Сэрэпиин Сэмэнэбис син эдэр-сэнэх курдук сананара. Ону баара, бүгүн оптуобуска биэс уончалаах икки дьахтар “сөп оҥордулар”. Бэрпин аҕай дии сылдьар киһиэхэ, таах даҕаны, сирэйгэ тымныы уунан ыстарбыкка тэҥнээх диэххэ сөбө буолуо.        Арай уруккута “Радиоцентр”, билигин “Сайсарский мост” диэн ааттыыр тохтобулларыгар кэлэн, оптуобуһум иһэрэ буолаарай диэн, аспаалга тахса-тахса көрүөлээтэ да – мэлигир. Тохтобулга чуумпу, икки дьахтартан атын киһи да суох. Дьоно кини диэки көрүтэлээн ылаллар, барахсаттарыҥ сүгүн туруохтара баара дуо: өссө тугу эрэ хобугунаһар курдуктар. Сэрэпиин иһигэр сонньуйа санаата: “кэм миэнэ буолан иһээхтиэ, арыый эдэр да буолбаттар; наар сааһыра барбыт, эмээхсинниҥи эрэйдээхтэр эйэргэһэрдии, болҕомто эрэйэрдии көрөөхтүүллэр”.    Биэс хас мүнүүтэ кэтэспитин кэннэ, оптуобуһа бу күлтэйэн кэллэ. Аллараттан көрдөххө, киһитэ аҕыйах курдук. Дьахталлар эмиэ бу оптуобуһу күүппүттэр эбит. Инники аанынан киирии буолбутугар соппуоскалаах, хараҥа колгуоккалаах бээгэй эрэйдээх, дьууппата кыараҕаһыттан буолуо, атаҕын нэһииччэ үктэлгэ ууран, аҕыластаһан киирдэ. Саар тэгил уҥуохтаах эр бэрдэ, Сэрэпиин, холкутук дабыкыс гынан киирэн, инники соҕус турунан кэбистэ. Онуоха аттыгар турар, ким-хайа иннигэр киирбит, били, дьүөгэтин кытта тохтобулга хобугунаһа турбут, баайыы бэриэтиттэн кугас баттаҕа сэрбэллэн тахсыбыт дьахтар:    –  Кырдьаҕаас, ити миэстэ баар, садьыыстаан кэбис, – диэн баран, инники биир миэстэ баарын ыйан кэбистэ.    Оптуобуска олорор сир, кырдьык, суох эбит, арай тахсар аан таһыгар миэстэ баарыгар бу биэс уончалаах дьахталлар Сэрэпиини олордо сатаан муҥнанаахтыы турар эбиттэр. Киһи кыһыйыах, түннүк таһыгар олорор икки бөлтөрүспүт уол (бэһис-алтыс кылааска үөрэнэллэрэ эбитэ дуу?) суотабайдарын көрөртөн ордон, кинилэргэ болҕомтолорун ууран бэрт, турар санаалара да суоҕа чахчы.    Дьэ, ити курдук сэлээннэһэ турдахтарына, биир тохтобултан кырааска өлүү тутан сиэбит хайа эрэ кыыс, тырып-ирип көрбүтүнэн киирэн, ол миэстэҕэ чөкөс гына түстэ. Сэрэпиин били “эмээхситтэрин” кытары оҕурдук бүтэһик тохтобулга диэри айаннаан кэлбитэ.    Дьиэтигэр киирэн, сонун көхөҕө ыйаан, бачыыҥкатын устан, таапачыкатын анньынаат, туох-ханнык иннинэ саалаҕа баар сиэркилэҕэ тиийэн көрүнээччи буолла. “Ама, оччо айылаах кырдьыбытым буолуо дуо?” диэн саныы-саныы, уҥа-хаҥас хайыспахтаата, кыҥастаһа-кыҥастаһа, иэдэһин имэриммэхтээтэ, халтаһатын таарыйбахтаата...    “Киһи бэйэтин билиммэтэ сүрдээх да буолар эбит. Кырдьаҕаһырҕата санаабыт эмээхситтэрим, хата, бэйэбин бөөхүллэҕэ тэҥнээтилэр буолбаат?! Кырдьык даҕаны, интэриниэккэ өтөрдөөҕүтэ аҕай “дьахталлар 40-чалаах эрэ эр дьоҥҥо болҕомтолорун хатыыллар” диэн аахпыттааҕым”, – диэн ботугураан ылла. Ол аата, кини бараллаата дьону бу дьахталларыҥ бэлиэр “устуруойтан туораттахтара”. Дьиҥэр, Сэрэпииниҥ сэмээр сылдьан, хата, 40-чалаах дьахталларга сээбэҥниирэ, хараҕын халтарыта оонньуура. Онто ити баар!   * * *    “Сүрэх баҕатын сүһүөх уйбат” диэн баар. Ол эрээри Сэрэпииҥҥэ ити бакаа сыһыана суох курдук. Ымсыыра, дураһыйа көрөр дьахталлара, ханна да буоллун, бааллар. Ол баҕас чахчы. Аанньатыгар Амелияны, былырыын түөрт уонун туолбут, буспут моонньоҕон курдук хап-харанан көрбүт барахсаны кытта утуйан туруо дуо. Бүгүһүн этэ ол. Эмээхсинэ оруобуна Питергэ, кыыһыгар, сылдьар кэмэ этэ. Сэрэпиин үлэтиттэн арыый хойутаан кэлбитэ – подъезд таһынааҕы ыскамыайкаҕа Амелия илэ бэйэтинэн олороро. Кинини кэтэһэн олорор эбит! Эдэр дьахтар санааҕа ылларбыт көрүҥнээҕэ, уруккута эбитэ буоллар “дьээдьэ Серафим, пирибиэт!” диэбитинэн, кэлэн, иэдэһиттэн чоп гына уураан ылыахтааҕа.    Бу – эмээхсинин ырааҕынан аймаҕа, куорат биир уһугар олорор эдэр дьахтар этэ. Аҕыйах сыллааҕыта сыбаайбалаабыта. Сыбаайба диэн ааттыыр кэрэгэй буолуо – куорат биир кыра кафетыгар отучча буолан саҥа ыал аатын сүкпүт дьону эҕэрдэлээбиттэрэ, син добуочча күннээбиттэрэ. Сэрэпиин, үөрбүт омунугар, өссө ыллааччы буолан, эмээхсиниттэн кынчарыллыбыта. Икки-үс үрүүмкэ кэнниттэн ыллыах баҕата тулутааччыта суох. Ол эрэ буолуо дуо, кэрэ аҥаардары кыҥастаспытынан барар идэлээх. Дьэ, онно өйдөөн көрбүтэ үрүҥ таҥастаах, үкчү куба курдук быһыылаах Амелия дьиҥнээх кырасаабысса буола сиппитин, чахчы, хотун хаан көрүҥнэммитин. Кыыс оҕо барахсан хас эрэ сааһыгар диэри “куһаҕан кусчаан” курдук сылдьаан-сылдьан баран, эмискэччи ситэн-хотон тахсара диэн баар буолар эбит.    Дьиэҕэ киирэн да баран, Амелия көлбөҕүрбүт сирэйэ чэмэлийэн кэлбэтэҕэ, умса туттан саҥата суох олорбута. Кэмниэ кэнэҕэс киэһээҥҥи чэйдэрин иһэ олорон, дьэ, уостара өһүллэн кэпсэппиттэрэ. Эрэ буолуохсут, күнүүлээбитэ буолан сылтаҕыран, кэлиҥҥинэн арыгылыыра элбээбит. Онтугар сөп буолбакка, сутуругунан “ыаллаталыыр” идэлэммит. Ол иһин эрдэ-сылла үрүҥ тыыным өллөйө бу буолаарай диэн, Сэрэпииҥҥэ тиийэн кэлээхтээбит эбит. Амелия урут, эргэ тахсыан иннинэ, Сэрэпииннээххэ сылдьара, өссө сороҕор хонон-өрөөн да барара. Тастыҥ эдьиийэ Суоппуйа баарынан-суоҕунан маанылыыра, туохха барытыгар сүбэ-ама буолара, “арыгы испэт үчүгэй киһиэхэ эргэ таҕыс” диэн өй угара. Онто ханна баарый – кыыс эрэйдээх бааһынайдыҥы сэбэрэлээх ыччакка “өлө-сүтэ” таҕыстаҕа.    