Кэргэммэр Вераҕа,
оҕобор Мишаҕа
аныыбын

Афанасий Корнилов

Сэһэннэр

ОЛОХ САЛҔАНАР СИТИМЭ

   олох салҕанар ситимэ Байбал Батаакап уутугар аҥаарыйан, түлэс-балас киһилии харбыалаһан үлэлиир, утуйар хоһугар киирдэ. Түннүк анныгар турар остуолугар иккки илиитинэн тайанан нөрүччү туттан турбахтаата, кириэһилэҕэ нүһэрдик олорунан кэбистэ уонна сүр энсилгэннээхтик үөһэ тыынна.

…Ама… Ама, аҕыйах хонуктааҕыта бу дьиэттэн соҕотох уола Коляны ийэ буоругар кистээн киирэн олороро буолуо дуо, бу кини, сор суоллаах, уһун сордоох! Ама, Коля аны: “Аҕаа! Ийээ!” - диэбитинэн бу төрөөбүт, улааппыт иэримэ дьиэтигэр мичилийэн киирбэт буола тоҥ буорунан томточчу көмүллэн хаалаахтаатаҕа дуо?

Байбал остуолга тонолохтуу уурбут илиилэригэр сүүһүнэн өйөнөн, умса туттан олорбохтоото, онтон тугу эрэ өйдөөбүттүү көнө түстэ, ыар аһыыттан, дирин кутурҕантан сонуорбут харахтарынан хоһун иһин кэриччи көрүтэлээтэ да, харахтара туохха да тохтооботулар, кириэһилэтигэр тиэрэ түһэн, кинигэ ыскаабын үрдүнэн утары хаптаһын быыһын мутугун үүтүн тобулу одуулаан олорбохтоото.

Баара-суоҕа сүүрбэтиттэн эрэ тахсыбыт, саҥа кэргэннэнэн ыал буолбут уола Коля олох олорон, киһи дэтэн аастаҕа ити дуо? Тоҕо дөбөнөй, тоҕо баҕас хомолтотой… Арыгы испэт, табах тардыбат күөгэйэр күнүгэр, атаҕын тумсун саҥардыы уган эрэр киһи, уунан айаннаан иһэн ити туохтан, хантан кэлэн сүрэҕинэн ыалдьыбыта буолуой? Ийэлээх аҕа Коля күн сырдыгыттан маппытыгар, былаҕайга былдьаппытыгар, ама, буруйдаахтара буолуо дуо? Кинилэр итирэ-кутура сылдьыбыт дьалхааннаах олохторо, аһыы уу абыгар ылларбыт дьаллыктарын содула соҕотох уолларынан туолуйан таҕыстаҕа тоҕо баҕас сүрүкэтэй, тоҕо баҕас дьулаанай.

Байбал олордо, олордо… Бу санаан көрдөҕүнэ Колятын, Куолункайын кыра эрдэҕиттэн оннук боччумнаах, торумнаах өйдөбүл суохха дылы эбит дии. Барыта хайдах эрэ түүл-бит курдук, туман быыһынан өлбөөдүйэн көстөн ааһар одоҥ-додоҥ өйдөбүллэр бааллар эбит буолбаат.

Кини, Байбал Батаакап, арыгы ухханыгар сылдьан эрийэ-буруйа олоҕун омоон суола, бу аана суох алдьархайга, түгэҕэ көстүбэт иэдээҥҥэ тиэрдибит дьылҕата хаһан, хайдах саҕаланна этэй…

Кэлин, дьон кэпсээнин оттомуран истэр буолуоҕуттан, кини аҕата, Хасхар Байбал уола Кырдьай Баһылай, кэлэр-барар, ону-маны мэнэйдэһэр, булар-талар киһи эбитэ үһү. Ол да иһин буоллаҕа буолуо, кинилэр олохтоох мас ууһа оҥорбут төгүрүк остуолларыгар кэмпиэт, бирээнньик курдук олус минньигэс нуучча астара өрүүтүн да буолбаталлар, син баар буолар эбиттэр, кэлин өйдөөтөххө.

Сайына эбитэ дуу, күһүөрү сайын да буолуон сөп, кыракый Байбалык дьиэ тэлгэһэтигэр мас сыыһын, хатырыгын мунньан “кустуу” сырыттаҕына аҕата кураанах бытыылка тутуурдаах ампаарын диэки баран эрэр эбит. Сэргэҕэ ким эрэ ыҥыырдаах ата баайыллан турара.

– Аҕаа, аҕаа, - диэбитинэн Байбалык аҕатын кэнниттэн сампай уопсубутунан ампаар иһигэр киирсэр. Аҕата чэрдээх илиилэринэн уолун төбөтүн бэрт сымнаҕастык, сылаастык имэрийэн ылбыта уонна: “Чэ, тоойуом, таҕыс, мин билигин тахсыам”, - диэбитигэр атаахтаан буолуо, хадьыаланан кэбиспитэ.

Баһылай кыракый мас бочуонактан туох эрэ сытыы кураххай сыттаах ууну бытыылкатыгар сүүрдэн ылбыта уонна уола ону муодарҕаабыттыы одуулуу турарын көрөн, ымсыырар дии санаатаҕа буолуо:

– Оҕом мантан амсай эрэ, диэбитэ уонна бытыылкатын куолайын уолун айаҕар чугаһаппытын