаhан бардылар аара баран иhэн Света Куолаҕа туhаайан эттэ бугун баhаалыста хайаан да бэлэмнэниигэ кэлээр эрэ дьиэтэ киhитэ тугу да санарбакка корон эрэ кэбистэ, Коля Света ыйытар дии Надя кини дьиэкки учугэй баҕайы хараҕынан эпиэт куутэн корон турарын корон сурдээҕин кыбыhынна уонна нэhиилэ икки тылы быктарда соп кэлиэм дьиэтэ. Ураа дьиэн кыргыттар бары хаhытаhа тустулэр Света суурэн кэлэн Куоланы кытта бодрускалаhан кэбистэ анаар оттуттэн Надя ылла Коля долгуйан атаҕа сири билбэт буолла Надя тутуспут отто сылааhынан илгийэн сурэҕэ куускэ-куускэ тэбиэлээтэ архсар суолларыгар тиийэн кулуупка корсуох буолан араҕыстылар. Коля дьиэтин таhыгар тиийэн кыратык уоскуйан олоро тусттэ Надя тутспут отто минньгэс-минньигэстик ааспакка сылааhынан илгийэр.

Куола уоскуйа туhээт туран дьиэтигэр киирээри танаhын сабын тэбинэ турдаҕына ийэтэ утары тахсан кэллэ, хайа тойуом тоҕо кэлэн баран киирбэккин бээ кыратык кэпсэтэ туhуох манна олорон эрэ. Бу кэннэки куннэргэ тоҕо эрэ арбы-сарбы сылдьаҕын ыалдьаҕын ду тугуй,
суох ийээ тугум да ылдьыбат ээ
суох-суох эн миэхэ сымыйалаама ийэ киhи мин билэбин туох санааҕа ыллардын миэхэ кистээбэккэ эт алта уон сэттэ хаары санныбар туhэрбит киhи олох амтанын билбит киhи мин баҕар тугу эмэтэ субэлээн амалаан биэрээйэхпиний.
Суох ийээ туох да санааҕа ылларбатым тугум да ыалдьыбат коннору бэйэм тыыннаах киhи быhыытынан ону маны санаабат буолуом дуо, арба ийээ бугун миигин кулуупка ынырдылар бурдукка киириэх иннинэ эдэр ыччат тумсэн кэнсиэр кордорор уhубут, хата киирэн аhаан баран мин барарым дуу.
Хата инньэ дьиэ баарыын Даайыс эмээхсин киирэ сылдьыбыта сана улэлии кэлбит кыргыттар киниэхэ иккиэн бааллар эбит дьии кулуупка улэлиирэ эниигин ыллатаары кынар уhу онон эдэр улэhит улэтин атахтаабатын тылгын тиэрт дьиэн кордоспутун умнан олорор эбиппин
хата бэйэн барардыы былааннамыт буоллахына бэрт чэ хата киирэн аhыахха.
Куола киэhэ хойутуу кулууптан кэлэн киирбитэ ийэтэ кэтэhэн олорор эбит
хайа тоҕо утуйбаккын ийээ ээ бу утулугун тэстибит эбит дьии ону абрахтаабыта буоллум
хайа бэлэмнэнии боҕо буолла дуу
сурдээх Света оҕолорго ункуу уорэттэ ону корон олордум
онттон эн онно кыттыспатын дуо суох мин ыллыыбын эрэ, ункулуон баҕалаах олбох
чэ бээ ийээ мин киирэн утуйуум сасыарда эрдэ улэлии барабыт онттон ойуун ыhыыга киирэр уhубут
очоҕуна кэнсиэри хаhан кордороҕут ойуун дуо
ойуун кордоробут биллэриини суруйтардылар ээ кэлэн иhэн ыйаатым.
Ээ чэ киирэн утуй тойуом ийэ барахсан оҕотун сирэйэ сырдаабытын корон иhигэр уорэ санаата барахсаным эдэр саас ыарыытыгар айылҕа барахсан енербут иэйиитигэр ылларбыт.
Куола оронугар киирэн сытан Надялыын биллэрии суруйан баран иккиэн илдьэн ыйаан, дьиэтигэр атааран биэрбититтэн

астынан сирэйэ кулум аппайан хараҕа силимнэhэн утуйан хаалла.