Утуйар саҕана Сэрэпиин Амелияны уруккуттан сытар сиригэр – кыра хоско, дьыбааҥҥа – олохтообута. Сэрэххэ, аны санааҕа-онооҕо баттатан, ол-бу буолан хаалыа диэн, “туох эмэ сатамматаҕына, баҕар, куттаннаххына, уһугуннараар” диэн баран, оронун оҥостон сыппыта. Кырдьыга баара, эмээхсинэ Питергэ барыаҕыттан бу үс хостоох кыбартыыратыгар соҕотох олороруттан чуҥкуйа быһыытыйбыта. Онон, куһаҕан үчүгэйэ суох буолбат диэбиккэ дылы, Амелия кэлбитигэр биллэ сэргэхсийбитэ.    Суоппуйата, киниттэн хас эмэ сыл балыс эрээри, “орон дьыалатыттан” тэйбитэ ырааппыта. Ол да буоллар бииргэ утуйаллар. Оннук хайа-хайалара үөрэнэн хаалбыттар. Эмээхсинэ “ол дьыалаттан” тохтоон, сыһыаннара эмиэ уларыйа быһыытыйбыта. Сэрэпиин, хайыа баарай, түүнүн төһө да өрүтэ тыыммахтаатар, маннык балаһыанньаны кытта эйэлэһэригэр эрэ тиийбитэ. Ол аата, аны дьахтар имэҥнээх таптала диэҥҥэ иккистээн төрөөтөҕүнэ эрэ, тиксэр дуо? Хобдох да буолсу. Эмээхсинэ Питертэн кэлэн баран туох диэн туойан туруо биллибэт. Баҕар, сиэннэрбин көрө кыыһым ааҕы кытта олорууһубун да диэн турдаҕына көҥүлэ.    Дьэ, ити курдук санаа ытылҕана буола сыттаҕына, Амелия бу тиийэн кэлбитэ. Кылгас соруочукалааҕа.    –  Дьээдьэ Серафим, уһук­та­ҕаскын дуо? Итиннэ сытан кыайан утуйуом суох бы­һыы­лаах, ол иһин кэллим, – диэн ботугураабыта уонна күтүө киһи сыҕарыс гыммытыгар кэккэлэһэ сытынан кэбиспитэ...    Сэрэпиин, били, Суоппуйатыттан кэлэйэ сылдьыбыт бэйэтэ аан бастаан манныкка түбэһэн, хайыан да булбатаҕа. Биир курдук санаатаҕына, кэргэнин аймаҕа дьахтары, өтөрдөөҥҥө диэри оҕотун кэриэтэ саныыр Амелияны, туох диэн таптаабытынан, сыллаабытынан-уураабытынан барыаҕай? Эригэр өстүйэн, онтун “иэстэһээри” бу өрүтэ тыыммахтыы, моонньуттан кууспахалыы, уоһуттан ууруу сатыы сыппатаҕа буолуо дуо? Ол – быстах быһыы буоллаҕа дии. Иккис курдук санаатаҕына, Сэрэпиин эдэр дьахтар хоонньугар бэйэтинэн киирбит киһи үһү дуо. Оттон Амелия оскуола оҕото да, сааһын ситэ илик кыыс да буолбатах – түөрт уонун ааспыт, сиппит-хоппут дьахтар эбээт!    Төһө өр ити курдук булкулла сытыа эбитэ буолла, ону түргэнник быһаарар, туохха да бэриммэт сүдү күүс хантан эрэ киирэн кэлбитэ да, ойор күннэри, орто дойдулары отой умнуохтарыгар диэри ханна эрэ – уҥар-таалар таласханнаахха – көтүтэн илдьэ турбута, ыраатыннарбыта...    Сэрэпиин Суоппуйатын курдук буолбатах этэ – “сэрээтэ” бүтэ илигэ... * * *    Сэрэпиин ити түгэн кэнниттэн эдэр сааһын эргиппит курдук санаммыта: эрчимирбитэ, бэл, тэрилтэтигэр урут лииби өр кэтэһэн, чолойон турар бэйэтэ аны кибиргэччи үктэнэн кирилиэһинэн тахсар буолбута.    Ону баара, ити хайа эрэ хотуускалар “кырдьаҕаас, садьыыстаа” диэтэхтэрэ үһү! Тохтуоххут эбээт!    