Содержание

• Таптал иhин охсуhун дииллэр да..

Эдэр Саас №40 (6.10.1999)

“Эдэр саас” хаһыакка “Секс дии-дии сииккэ сиэлимэҥ” диэн Анна Тимофеева сиэр-майгы тематыгар суруйбута тахсыбыта балачча буолла. Ону ааҕан баран, сүрэхпэр олус чугастык ылыммытым. Тоҕо диэтэххэ, мин олохпор майгынныыр эбит этэ.
Мин оччолорго СГУ 5 курсугар үөрэнэрим. Бүтэһик сылым олохпор арай наар үөрүүнү эрэ аҕалбыт курдуга. Биир үтүө киэһэ Сэргэлээх уопсайыгар С-н билсибитим. Бастаан илэмэ-салама көтөрө сүрдээх этэ. Культурнай, эйэҕэс-сайаҕас, оттомноох уол оҕо бэрдэ курдуга.
Студенныыр сылларбар олус элбэх эрэллээх, күүс-көмө буолар табаарыс бөҕөлөөх этим да, кини курдук үчүгэй уолу өссө көрсө илигим. С. Миэхэ кэлэрэ улам элбээбитэ. Күннээҕи олохтон саҕалаан Аан дойдуну биир гына ырытан олус үчүгэйдик кэпсэтэрбит. Улам-улам кэпсэтиибит таабырын таайсыылаах буолан испитэ, таайтаран инникини ыралыыр буолбута. Мин соччо наадыйбат курдугум, арай барбытын эрэ кэннэ дьэ ырытан, сааһылаан көрдөхпүнэ барыта ыал, ийэ, аҕа, оҕо туһунан буолара. Киһини оннук сыыйа бэйэтигэр таппыта.

Аналым дуу, атын дуу диэн санаалар улам үөскээн барбыттара. Арай кинитэ суох табыллыбат курдугум. Биир киэһэ кэлэн: “Ыал буолан, оҕолонон бииргэ олоруох”, — диэн ып-ыраас харахтарынан көрө-көрө сыллаан-уураан, абылаан, орто дойду олоҕун умнуохпар диэри умсугуппута. С. Күн аайы кэһиилээх кэлэр буолбута. Сыһыана миэхэ олус үчүгэйэ. Мин туспар барыны гыныах курдуга. Ону билэн сороҕор атаахтыах да санаа кииртэлиирэ. Ону кини барытын тулуйан, ааттаһан, атаахтатан иһэрэ. Олохпут устатын тухары маннык үчүгэй сыһыаннаах буолуохпут диэн испэр үөрэрим. Сороҕор эмиэ да мунаарарым.
Күн-дьыл аастар-ааһан, дипломнай үлэбин көмүскээн үөрэхпин бүтэрэн дойдулуур буолбутум. Барарым саҕана киниттэн оҕолонуохтааҕым туһунан үөрэ-көтө кэпсээбитим. Испэр төһө эрэ дьоллонор диэн наһаа долгуйбутум. Арай киһим саҥатыттан матан, сирэйгэ оҕустарбыт курдук буолбута. Өр да өр дөйөн олорон баран: “Кыыс дуу, уол дуу? Кыыс буоллаҕына үөрүүнэн, уол буоллаҕына - мин оҕом буолбатах”, — диэн хаҕыстык эппитэ. Онтон оҕолонуохтаах кэммин ааҕан көрөн баран ааны тыастаахтык быраҕан тахсан барбыта. Бүттэҕэ ол.
Мин наһаа хомойбутум. Ытаабытым-соҥообутум эрээри, кини курдук эриллэ сылдьан ааттаспатаҕым, атаҕар үҥпэтэҕим. Барытын испэр тутан, оҕобун эрэ санаан сылдьыбытым. Бэл кимиэхэ да кэпсээбэтэҕим. Түргэн соҕустук хомунан дойдулаабытым.
Кыһын уолланан ийэ буолар аналын билэр дьолломмутум. Испэр наар кэлэрэ буолуо диэн эрэнэрим. Арай кини суох да суох. Дьэ өйбүн-төйбүн түмэн, ийэлээх аҕатыгар, дойдутугар сурук суруйбутум. Кэлин билбитим, уоллара мин оҕолонорбун кэтэһэн ый буолан баран, куорат сахалыы саҥарбат сахатын, үрдүк сололоох төрөппүттэрдээх, хамнастаах үлэлээх, оҕолоох, кылаабынайа дьиэлээх кыыһы кэргэн ылбыт.
Абарарым баар, бэйэлээх бэйэтин оҕотуттан аккаастанан баран, атын ханнык эрэ омук оҕотугар аҕа буолан “дьоллоно” сылдьарыттан. С. , Баҕар түбэһэ ааҕан сэрэйдэххинэ, кыратык эмэ хааныҥ хамсаан ылара дуу, суоҕа дуу? Оҕоҥ үүт-маас эн курдук, көрөр хараҕа, туттара-хаптара. Биирдэ эмэ суол тоҕойугар көрсөр түгэммитигэр, миигиттэн да, оҕоҕуттан да сылаас, сырдык санааны күүтүмэ. Эн туһуҥ аны туспа. Эрэлим симэлийиэ, ол эрээри олоххо эрэлим күүһүрүө.
Кыһырбыт, абарбыт, харах уута оҥостубут санаабын сурукка тиһэн олус да чэпчээтим.
АРЫСХААНА.
Уус-Алдан.
Александр Попов уруһуйа.

