Туйаара хараҥа хоһун түннүгүнэн куорат уоттарын одуулуу олорор. Хас биирдии уот – туспа олох, туспа дьылҕа. Ким эрэ онно дьоллоох, ким эрэ эрэйдэнэр, ким эрэ кини курдук олоҕор мунан, хайа диэки барарын билбэккэ турара буолуо. Бу түннүк нөҥүө көстөр олох киниэхэ аны туора курдук. Бэйэтэ туспа аччыгый аан дойдуну айан, онно хаайтаран олорор. Бу аан дойду – кини саҥа дьиэтэ. Кураанах, тымныы, ол эрээри… көҥүл. Сарсыарда аайы сиэркилэҕэ көрүнэригэр, хараҕа көҕүрбүтэ сүппүтүн, иэдэһигэр баастара оһон эрэллэрин көрөн үөрэрэ. Ити – кыайыы бэлиэтэ. Кини сор-муҥ олоҕун утары охсуһан, бэйэтин быыһаабыта. Ол эрэн, сүрэҕин туох эрэ сыыһаны оҥорбут курдук ыарахан санаа хам баттаан ылар. Кыайыы үөрүүтэ ханна сүттэ? Тоҕо кини кыайыылаах буолбакка, хотторбут курдук сананар? Бу санаалар кинини ааспыт олоҕор эргитэллэр. Биэс сыл анараа өттүгэр… Көмүс хааһах Туйаара сүүрбэ иккилээх, олоххо эрэлэ улахан, сырдык ыралаах кыыс этэ. Устудьуоннуу сылдьан Ньургуну көрсүбүтэ. Ньургун – кини олоҕор көтөн түспүт араас өрүттээх мэтээл курдук киһи. Үрдүк уҥуохтаах, киэҥ көҕүстээх, хара харахтара күлүмнүү оонньуур, тыла-өһө минньигэс, киһини тардар күүстээх. Куорат биир биллэр-көстөр ыалын уола, бэйэтэ даҕаны эдэр сааһыттан ситиһиилээх, инникигэ эрэллээх үлэһит. Туйаараны көрөөтүн кытта тута сөбүлээбитэ. Сибэкки бөҕөтүн бэлэхтиирэ, киинэҕэ-кэнсиэргэ сырытыннарара, доҕотторун иннигэр өрө тутара. «Эн курдук нарын, кэрэ кыыһы олохпор көрсүбэтэҕим. Эн – мин тапталым», — диэн сибигинэйэрэ. Туйаара бу тылларга ууллан, таптал байҕалыгар умсан, дьолтон төбөтө эргийэрэ. Улуустан киирбит боростуой кыыска маннык болҕомто, итии таптал остуоруйа курдук иһиллэрэ. Сыбаайбалара дорҕоонноохтук ааспыта. Барыта баар этэ: кырасыабай былааччыйа, элбэх ыалдьыт, баай-талым остуол, Ньургун ытыктыыр төрөппүттэрин алгыстара. Ньургун ийэтэ, биллиилээх быраас, Туйаараҕа сылаастык сыһыаннаһара, «кыыһым» диэн ааттыыра. Туйаара дьоллоох олох саҕаланна диэн ис сүрэҕиттэн эрэнэрэ. Бастакы сыл остуоруйа кэриэтэ ааспыта. Ньургун кэргэнин атаахтатар, баҕарбытын барытын толорор. «Үлэлээмэ, сылайыаҥ. Мин эйигин хааччыйыам, эн алаһа дьиэбитин тутуохтааххын, кэрэ көстүүгүнэн киэргэтиэхтээххин», – диэн үлэтиттэн уураппыта. Туйаара бастаан утарсан көрбүтэ да, тапталлаах киһитин баҕатын толорорго сөбүлэспитэ. Ол кэннэ сыыйа-баайа «көмүс дьиэ» эркииннэрэ тутуллан барбыттара. Ньургун күнүүлээн барбыта. Доҕорун көрсөрүн боборо, төлөпүөнүн бэрэбиэркэлиирэ. «Кимниин кэпсэттиҥ? Тоҕо эрийдэ? Туох диэтэ?» – диэн ыйытыылара элбээбитэ. Бастаан Туйаара итини тапталтан, аһары харыстыыртан дии саныыра. «Миигин эрэ таптыыр буолан күнүүлүүр,» – диэн бэйэтин уоскутунара. Онтон тылынан хаарыйыылар саҕаламмыттара. Ас