Галина 19 мая 2011
Абааһы
Куһуору. Бирдэ биргэ торобут убайым кусту таҕыста. Оччолорго биһи семьябытыгар мотор сох. Мамам биргэ торобут бырата тыаҕа олорор. Убайым таһырдьа харанарда диэн баран мамам быратыгар барар. Ол сыттаҕына мамам убайа этэр"сотору киһи кэлиэ, куттанымар"диир. Дьэ ол сыттахтарына аан аһыллан кэлбит. Ону кытта салгынна кружка котоҕуллубут уонна табах. Убайым ойо сох дьиэтигэр элэрпит. Дьиэтигэр хайдах тийбитин билбэт. Ардах туһэ турар, ааны аспыппыт убайым турар. Онтон сотору соҕус буолан баран инньэ диэн кэпсэбитэ.

Холхуос бурдук ыhыытыгар бэлэм буолла сарсыннаттан куустээх улэҕэ трунар буолан бугун эрдэ буттулэр. Куоланы ийэтэ соhуйа корустэ хайа бугун тоҕо эрдэтэй буппуккут
Ыhыыга киирэргэ барыта бэлэм ол иhин бугун эрдэ буттубут сарсыннаттан им балай буолуор дылы слдьыахпыт икки сменанан уhу
Оо уруккуга колоотоххо билигин улэтэ чэпчэки атынан оҕуhунан улэлиир курдук буолуо дуо, ити тимир кололоругэр билигин да сатаан уорэммэпин хайдах эрэ этим тардар сатана кыыла хаhан улэлээн бутуор дылы айаатаан лиhигирээн тахсар ити Буотур уол миинэ сылдьан хайдах итини сатаан тулуйара эбитэ буолла. Куола ийэтин санатыттан куллэ да сонньуйда да уонна ийэтигэр туhаайан ити айаатаабат суурдэр мотуорун тыаhа.
Ээ миэхэ хамсыыр буолла да кыыл кэм тэбэр сурэхтээх буолан хамсыыр ини, ойдуугун дуо? Били бастаан кэлэригэр Дьаакып оҕонньор суурэн дьогдьоруйэн тиийэн ампаарыгар хатаммытын сордоох куттанан сурэҕэ айаҕар тахсыбыт этэ. Ол кэмнтэн син балай да бириэмэ ааста да кырдьаҕас отто билигин да куттанар уонна оттон билигин ити тургэн сырыылаах кололоро куораттан тойоттору тиэйэр кололоро ким дьиэн этэй?
Масыына дьиэ Куола ийэтигэр ойдотон биэрдэ
ээ соп масыына кудээритэн буору ытыйан тургэнэ сурдээх, итинник тэриллэр олбоотохторунэ сотору кэминэн сирбит крыhа да суох буолар ини дьэ оччоҕуна бары бадараанна батыллабыт ходуhаттан ходуhа ордуо суоҕа.
Суох ийээ эн ити сыыhа толкуйдуугун ити кололор олбоотохторунэ анал суолунан сылдьыахтара ходуhаны тэбистэрбэттэр.
Оннтон арай оннук буолаа ини Куола ийэтэ уоскуйа быhыытыйда.
Ээ арба ийээ куораттан тойоттор кэлбиттэр киэhээ кэнсиэр иннинэ мунньахтыыллар уhу, истибитим баарыын Даайыс эмээхсин киирэн кэпсээбитэ биир эдэр тойон кэлэн Надя дьиэн кыыhын ыйыппыт уhу арааhа учугэйдик билэр кыыhа быhылаах дьиир хайдах туох услуобуйаҕа олорорун билсиэм этэ дьиэн барытын кордо иhиттэ оо дьэ сатала суох услуобуйа эбит дьиэн тоботун быhа илгиhиннэ уонна тахсан барда дыраастый да суох быраhаай да суох киhитэ дьиир.
Куола ити кэпсээнтэн улаханнык хомойдо уонна бэйэтин бэйэтэ уоскутуна сатаата баҕар убайа буолуо эбэтэр аймаҕа.
Бээ сылыай киэhээни аспытын бэлэмниэххэ эн барарын да чугаhаата буолуо били оҕолор тоҕо хойутаатылар быйыл сайылыкка дайааркалыы тахсыам этэ дьиир балтын быраатын буоллаҕына былырыынны улэлэспит бригээдэтин кытта окко барабын дьиир. Оҕолору буойсума улэлии уорэнниннэр ээ, тоҕо мин буойсуохпунуй улэлии уорэннэхтэринэ бэйэлэрэ абыраныахтара тулаайах барахсаттар иэйэлээх аҕалара улэhит дьон этилэр эдэр саастарыгар быстах суолламмыттара абаккалаах.

