Кэпсээ
🌙
Войти
Регистрация
Соҕотох буолбатахпыт
Главная
/
Кэпсээн арааһа
/ Соҕотох буолбатахпыт
К
Кыым
Дьылҕа
15.05.2025 15:22
Уйулҕа үөрэхтээхтэрэ, “кыһалҕаҕын тууйа сылдьыма, чугас дьоҥҥор кэпсээ” дииллэр. Ол эрээри... Күннээҕи бытархай кыһалҕаларга мускулла сылдьан, биирдэ өйдөммүтүм – собус-соҕотох эбиппин. Эрэнэрим эрэ – бэйэм. Үөрэҕим быыһыгар маҕаһыыҥҥа үлэлиирим. Төлөбүрдээх үөрэххэ үөрэнэр буолан, харчым биир кэм тиийбэт этэ. Бэйэм соҕотох оҕобун, ийэлээхпин эрэ. Маҕаһыыҥҥа турдахпына, биир уол күҥҥэ хаста да киирэр буолбута, тахсан иһэн миэхэ имнэнэн ылара. Маҥнай “киһини дьээбэлиир” диэн испэр кыһыйа саныырым. Онтон кэлин соҕотох атыылыы турарбар түбэһэн, төлөпүөнүм нүөмэрин көрдөөбүтэ. Уһун уҥуохтаах, хара харахтаах, куудара баттахтаах ис киирбэх уолу бэйэм даҕаны астына санаабытым. Биир киэһэ үөрэхпиттэн кэлэн, сынньана сыттахпына төлөпүөнүм тырылаабыта. Кини этэ. Аата Сеня, миигиттэн 3 сыл улахан, үөрэҕин бүтэрбитин кэннэ, тута тутуу хампаанньатыгар ыҥырбыттар. Эрийбит күнүгэр иккиэн киинэҕэ сылдьыбыппыт, халлаан хараҥарыар диэри куорат устун хаамсыбыппыт. Эрдэ кими даҕаны чугастык ылыммат бэйэм ол киэһэ Сеняны күүскэ таптаабытым. Үөрэхпэр олорон кинини саныырым, үлэбэр туран кини киирэрин көһүтэрим. Күн-дьыл олус түргэнник ааспыта. Сылдьыбыппыт сэттис ыйыгар “бииргэ олоруох” диэн, дьиэ куортамнаабыппыт. Барыта олус түргэнник буолбутуттан соһуйбутум, хаһан да аҕа, убай тапталын билбэтэх киһи Сеня кыһалларыттан, кини күүстээх санныгар төбөбүн ууран олорон, дьоллооҕунан ааҕынарым. Нөҥүө сылыгар ыал буолбуппут. Кинини дуоһунаһыгар үрдэппиттэрэ, мин үөрэхпин бүтэрэн балыыһаҕа үлэлии киирбитим. Кэлин күнү быһа үлэбиттэн ордубаппыттан сылтаан Сеня “уурай” диэн, үлэбиттэн тохтуурга күһэллибитим. Онно-манна барарбын-кэлэрбин боборо, төлөпүөммүн кэтии-маныы сылдьара. Биир эмэ доҕотторум кэпсэтээри суруйдахтарына, кимин-тугун барытын туоһулаһара. Биирдэ оскуолатааҕы доҕорум куоракка киирэн, көрсөөрү эрийбитин, төлөпүөммүн былдьаан ылан, нүөмэрин сотторорбун көрдөспүтэ. Көрдөһүө дуо, кыыһыран туран сотторбута. Таптыырым бэрдиттэн тугу даҕаны утары саҥарбатаҕым. Сыыйа-баайа доҕотторбуттан тэйэн, бүтэр уһугар кэргэним тылыттан тахсыбат буолан хаалбытым. Мэлдьи кэргэним тула сылдьарым. Бэйэтэ өрөбүл аайы кэллиэгэлэрин, доҕотторун көрсөн кэлэрэ. Туох эмэ диэн баайсаары гыннахпына, “дьахтар дьиэҕэ олоруохтаах” диэнинэн киирэрэ. Ити сыл ийэм суох буолбута. Кини барбытын кэннэ, саамай чугас киһим кэргэним эрэ этэ. Биир кэм кинини күүтэрим, кинитэ суох ханна да тахсыбат, тугу да быһаарсыбат буолан хаалбытым. Ханна да барбат-кэлбэт буолан, кини эрэ кэпсээнин истэрим. Миэнэ дьиэтээҕи бытархай кыһалҕаттан ураты туох баар буолуой. Урукку сытыы, булугас-талыгас бэйэм кууран-хатан, бэйэбэр бүгэн хаалбытым. Биир сарсыарда хат буолбуппун сэрэйбитим. Киэһээҥҥи аһылыкка, кэтэһиилээх сонуммун кэргэммэр быктарбыппар үөрбүт сибикитэ биллибэтэҕэ. Эбиитин “саҥа тэринэн олорон иһэн... аны айах адаҕаланар буолбуппут дуу” диэн ботугураан, сүрэхпин хаанынан ытаппыта. Күнүүлээтин, тугу да боптун, ол эрээри ити курдук абалаах тыллары саҥарыа диэн өйбөр ойуулаабат этим. Ыал буолбуппут иккис сыла, ама, бэйэлээх бэйэбит хаан уруу оҕобутун төрүү илигиттэн “айах адаҕата” диэтэхпитий... Сирэйбэр тымныы уунан ыстарбыт кэриэтэ саҥабыттан матан, тугу гыныахпын билбэккэ олорбутум. Иһим биллэ улааппыта, кэргэним
сүтэрэ-тардыллара үксээбитэ. Дьахтар кыһалҕатын, кэргэнэ “хаҥастыырын” туһунан киинэҕэ эрэ көрөрүм, кинигэҕэ ааҕарым. Киһи бэйэтэ ити курдук түбэлтэҕэ түбэстэҕинэ, тугу гыныан билбэт эбит. Сеня “үлэбэр тардылынным”, “төрөөбүт күҥҥэ ыҥырдылар” диэн куотунар курдуга. Биир киэһэ түүн үөһүгэр итирик кэлбитэ, миигин туруоран чэй өрдөрбүтэ. Була сатыы-сатыы уруккуларбын санаабыта, “атын киһилээххин быһыылаах” диэн сирэй-харах анньыбыта. “Итирик киһи ол-бу буолан туруоҕа” диэн тугу этэрин барытын тулуйан истибитим. Сылайан, “сарсын кэпсэтиэхпит” диэн хоспор ааһан истэхпинэ, “ити да оҕоҥ кимтэн буолара биллибэт” диэн кэп туоммута. Итини истээт, хараҕым уута тохтообокко сүүрбүтэ, кыһыым-абам бэрдиттэн, халтаҥ соммун сыыһа-халты харбаат, таһырдьа ыстаммытым. Ханна барарбын билбэккэ, атах балай хаама турбутум, “ити оҕоҥ, ити оҕоҥ” диэн тыллар хат-хат хатыламмыттара. Ханна барыахпыный дуу, кимиэхэ үҥсэргиэхпиний дуу... Бу быһыы-майгы саҕалана илигинэ, туохтан эмэ хомойдохпуна-хоргуттахпына, Сенябын кууһарым, киниэхэ үҥсэргиирим. Кини күүстээх илиитинэн куустаҕына, көмүскэллээх, дурдалаах-хаххалаах курдук сананарым. Билигин хайдах буолабын, ханна барабын... Аттыбынан сүүһүнэн киһи ааһар даҕаны, биир да кэпсэтиэх, сүбэлэттэриэх киһим суох эбит. Арааһа, дьоннуун даҕаны алтыһартан тэйэ быһыытыйбыппын. Олоҕум курустаал таас хампарыйбытын кэриэтэ буолбута. Араас хараҥа санаалар үүйэ-хаайа туппуттара. Сарсыарда күн тахсыар диэри ускул-тэскил хаамыталыы сылдьан, оҕом барахсан тэбиэлэммитигэр уоскуйан хаалбытым. “Сотору мин кэлиэм” диэбиттии, биллэрэр бэйэкэтэ буоллаҕа. Ити кэннэ уоскуйан баран, дьиэлээбитим. Аттыгар эйиэхэ эрэммэт, ытыктаабат киһи баар буоллаҕына, тэйэ үөрэниэххэ наада эбит. Сыалай киһи ханна сүтүөхпүнүй, салгыы олох устун айанныы турар буоллаҕым... Бу сир үрдүгэр соҕотох буолбатахпыт.
kyym.ru сайтан
➤
➤
kyym.ru сайтан