астыы турдаҕына: «Бу аата тугуй? Ийэм курдук минньигэстик астыырга хаһан үөрэнэҕин?» Таҥас талыыта: «Бу дьаабы таҥаһы кэтимэ, дьон атыннык көрүө. Мин кэргэним кэрэ буолуохтаах». Биирдэ доҕотторо ыалдьыттыы кэлбиттэригэр, Туйаара күлэ-үөрэ олорорун көрөн баран, Ньургун бары барбыттарын кэннэ: «Эн тоҕо атын эр дьон иннигэр итиччэ аһаҕастык туттаҕын? Сирэйэ-хараҕа суох мичээрдии олороҕун!» – диэн саҥарбыта. Бу тыллар хас биирдиилэрэ сүрэҕэр биилээх быһах курдук анньыллаллара. Туйаара бэйэтигэр бүгэн, саҥата-иҥэтэ аҕыйаан, мэлдьи куттана сылдьар буолбута. Дьонугар, доҕотторугар кыһалҕатын эппэт этэ. Хайдах этиэй? «Дьокуускай бастыҥ уолугар кэргэн тахсан баран, туохтан үҥсэргиэххиний?», – диэн күлүү гыныахтара дии саныыра. Ньургун төрөппүттэригэр этэ сатаабытын, кинилэр: «Ньургуммут ураты санаалаах-оноолоох, ол иһин ситиһиилээх. Эн дьахтар киһи буолан, өйдөөх буолуохтааххын, эр киһиэхэ сөптөөхтүк сыһыаннаһыахтааххын,» – диэн сүбэлээбиттэрэ. Хараҥа түүн Бастакы илиитин көтөҕүүтэ Туйаара өйүгэр-санаатыгар хаһан да оспот баас буолан хаалбыта. Биир киэһэ Ньургун итирик кэлбитэ. Туохтан эрэ үлэтигэр кыыһырбыт. Туйаара аһылыгын сылыта охсон аҕалбытыгар: «Тымныы аһынан аһатаары гынаҕын дуо?!» – диэн баран, иһити муостаҕа бырахпыта. Туйаара соһуйан хаһыытыы түспүтүгэр, Ньургун соһуччу иэдэһигэр саайбыта. Туйаара муостаҕа охтон, өйүн сүтэрбитэ. Өйдөнөн кэлбитигэр, Ньургун аттыгар тобуктаан олорон ытыыр. «Бырастыы гын, чыычаах, бырастыы! Мин эйигин таптыырбыттан иирэн эрэбин! Хаһан да, хаһан да манныгы оҥоруом суоҕа! Мин куһаҕан киһибин!» – дии-дии кууһара, ууруура. Туйаара ити сымыйа хараастыыга, сылаас кууһууга итэҕэйбитэ. Бырастыы гыммыта. Ол гынан баран, урукку түгэн эмиэ хатыламмыта. Өссө төгүл. Уонна өссө. Хас биирдии кырбааһын кэнниттэн «бырастыы гыннарыы» сиэрэ-туома хатыланан турара. Сибэкки, сыаналаах бэлэх, минньигэс тыллар… Туйаара ити «оонньууга» кыттыһан, хаһан эрэ урукку Ньургун эргиллиэ диэн эрэлин кыымын умулларбакка олорбута. Сыллар ааспыттара. Туйаара күлүккэ кубулуйбута. Сиэркилэҕэ бэйэтин көрүнэн, урукку сырдык, күлэр-үөрэр кыыһы булбат буолбута. Хараҕын уота умуллубут, санааҕа баттаппыт, куруук куттана сылдьар дьахтар көрөрө. Кини олоҕо дьэтин түөрт эркинин иһигэр хатаммыта. Ньургун хаһан, хайдах настырыанньалаах кэлэринэн тыынан-аһаан олорбута. Кыһыҥҥы биир дьыбардаах тымныы киэһэ, кэлэйии олох муҥутуур чыпчаала буолбута. Ньургун ханнык эрэ корпоративтан кэлбитэ, эмиэ итирик. Туйаара утуйа сытарын уһугуннаран, туохха да олоҕурбат этиһиини саҕалаабыта. «Эн миигин албынныыгын! Барыта эн буруйуҥ!» – дии-дии илиитинэн-атаҕынан түһэн барбыта. Туйаара төһө өр кырбаммытын өйдөөбөт. Биирдэ өйдөөбүтэ – Ньургун ороҥҥо утуйар, оттон кини