Костокуун 26 декабря 2012
Мин билэбин
Сэмэни мин билэбин кини билигин хоту оҕолоругар баар булун дьиэкки быhылаах сураҕа сиэннэрин корон олороллор кэргэнинээн. Мин уолун учугэйдик билэбин киниэхэ тиэрдиэм сэhэннэрин куутэллэр дьиэн. Оҕонньор бэйэтин билиhиннэрбэт идэлээх этэ кырдьаҕас билэрэ короро олбоҕо сэhэннэрэ учугэйэ окко сылдьан кини кэпсээннэрин собулуур да этибит ити бутэрэ илик сэhэнэ бастаан чункугун иhин кэннэ киhи хараастар сэhэнэ оннооҕор биhи бэдиктэр кистээн суорхан анныгар харахпыт уутун сотторбут.

Коля хоhугар киирэн ийэтэ бэлэмнээбит таннан кулуупка барарды тэриннэ ону ийэтэ корон хайа аhаабакка бараары кыннын дуо?
Ээ хайдах эрэ аhыахпын барарбаппын ээ ийээ уонна эрдэ кэлээрин дьиэбиттэрэ оссо кыратык бэлэмнэниэхтээхпит дьиэт сып- сап таhырдьаны былдьаста.
Таhырдьаа тахсан киэhээни соруун салгыны эҕирийээт кулууп дьиэкки хаамта ол баран иhэн Дьэбдьиэ дьиэтин таhыгар Надя тахсан турарын короот сурэҕэ минньигэстин нньуолуйдэ суурбутун бэйэтэ да билбэккэ хаалла ол суурэн иhэн баҕар кими эмэ атыны кэтэhэрэ буолуо дьиэн кыбыста санаата ор кыныа дуо эдэр киhи Надя иннигэр

тиийэн тохтоото туох дьиэн билбэккэ мух-мах буолла хата ону Надя эн иhэргин корон кэтэhэн турабын дьиэтэ уонна сэргэстэhэн кулууп дьиэкки аргыый хаамтылар. Ол баран истэхтэринэ суол нонуо турар булчут Суодэр дьиэтиттэн быатын соспутунан омуннаабакка эттэхэ улахан тарбыйах саҕа хара ыт тииhин ырдьпытынан кинилэр дьиэкки суурэн маҕыйан иhэрин Куола короот хап сабар Надяны синньигэс биилиттэн чэпчэки баҕыйытык котоҕон ылан атынааҕы туот бутэй куруо уоhээни сэрдиэтигэр остоолботтон тутуhуннаран олордон кэбистэ. Уонна бэйэтэ ыт дьиэкки эргиллэн утары хаамта дьэ эрэ хайдах миигин айххар батараргын коруохпут дьиэт бэлэм кэтэhэн турда онуо айылха оҕото барахсан кинитээҕэр лаппа баhыйар куустээх киhитэт турарын сэрэйэн кутуругун кумуччу туттан эргиллэн коро-коро дьиэтин дьиэкки топтору суурдэ Судэр оҕонньор тахсан сатана ыта босхо барбыт дьии хата Куола эн буоланнын иэдээн тахсыбата ытын тутан ылан куруо иhигэр состто.
Куола Надяҕа тиийэн хайдах олоппутай да олкурдук чэпчэкитик ылан сиргэ туруоран кэбистэ
Уой да арай соҕотоҕун барбыт буолуум миигин сиир дьи ити ыт хата эн баар буолннын махтамытыы Куола дьиэкки уорбут харахтарынан кордо Куола ээ эрэ дьиэтэ хаhан да кыыhы котохпотох киhи кыбыстан саната суох истэ Надя иhигэр куустээх да уол куустээх да саналаах дьиэн соҕо махтайа истэ ол иhэн уруккуну санаан сана таhааран кулэн ылла онуха Куола кини дьиэкки соhуйа корбутугэр Надя ээ ити уруккуну санааммын кулэбин уорэнэ сылдьан биир дьуогэбинээн табаарыс уолбунаан киинэҕэ сылдьан баран уопсайбытыгар тоннон баран иhэн эмиэ ити курдук ыкка тубэспиппит онуоха табаарыс уолбут биhи кэннибитигэр соруостэ сылдьан плотогунан далбатаан чот чот дьиэбитин санаамын кулэбин хата ха hаайына ынырбытыгар тоннубутэ. Кулууптарыгар кэлэн киирбитэрэ оҕолор бэлэмнэнэ сылдьаллар эбит Света суурэн кэлэн Коляҕа туhаайан тордус нумэринэн тахсаҕын дьиэтэ бараннын онно ханнык ырыаны ыллыыргын сурйтар уонна кыратык бэлэмнэнэ таарыйа сыанаҕа тахсан ылаабакын дуо? Ээ суох мин хаhан баҕарар бэлэммин дьиэн куллэ чэ соп Света ааhа турда. Кыратык бэлэмнэнэ таарый биир эмэ куплуоту ыллыахын биhи буомнээн истиэхпит этэ буоллаҕа, отуо дэриэбинэ дьоно барыта оҕолуун урулуун эн кэнсиэргэ кыттаргын кэпсэтэллэр эн ыллыыргын истиэхтэрин баҕараллар, Чэ соп мин баран эмиэ бэлэмнэниим хорга эрэ турдарбын киэhээ буттэхпитинэ миигин халлараайахыный аргыстаhыахпыт соп отуо баҕар эмиэ били ыт босхо барыа Куола уорэн соп аргыстаhыахпыт дьиэтэ.