Таптал иhин охсуhун дииллэр да..

Тус олохпор олус ыарахан кэм. Тугу гыныахпын, хайдах буолуохпун билбэппин. Баҕар туох эмэ сүбэни ылыам диэн эрэллээх суруйан эрэбин.
Мин кэргэмминээн бэйэ-бэйэбитин сөбүлэһэн 20 сыллааҕыта ыал буолбуппут. Майгыбытынан-сигилибитинэн соччо маарыннаспатарбыт да, бэйэ-бэйэбитин син ситэрсэн иллээхтик олорбуппут. Биир оҕолоохпут. Мин дьиэҕэ, чэ баҕар, баһылыыр да оруолу толордорбун, кэргэним туох баар сүрүн боппуруостарга быһаарааччы, булааччы-талааччы, кэлээччи-барааччы буолара. Кинини истиэнэ курдук эрэнэрим, бэйэм киниттэн атыҥҥа кимиэхэ да санаабын уурбакка, эрэллээх кэргэн, сылаас чэйдээх, ыраас дьиэлээх хаһаайка, эйэҕэс ийэ буоларга дьулуһарым. Ол курдук дьон сиэринэн олорбуппут.
Аҕыйах сыллааҕыта куоракка көһөн киирбиппит, дьиэлэнэн-уоттанан барыта сиппитэ. Арай кэргэним уларыйбыта. Дьиэтигэр сылдьар ыалдьыт, хонор хоноһо буолбута. Мин сэрэйэн, кэтэһэн-манаһан, кини атын дьахтарга иирбитин билбитим. Албыннаппыт киһи буолан олус хомойон, абаран хайдах да буолуохпун билбэтэҕим. Кэргэним барытын мэлдьэспитэ эрээри, сотору туппутум. Иккиэн бииргэ үлэлииллэр. Кыыс эмиэ улуустан кэлбит. Кэргэним хаһан да испэт бэйэтэ көрсөр күммэр улахан

итирик этэ. Илдьэ сылдьар дьахтара эмиэ холуочук этэ. Мин араастаан мөҕөн, ааттаһан, дьиэбэр илдьэ сатаабытым. Хата, ол оннугар дьахтара мин үрдүбэр түспүтэ.
Онно олус да кэлэйбитим, хомойбутум. Саатар арыый да соҕус дьахтары булбута буоллар. Бу эдэр, аҥардас сылдьар кыыс кэргэммин арыгынан утахтаан баран, эбиитин миигин кырбаатаҕа үһү. Киһим ону барытын көрөн турбута. Ама да холуочуйан өйүн сүтэрбитин иһин сүрүкэтэ бэрт дии. Суукка сайабылыанньа биэрбитим да, ол кыыс оҕобунан киирбитэ. Уолаттары ыытан куттаабыта, дьиэбэр кэлэн айдааран барбыттара. Ити аата кини тапталын былдьаан бэйэтигэр хаалларар дьүһүнэ буоллаҕа. “За любовь надо бороться” дииллэр дии. Ол эрээри ити атын охсуһуу.
Ити кэнниттэн биллэн турар, олохпут тосту уларыйда. Киһим айдаан кэнниттэн сүтэн баран дьиэтигэр кэлбитигэр, биһиги туох да буолбатаҕын курдук көрсүбүппүт. Аҕыйах ый эмиэ үчүгэйдик олорбуппут. Ол гынан баран анараа дьахтар сүгүн буолбатаҕа. Дьиэбитигэр кэлэ сылдьыбыта, ыҥырбыта. Онон аҕабыт эмиэ сотору-сотору сүтүтэлиир идэлэммитэ. Ол аайы биһиги утуйар уубут көтөрө, санаабыт оонньуура. Дьэ ити курдук биһиги аҕабыт урукку олоҕун тосту-туора сотон, атын дьахтарга барбыта. Барытын саҥалыы тэринэн олороору гыннаҕа. Сатаатар урукку өртүгэр куһаҕаннык олорбута буоллар син да этэ. Ону баара киһи ымсыыра көрөр ыала этибит.
Эдэр кыргыттар дьон олоҕун алдьатан, саастаах дьону иирдэн туох үчүгэйи көрөллөрө буолуой? Эбэтэр эдэр уолаттар аҕыйаабыттар дуу?

М.
Дьокуускай.