муостаҕа сытар. Тура сатаабыта атаҕа ыалдьан кыайбатаҕа. Хараҕа иһэн, сатаан көрбөт буолбута. Бу түүн Туйаара өйдөөбүтэ: салгыы маннык олордохпуна, мин өлөбүн. Сарсыарда Ньургун утуйа сыттаҕына, бары күүһүн мунньунан, ыарыытын аахсыбакка, сыыллан тахсан, таксыы ыҥырбыта. Ити кэмҥэ кутталыттан докумуонун эрэ харбаан тахсыбыта. Ханна барарын билбэт этэ. Ол кэмҥэ биир эрэ киһини өйүгэр санаан кэлбитэ  – устудьуоннуур кэминээҕи дьүөгэтэ Сардаана. Ситим быстыыта Сардаана аанын арыйаат, Туйаараны көрөн, тыла-өһө суох хаалбыта. Иэдэстэрэ иһэн хаалбыт, хараҕа көҕөрбүт, уоһа хайа баран, кыа хаан бөҕө. Сардаана кыыс дьүөгэтин көтөҕөн киллэрэн, ороҥҥо сытыаран, уоскута сатаабыта. Сардаана полицияҕа тыллыахха наада диэбитин, Туйаара утарбыта. «Туһата суох. Кини төрөппүттэрэ барытын утарсыахтара. Миигин бэйэбин буруйдуохтара,» – диэн сибигинэйбитэ. Кини куттас, кэбирэх буолбута итинтэн көстөрө. Икки хонук ааспыта. Туйаара сиэркилэҕэ бэйэтин көрэр — бу кини буолбатах. Кырбаммыт, атаҕастаммыт, киһи аатыттан тахсыбыт итириксит көрүҥнээх дьахтар. Ити кэмҥэ төлөпүөнэ тохтоло суох тыаһыыра. Ньургун эрийэр. Онтон СМС-тар кэлэллэр: «Ханна сүттүҥ? Дьиэҕэр кэл! Барытын быһаарсыахпыт! Мин эйигин таптыыбын!» Бу тыллартан Туйаара сүрэҕэ хам тутара. Кини бу албыҥҥа иккистээн киирэн биэриэ суохтаах. Ким да кинини итэҕэйиэ суоҕа. Ньургун барыларыгар кинини иирээки, уйулҕата ыһыллыбыт, атаах диэн улаатыннран кэпсиирэ. Оччолорго Туйаара олоҕун тосту уларыппыт быһаарыныыны ылыммыта. Кини кырдьыгын атыннык дакаастыыр суолу талбыта. Сардаана төлөпүөнүн ылбыта, бэйэтин сирэйин-хараҕын хас да өттүттэн хаартыскаҕа түһэрбитэ. Күөх этин, баастары, хаанырбыт сирэйин. Онтон соцситимигэр киирэн, бу хаартыскалары таһаарбыта уонна аҕыйах тылы суруйбута: «Мин аатым Туйаара. Бу мин кэргэним, бары билэргит курдук, кини биллэр киһи — Ньургун кырбаабыта. Мин биэс сыл тухары маннык олордум. Билигин олус куттанабын, ол эрээри салгыы саҥата суох сылдьар кыаҕым суох. Бу мин кырдьыгым.» Сонун тахсаатын кытта, төлөпүөнүн арааран кэбиспитэ. Сүрэҕэ тохтоон хаалыах курдук тэбэрэ. Тугу оҥорбутун өссө да толору өйдүү илик. Ити курдук, кини бэйэтин уонна Ньургуну уокка бырахпыта. Соцситимнэргэ чаас иһигэр дьон санаата үллэн-хабыллан, өрө туран кэлбитэ. Сонун «вирус» ыарыы курдук тарҕаммыта. Тыһыынчанан лайк, репост, комментарий. Дьон икки аҥыы хайдыбыта. Үгүстэр Туйаараны өйөөбүттэрэ, сүбэ-ама биэрбиттэрэ. Албакааттар бэйэлэрэ көмөлөһүөхтэрин этэн эрийбиттэрэ. Ол эрэн, иккис өрүт эмиэ баара. Ньургун доҕотторо, аймахтара Туйаараны сиргэ-буорга, киргэ-хоххо булкуйбуттара. «Бэйэтэ буруйдаах!», «Харчыга наадыйан маннык гынар!», «Итирик сылдьан охтубута буолуо!», «Ньургун курдук үчүгэй киһини