Дьэ кунду миигин сэнэрээчилэрим уhуннук тохтоон сылдьыбыппар бырастыы кынын дуу симиэнэй олохпутугар сурдээх ыарахан кэммнэр буолан аастылар ама да ааспытын иhин санаан ыллаха ыарахан чэ ол биhиги бэйэбит олохпут. Хотуттан кэлэн баран сурдээҕин уордум бу мин кэпсээннэрим оссо да бастакы страницаҕа сылдьалларыттан. Билигин кыра сиэммитин коробут онон киэhээттэн киэhээ хойутуу кыра кыралаан суруйан бу кэсээмин бутэриэм уонна оттон баҕарар буоллахытына атын да кэпсээннэрбин киллэриэм

Ол курдук оҕолор бэлэмнэнэллэрин тубугэр бириэмэни билбэккэ хааллылар кулуупка дьон мустан бардылар сотору кэминэн зал иhэ толору кырдьаҕаhыттан оҕотугар тиийэ муhуннулар Куораттан кэлбит тойоттор ор куутэрбэтилэр сыанама бэлэмнэллибит уhун остуолга киирэн олорунан кбистилэр. Мунньаҕы салайаачы графины тонсуйан талыгратта чэ эрэ табаарыстар мунньахпытын саҕалыыбыт мунньахпыт сурун бопруоhа ыhыы улэтин хаамыта иккиhинэн аан дойду балаhыанньата.
Тылы биэрэбит ыhыы улэтин хонтруоллаачы хамыhыйа бэрисидэтэлигэр табаарыс Василевка дьэ ол курдук мунньах саҕаланан хай нэhилиэк ордук бэлэмнээҕэ ким хаалан иhэрэ ырытылынна. Хаалан иhээчилэри улахан миэрэҕэ тардыахпыт дьиэн саныылаах буолла, Хата биhиги нэhилиэкпит улахан хаалыыта суох эбит дьиэн кырдьаҕастар уордулэр Уонна оттон быйылгы дьыл улахан кураан буолуо дьиэн сэрэттилэр онно туhааннаах миэрэни ылалларыгар сорудахтаатылар. Иккис вопруос аан дойду балаhыанньата ырытылынна онно дьон олбох бопруоhу биэрэн тумугэр сэрии буолуо суоҕа дьиэн тумуккэ кэллилэр.
Дьэ табаарыстар мунньахпыт манан бутэр билигин эдэр ыччат кууhунэн тэриллиб кэнсиэри коруохпут.
Оҕолор сып сап сыанаҕа тардыллыбыт остуолу хомуйан быыhы сабан кэбистилэр.
Кораттан кэлбит тойоттору инники эрээткэ олттулар олортон биир дэрдэрэ туран оҕолор баар хосторугар барда.
Хорга тахсаарылар бэйэ бэйэлэрин танастарын коноруннулэр. Куораттан кэлбит эдэр тойон уол котон тустэ туох да дорообото эҕэрдэтэ суох бэйэтигэр барсыбат баҕайы чанкынас куолаhынан Нденко дьиэн хаhытаата Надя эргиллэ