Биир киэһэ, эмээхсинэ утуйардыы оҥостон сыппытын кэннэ, Сэрэпиин саалаҕа тэлэбиисэргэ “Сонуннары” көрө олордоҕуна, төлөпүөнэ лыҥкырдаата – бассаап кэлбит. “Бачча хойутаан хайалара наадыйдаҕай?” дии саныы-саныы, суотабайын ылан көрбүтэ – билбэт нүөмэрэ. Ылан аахта. “Сэрэпиин, дорообо. Миигин умнубутуҥ ырааттаҕа. Баҕар, биирдэ эмэ ахтан-санаан ааһарыҥ эбитэ дуу? Үнүр дэлэгээссийэнэн кэлэн, биһиги кафебытыгар аһаан ааспыккыт. Онно Эйигин көрбүтүм, өссө дорооболоспутум да, Эн истибэтэҕиҥ эбитэ дуу, саҥарбакка ааспытыҥ. Чахчы, билбэтэҕиҥ. “Оччо кырдьыбытым буолуо дуо?” диэн улахан санааҕа түспүтүм. Оттон Эн ончу уларыйбатаххын, били, 23 саастааххар хайдах этигиний да, сол курдук эбиккин. Хаста да чугаһаан кэпсэтээри гынан баран, хайдах эрэ сүрүргээбитим. Балай эмэ сааһырдахпыт. Мин хайыы үйэ алта сиэннээхпин, Эн даҕаны сиэниҥ элбээтэ ини, баҕар, хос сиэннэммит да буолуоҥ. Ким буоларбын эппэппин, арай таайтарар кэриэтэ этиим: Сэргэлээхтэн чугас үс хостоох тыбыс-тымныы мас дьиэни өйдүүрүҥ эбитэ дуу?”    Сэрэпиин иэдэһэ итийтэлээн кэлэргэ дылы гынна. Тина эбит! Оо, ол кэм, төһө да ырааттар, хаһан да умнуллубат, ол курдук долгутуулаах. Хомсомуол сэкирэтээрэ, сытыы тыллаах, кытаанах майгылаах Тинаны тоҕо умнуой?! “Холобур оҥостор, уопсай дьыалаҕа бэриниилээх киһим, чахчы, эрэллээх доҕор бу баар – Тина” дии саныыр этэ эбээт кини. Иккиэн СГУ ИФФ-гар кэтэхтэн үөрэнэр устудьуон этилэр.    Оччолортон аньыы-хара тутан сиэбит киһитэ, Сэрэпиин, бу олус боростуой дьүһүннээх, биир оннук таҥастаах-саптаах, ол эрээри чиҥ-чаҥ саҥалаах, уоттаах харахтаах кыыһы хара бастакыттан сөбүлүү көрбүтэ. Манна диэн эттэххэ, эрдьигэниҥ Тинатааҕар буолуох кырасаабыссалары кытта күүлэй тэбэрэ, кыра да кэмҥэ чуҥкуйар диэни билбэтэ. Ол бэйэтэ, туох ааттаах имнэммитэ буолла, кубаҕай сирэйдээх хатыҥыр бу кыыска – сопхуоска хомсомуол сэкирэтээринэн үлэлиир Тинаҕа – ис дууһатыттан ылларбыта.    Сэргэлээхтэн чугас үс хостоох тыбыс-тымныы мас дьиэни хайдах өйдүө суоҕай? Табаарыһа Сиэнньэ уол, бэйэтигэр дылы, хаһаайын хаана саараама сыстыбатах ыччата, ол дьиэҕэ олорбута. Оһоҕор кураанах хардаҕас мэлигир киһитэ этэ. Хата, инньэ гынан Сэрэпиин дьиэһиттиирэ, тутуу барар сириттэн кураанах хаптаһыны кып гыннаран, оһоххо маҥнай онтун отторо, ол кэнниттэн Сиэнньэ дэлээнэттэн тиэйэн аҕалбыт үөл маһын эбэн биэрэрэ.    Биир киэһэ киинэ кэнниттэн Тинатын ол дьиэҕэ хонноро аҕалбыта. “Сырыы” бөҕөнү сылдьыбыт Сэрэпииҥҥэ ол улахан сонун буолбатах этэ. Онто баара, кыыһа ороҥҥо бииргэ сытартан аккаастанан кэбиспитэ!    Кэмниэ кэнэҕэс (тымныыта бэрдиттэн тоҥон даҕаны буолуо) сыгынньахтанан сыппыттара. Бу – Тина эр киһини кытта аан бастаан хоонньоһуута этэ... Ол эрээри, дьиктиргиэх иһин, төһө да ийэттэн төрүү сыгынньах сытталлар, уһун түүнү быһа “тыытыспатахтара”. Тоҕо эбитэ буолла? Атырдьах салаатыныы арахсыах быалара тарпыта эбитэ дуу...   БУТУКАЙ.
kyym.ru сайтан