хараарда сатыыр!» – диэн суруйуулар тахсыбыттара. Ньургун ийэтэ эмиэ интервью биэрэн, кийиитэ уйулҕа өттүнэн ыалдьарын, ону кинилэр бүөбэйдээн олорбуттарын туһунан кэпсээбитэ. Ити информационнай сэрии ортотугар Туйаара бары күүһүн мунан, албакаат көмөтүнэн арахсыыга уонна кырбааһын чахчытынан дьыала тэрийтэрбитэ. Дьыала уһуннук, ыараханнык барбыта. Ньургун өттө күүстээх албакаттардааҕа, ол эрээри Туйаара хаартыскалара, балыыһаттан быраастар түмүктэрэ, Сардаана туоһу буолан көрдөрүүтэ — кырдьык кини өттүгэр буоларын дакаастаабыттара. Кэлин суут быһаарыыта тахсыбыта. Кинилэр арахсыбыттара. Ньургуҥҥа кырбааһын иһин усулуобунай болдьох анаммыта уонна моральнай хоромньу төлөттөрбүттэрэ. Көҥүл салгын Итинтэн ыла Туйаара олоҕор саҥа кэрдиис кэм саҕаламмыта. Олоҕун иккистээн саҕалыырдыы кыыс куорат кытыытыгар кыра хоһу куортамнаспыта. Ол кэннэ саҥа олоҕу саҕалаабыта. Урукку идэтинэн үлэ көрдөөн, кыра тэрилтэҕэ буҕаалтырынан киирбитэ. Хамнаһа кыра да буоллар, кини бэйэтин харчыта этэ. Кимтэн да көҥүлэ суох туттар, бэйэтэ билэн дьаһайар харчыта. Бастакы хамнаһын ылан, бэйэтигэр саҥа былааччыйа атыыласпыта. Ол киниэхэ улахан дьол этэ. Ким да «бу таҥаһы кэтимэ» диэбэт, ким да «тоҕо атыыластыҥ?» диэн ыйыппат. Бэйэтэ бэйэтигэр хотун буолбута. Сыыйа-баайа олоҕо оннун булан барбыта. Саҥа дьүөгэлэрэ өйүүллэрэ, кини олоҕун устуоруйатын истэн баран, кистээн кининэн киэн тутталлара. Сардаана куруук аттыгар баара. Кинилэр хаһан баҕарар көрсөллөрө, кэпсэтэллэрэ, күлсэллэрэ. Туйаара хараҕын уота иккиһин умуйан, мичээрдиир буолбута. Биир үтүө сарсыарда, кини үлэтигэр бараары таҥна туран, сиэркилэҕэ бэйэтин көрбүтэ. Кырбааһын бэлиэлэрэ толору оспуттар, сирэйэ-хараҕа сырдаабыт. Хараҕар олоххо тардыһыы уота күлүмнээбит. «Мин кыайдым,» – диэн санаа охсуллан ааспыта. – «Мин бэйэбин быыһаатым. Мин көҥүлбүн.» Бу санааттан үөрэн, дуоһуйан, үлэтигэр кынаттанан барбыта. Кини инникигэ эрэлэ улахан этэ. Аны хаһан да кимиэхэ да бэйэтин атаҕастатыа суоҕа. Кыайыы сыаната Биир киэһэ Сардаана эрийдэ. — Туйаара, дорообо. Хайдаххыный? — Үчүгэйбин, Сардаана. Эйиэхэ туох сонун? Саҥаҥ тоҕо эрэ атын. — Сурах иһиттим… Ньургун туһунан. Туйаара сүрэҕэ «лып» гына түстэ. Кини бу киһи аатын истибэтэх ырааппыт этэ. — Туох буолла? -Үлэтиттэн уураппыттар… Саҥа үлэҕэ ханна да ылбаттар үһү. Ийэтэ, ол кэннэ, сүрэҕинэн ыалдьан балыыһаҕа киирбит. Дьонтон саатан балта оскуолаҕа үөрэнэрин тохтоппут.  