биэрбитэ Ганя киирэн турар эбит уорбут аҕай. Надя кэл кэпсэтии баар
уой мин билигин хорга тахсаары турабын кэнсиэр кэнниттэн кэпсэтиэхпит
сух-суох билигин кэпсэтиэх бу дьон эниигинэ да суох ыллыахтара.
Надя сурдээҕин соhуйда да кыбыhынна да
Ганя хайдах ойдообоккун консиэр кэнниттэн спокойна кэпсэтиэхпит ол кэмнэ хор номерын биллэрдилэр. Чэ соп кэнсиэр кэнниттэн кэпсэтиэхпит. Дьиэт тахсан барда.
Кэнсиэр саҕаланан нуомэрдэр быыстала суох тахсан истилр.
Коля нуомэрин биллэрдилэр оҕолор бары залтан истээри залга таҕыстылар Надя кордоҕунэ Коля хайдах кокутай да ол курдук кокутук туттан туран сурдээх ис киирбэхтик мичээрдэн киhи дууhатыгар истнник иэйэн киирэр чоролкой куолаhынан ыппаан барда зал иhэ уу чумпу мэктиэтигэр тыымакка да олордулар.
Ыллаан бутээтин кытта ытыс тыаhа оро хабылла тустэ куорат тойотторо мэктиэтигэр ыстанан туран таhыннылар инньэ кынан Куоланы сыанаттан таhаарбакка хасда ырыаны кордоhон иhиттилэр.
Надя сурдээҕин астына сылаанньыйа иhиттэ ынырык да талаан хаайтара сылдьар эбит дьии санаата.

Кэнсиэр кэнниттэн кырдьаҕастыын эдэрдиин бары комолоон залы ыскамыайкаттан босхолоотулар уонна байаан доҕуhуолланан ункулээн битийбитинэн бардылар Куола Надяны ункуугэ ыныраары хааман эрдэҕинэ били эдэр тойон Надяны илиититтэн сиэтэн залтан таhаарда.

Надя билигин биhиги барабыт эн биhигини кытта барсаҕын мин онно эниэхэ бэйэбит тэрилтэбитигэр улэ кэпсэтэн кэлбитим.
Ганя эн туох буоллун мин отой да куоракка барар санаам суох бэйэм идэбинэн собулээн улэлиибин уонна билигин миигин ким ытыаҕай сарсыннаттан ыhыыбыт саҕаланар.
Суох Надя мин барытын кэпсэтэн турабын Холхоз бэрисидээтэлэ тоhо да аhыйдар собулэнин биэрбитэ билигин хонтуораҕа биhигини кэтэhэллэр эн сээкэйгин баран иhэн ылабыт уонна дьоллоох дьокускай дьиэкки айанныы турабыт Тохтоо Ганя мин ханна да барбаппын тоҕо эhиги миигинэ суох барытын быhаардыгыт. Эниэхэ улахан махттал мин туспар кыһалларын иhин оссо биирдэ этэбин мин ханна да барбаппын.
Ганя тимир -тамыр курдук этииттэн улаханнык соhуйда уонна оргууй эттэ мин эниигин илдьэ барар санаам биир таптыыбын эниигин уонна холбоhон бииргэ олоруох дьиэн ынырабын
Уой да Ганя эн миигиттэн ыйыппытын дуо таптыыгын дуо миигин дьиэн суох эн биhиги таах табаарыстыы этибит.
Надя ол кэпсэтэ туран корбутэ Куола кулууптан тахсан дьиэтин дьиэкки баран иhэрин корон хаhытаата Коля мигин куут аргыстаhыахха дьиэт Ганя дьиэкки эргииллэн чэ пока аны миэхэ итинник кэпсэтиинэн хаhан да кэлимэ эн биhиги таах табарыстыы буолабыт кыhырыма миэхэ чэ оссо биирдэ пока дьиэт Куола дьиэкки хаама турда.
Уазик масыына Куорат дьиэкки элээрэ турда иhигэр олорон иhээчилэр күө- дьаа кэпсэтэ истилэр арай Ганя уку- сакы олорорун корон аҕамсыйбыт киһи хайа Ганя туох буолан уку сакы айаннаатын баҕарбыт баҕан туолбата дуу мин кордохпунэ ити кыыс сурэҕин атын уолга туттарбыт быhылаах дьиэн ойоҕоско имнэннэ Бэ бэ уолу дьэбэлээмэ бэйэтэ да аймана истэҕэ
масыына инигэр олорон иhээчи тохтопута буолла. ЭЭ ити таах этэбин Ганя
кыыс оҕо барыта хапрыыс буолар бугун собулэмэтэҕинэ сарсын бэйэтэ кэлиэ онон санааҕын туhэримэ, ону хайдах ситиhэри субэлиибин дуо хата Ганя. Дьэ иhит кыыс таах кэпсэтиигэ ылбычча собулэнин биэриэ суоҕа онон хайдах эмэ кулэйдии ыныран тыый да оттон бачча саас ханна баҕарар
буоллаҕа билигин ити кыргыттар атахтарын икки ардыгар у0ту кыбыта сырытахтара сымнаҕас сирин тарыйдын да бэйэтэ налыс кыныа буттэҕэ ол
биир утуө киэhээ ханайбытынан дьиэҕэр киирэн кэлиэ дьэ ону ханайбытын собулээтэхинэ дьиэҕэр киллэрэр буоллаҕын дьии суох буоллаҕына аанҥын сабан кэбиһэҕин бутэр онон. Ээ Ганя ханайарын кэтэспэт ол киэhээ дьиэтигэр илддьэ барар оннук буотта Ганя бары кулсэн тоҕо бардылар
Ганя кырдьык даҕаны дьибиттии сирэйэ сырдаан мичээрдээн кэллэ

