Имэҥ

    Кэлиҥҥи кэмҥэ “арахсыы элбээтэ” диибит. Эдэр да, кырдьаҕас да ыал арахсарыгар төрүөт элбэх, ааҕан сиппэккин: оҕо үөскээбэтэ, харчы тиийбэтэ, майгы-сигили өттүнэн өйдөспөт буолуу, дьиэ-уот кыһалҕата… Дьахтар уонна эр киһи тапсыытын биир сүрүн төрүөтүнэн, туох да кыбыстыыта, тардылыга суох эттэххэ, сиэкис буолар дии саныыбын.
Аида Аркадьевна Михаил Николаевичтыын 6 сыл бииргэ олорбуттара. Иккиэн тыа оскуолатыгар учууталлыыллара. Никииккэ диэн уол оҕолоохторо. Кинилэр хаһан да бэйэлэрин икки ардыларыгар кыыһырсан-бурайсан турбуттара диэн суоҕа. Куруук бииргэ, эйэ-дэмнээхтик сылдьаллара, бырааһынньыктарга-үбүлүөйдэргэ мааны ыал быһыытынан биир бастакынан ыҥырыллаллара. Бэрээдэктээх эдэр ыал сиэринэн, туохтара барыта ситэн силигилээн, дьиэлэрин миэбэлэ туолан, баайдара-тотторо хаҥаан испитэ. Аркадьевна сайынын дьахтар-дьахтар курдук оҕуруот олордон, хаппыыста-моркуоп ыһан күн солото суох түбүгүрэрэ. Оттон кыһынын сылаас кылааска олорон түннүгүнэн таһырдьаны одуулуу-одуулуу оҕолору үөрэтэрэ. Кини иһигэр туох бүччүм санаалааҕын, туох тууйуллан сылдьарын кии-им да билбэт этэ.
Оттон Михаил Николаевич оскуолаҕа үлэ уруогун биэрэрэ. Кини унньуктаах уһун күнү быһа мастарыскыайыгар олорон оройдорунан көрбүт уол оҕолору уһаныыга уһуйара. Бэл, уоллара Никииккэ, бэйэтин сааһыгар холооно суох дуоспуруннаах, бэрээдэктээх оҕо этэ. Дьыссаатыттан эбэлээҕэр, эбэлээҕиттэн дьиэтигэр холкутук сылдьара, соҕотох оҕо буолан мэнигэ-тэнигэ суоҕа.
Биир үтүө күн дэриэбинэҕэ дьаалатынан, күннээҕинэн уонна туох баарынан үлэлии турбут тугу да көтүппэт этэрбэс араадьыйата дьикти сураҕы тилийэ сүүрдүбүтэ. Бөһүөлэк сонунун-нуомаһын үрдүкү кылаастаах «профессора» Килиэккэ Кэтириис маҕаһыыҥҥа килиэп уочаратыгар, куолутунан, эрэһиинэ ыаһы ыстаан ыллаҥната-ыллаҥната сибиэһэй сонунун бииртэн биир хааһахтан хостуур курдук субуйан таһааран үллэстэ олордо. «Аидалаах Миисэ тус-туһунан олороллор үһү дии. Кимнээх даа-а? Оттон били кимнээх, Ностуруойаптар уоллара аах. Арахсаллар үһү. Ээ, кырдьыгы кэпсиибин, доҕоттоор. Миэхэ Мииккэ ийэтэ бэйэтэ эппитэ, сиэммин көрөбүн, килиэптэ ылаар эрэ диэн, ээ-э…»
Ый кэриҥинэн ыаллар дьиҥнээхтик арахсыбыттара. Дэриэбинэҕэ сонун сойо быһыытыйбыта, ким да итини истээт соһуйан-өмүрэн хараҕын тиэрэ көрбөт буолбута. Эр киһи атын дьахтарга иирэн барбыт диэҕи — оннук суоҕа, оттон дьахтары атын киһи иирдибит диэҕи – оннук сибики эмиэ биллибэтэ. Сураҕа, тапсыбатахтар үһү.
Дьүөгэм олоҕо огдолуйбутун истэн, ыһыах кэнниттэн уоппускабын ылан, өр да өр массыына сакаастаһан дэриэбинэҕэ тиийдим. Мин, куорат дьахтара буоларым быһыытынан айгыста быһыытыйан, хара ачыкыланан, хобулуктаах түүппүлэлэнэн Аида күүлэтигэр көтөн түһэбин. Дьүөгэм сибэккитигэр уу кута турар эбит.
Чэйдээн, сынньанан баран кыыспын кытта, дьэ, ирэ-хоро кэпсэтэргэ сананным. Сайыҥҥы уу-нуһараҥ киэһэ. Тимир атахтаах кушеткаҕа тиэрэ түһэн сытан ырааҕынан эргитэн саҕалыыбын:
— Сибэкки сибэккилэнэҥҥин, кактуһу уонна алоэны үүннэрбит да диэн. Оҕуруотуҥ хайдаҕый?
— Тахса сылдьыахпыт. Оттон сибэккилэрим… Сибэккилэрим араастар. Тэпилиисэҕэ таһаарбытым. Бу кэлин наар кактуһу уонна алоэны эрэ бүөбэйдээн тахсар буоллум.
— Ол аата эмиэ туохпутуй, үүннэрэр буолан баран ситэри…
— Суох, Иннаа, мин кэлин хайдах эрэ буоллум. Дууһам кубус-кураанах. Онтон сылтаан дуу, судургуга-боростуойга охтобун. Арахсыыбын олус ыараханнык ылынным. Ол эрээри Мишалыын салгыы олорор кыахпыттан аастым. Бу туһунан хаһан да, кимиэхэ да кэпсээбэтэҕим, — Аида күн уотуттан хараарбыт тарбахтарын мускуйа олорон оргууй үөһэ тыынан кэбистэ.
— Дьэ, дьүөгээ, ону билээри-истээри кэлэн олоробун. Туох буоллугут, оҕонньоргунуун?
— Кыбыстабын аҕай. Наһаа лиичинэй ээ…
— Оо, дьэ, оттон оччолооҕу бииргэ көрөн кэллибит ини. Хаһан да бэйэ-бэйэбититтэн тугу да кистээбэт этибит буолбат дуо?
— Инна, өйдүүгүн… Мин киниэхэ кыыс сылдьан кэргэн тахсыбытым дии. Оччотооҕуга таптыыр этим. Наһаа дьоллооҕум. Таах сибиэ… Ити букатын сыыһа эбит.
— Кинини таптаабытыҥ сыыһа дуо?
— Акаары, кыыс сылдьан тахсар сыыһа! Ол кэриэтэ эрдэттэн утуйан-хайаан билбитим буоллар… Сатаан кыайан эппэппин… кып-кыра, бу тарбах саҕа. Нэһиилэ хайыыбыт. Өр да өр кыайан киирэн быстыбакка эрэйдиир, киирдэҕинэ да төттөрү тахса сылдьар.
— Туох? Аааа….- мин саҥабыттан матабын. Кистээбэккэ эттэххэ, чуут күлэн тоҕу бара сыстым.
— Оттон син оҕо эҥин оҥорор эбит буолбат дуо?
— Никитка кини оҕото буолбатах. Өйдүүгүн, били миигин үһүс куурустан сырсар Алик баара дии.
— Оо, звездаа!!!
— Миша бэйэтэ туохтан арахсыбыппытын билэр, олус аһынабын да, хайыыр да кыаҕым суох. Бэйэтэ эмиэ хайдах да буолуон булбакка сылдьар. Кинилиин салгыы олордохпуна дьахтар дьоло диэни үйэм тухары билбэппэр тиийэбин.

Иннаа, бырастыы гын, хайдах да тулуйар кыаҕым суох. Эдэрбин дии, сөпкө гыммыккын диэ, Иннаа… көрдөһөбүн… – Аида тобукпар сытан уйа-хайа суох ытаан барда.
Оо, олох обургу, киһи үөйбэтэх-ахтыбатах да өттүттэн киирэн алдьатар буолар эбит…

Кыым №25 2007.06.28