Дьиэ кэргэн олоҕо алдьаммыт… Бу тыллар Туйаара истэригэр өй дорҕооно курдук иһилиннилэр. Төлөпүөнүн уураат, олоппоско күүһэ суох олорунан кэбистэ. Кыайдым дии санаабыта… Ол кыайыыта маннык сыаналаах эбит дуо? Кини бэйэтин эрэ быыһаабатах, кини атын дьон олоҕун алдьаппыт. Ньургун… Тиран. Ол эрээри, кини эмиэ киһи этэ буоллаҕа. Таптыыбын диирэ, ытыыра, бырастыы гыннарара – барыта сымыйа этэ дуо? Эбэтэр, кини эмиэ  иһигэр охсуһар, бэйэтин кыайтарбыт мөлтөх киһи этэ дуо? Ньургун ийэтэ… Сыбаайбаҕа сылаастык алҕаабыта. «Кыыспытын харыстаа», — диэбитэ уолугар. Кэлин, Туйаара үҥсэргээбитигэр, кини уолун өрө туппутун өйдөөн кэллэ. Ийэ сүрэҕэ… Кини уолун хайдахтаах да буолбутун иһин көмүскүөҕэ. Оттон билигин, балыыһаҕа сытар. Кини, Туйаара, буруйунан. Ньургун балта… Эдэр кыыс оҕо. Кини туох буруйдааҕый? Убайын иһин эппиэттиэхтээх үһү дуо? Дьон саҥата-иҥэтэ, оскуолаҕа атаҕастааһын… Кини олоҕо саҕаланыан ди иннинэ алдьаннаҕа. Туйаара хараҥа хоһугар соҕотоҕун олорон, ытаан тоҕо барда. Бу хараастыы санаалартан, хараҕын уута туолла. Кэмсинии, буруйданыы, өйдөөбөт буолуу. Кини охсуһууну талбыта. Бэйэтин олоҕун быыһаабыта. Ол гынан баран, бу охсуһуу сиэртибэтэ аҥардас Ньургун эрэ буолбатах эбит. Биир киһи дьылҕатын быһаарыыта, атын дьон олохторун эмиэ таарыйбыт. Кини соцситимнэргэ таһаарбыт сонунунан кырдьык сэриини саҕаламмыт эбит. Ол сэриигэ кини кыайбыт курдуга. Ол эрээри, сэриигэ кыайыылаах диэн баар буолар дуо? Бары сүтүктээх, бары баастаах-үүттээх хаалаллар. Ким буруйдааҕый? Ньургун, кыыһырбытын уйуммат, күүһүн сатаан туттубат буолан? Кини төрөппүттэрэ, уолларын «характердаах» диэн ааттаан, кэмэлдьилээн кэбиспиттэрэ дуо? Уопсастыба, дьахтар атаҕастанарын көрө-билэ сылдьан, «бэйэлэрин дьыалалара» диэн харахтарын симэллэрэ дуо? Эбэтэр кини бэйэтэ, Туйаара? Бу кыһалҕаны аһаҕастык, бүтүн аан дойдуга кэпсээн, биир ыал олоҕун уот ортотугар быраҕан биэрбитэ дуо? Саҥата суох баран хаалбыта буоллар, баҕар, барыта атыннык буолуо этэ дуо? Оччоҕуна ким да эмсэҕэлиэ суоҕа этэ дуо? Ким да… Киниттэн ураты. Туйаара түннүккэ чугаһаан, тымныы өстүөкүлэҕэ сүүһүн даҕайда. Куорат уоттара хараҕын уутун нөҥүө туманыран көстөллөр. Көҥүл. Бу тыл билигин киниэхэ атыннык иһиллэр. Бу аҥардас хааччаҕа суох буолуу буолбатах эбит. Көҥүл сылдьыы эмиэ эппиэтинэс. Кини  кэмсиммэт. Ол эрээри,  дууһатыгар хаһан да оспот баастаах хаалбыта. Кини атын дьон олоҕун кытта алдьаппыта. Дьиэ кэргэни араарбыта. Мин кинини эрэ буолбакка, бэйэбин эмиэ сүтэрбит курдукпун, диэн санаа мэйиитин дьөлө үүттээн киирбитэ. Бэйэтин сүрэҕин биир улахан өттүн быһа тардан ылан, уокка бырахпыт курдугк санаммыта. Ол киэһэ Туйаара олоҕун саамай ыарахан ыйытыытыгар хоруй көрдүүрэ: «Мин дьолбун атын дьон сорун үрдүгэр туппутум дуо? Эбэтэр, бу дьылҕа хаан ыйааҕа, хайаан да буолуохтаах алдьархай этэ дуо?». Кыайыы дуу, хотторуу дуу? Бу ыйытыыга хоруйу ким да билбэт, бэл диэтэр, бэйэтэ. Куорат уоттара хараҥаҕа тыгаллар, ону кытта Туйаара кыыс араас санааларын кытта соҕотоҕун хаалла…
edersaas.ru сайтан