Надя Куолалыын сэргэстэhэ хааман иhэн аргыый кэпсии истэ ити Ганяны кытта бииргэ уорэмиппит билигин куоракка улэлиир миигин куоракка улэҕэ киирэҕин бугун биһигини кытта барсаҕын дьиэн соһутта.
Куоратка үлэлиир кырдьык үчүгэй буолуо но мин тыа сиригэр үлэлиэм дьиэн уруккуттан баҕа санаам. Ээ арба даҕаны ыҥырыктаах талаан хайтара сылдьаҕын Коля эн уорэниэхин наада, Коля мүчүк гынан ылла ээ суох мин эмиэ эн курдук санаанан торообүт холхозпар үлэиир санаалаахпын

ыллаан туойан аһыам дьии санаабаппын. Эмискэ кэнилэриттэн масыына буору орүкучүтэн кэлэн ааһан холхоз бэрисидээтэлин дьиэтин таһыгар тохтоото
Оо дьэ эмиэ дьии санаата Надя хата бэрисидээтэл түһэрин кытта масыына кугуната турда оҕолор иһэллэрин көрөөт тохтоон кэтэстэ Надежда Ивановна мин сүрдээҕин соһуйа да үөрэ да турабын кырдьыкпын кистээбэккэ эттэхэ эниигин үөрэ-көтө барсыа дьии санаабытым онтум баара ыарахантан толлубакка хаалбыккар үөрэн-көтөн илии тутуһаары кэтэһэн турабын дьиэт илиитин ууна тоһуйда. Баһыыба Көстөкүүн Көстөкүүнэбис мин урукуттан баҕа санаам тыа сиригэр улэлиир. Дьэ очоҕуна оҕолоор сарсынҥатан ыарахан үлэҕэ иннигит дьиэкки хата бу биһиги бастын ычаппытын кыбынан кэбис улэ хамнас үмүрүйдэҕинэ хата сыа сиэхпит дьиэн оҕолор дьиэки дьээбэлээхтик көрдө, оҕолор кыбыстыбыт сирэйдэрин көрөн ээ ити мин кырдьҕас киһи дьэблэнэбин улаханҥа ууруман
чэ этэҥэ буолун Надежда Ивановна Сарсыарда миэхэ хонтуораҕа кирээр эниэхэ сурук хаалларбыттара ити эдэр уол эн билиигэр сүрдээҕин эрэнэр быһылаах хайаан да куоракка улэлэтэр санаалаах дьиэт дьиэтин дьиэкки хаама турда. Надялаах аргыый хаамса турдулар кинилэр хантан билиэхтэрэй ити ааспыт масыына иһигэр хадаар эдэр киһи хараҥа ыар санаатын ону өтө көрөллөрө буоллар баҕар атыннык дьаһыныа этилэр.

sentiment 14 июля 2016
Хаарыан кэпсээн тумуктэммэтэх, сэрэйдэххэ Ганя Надяны кууьунэн “ылара” буолуо, ону Коля иэстэьэн хаайыыланара буолуо

Наһаа үчүгэй кэпсээннэр Сэмэнҥэ улахан махтал👍👍✊ бу бүтэһик кэпсээн тугунан түмүктэнэрэ буолла киһи ааҕа эрэ олоруох курдук