“Саха сирэ” хаһыат 2000с. балаҕан ыйын 13 күнүнээҕи нүөмэрин аахпыт буоллаххытына, туох туһунан кэпсэтии тахсан эрэрин өйдүөххүт дии саныыбын. “Үйэ бүтэһик түгэннэрэ” фотоконкурска Мария Константинова Уус-Алдан Найахытыгар 2000 сыл от ыйын 29 күнүгэр буолбут дьикти түгэнтэн түһэрбит хаартыската тахсыбыта. Онуоха мин кылгас быһаарыы сурук биэрбитим.
Ол саҕана тус бэйэм бу дэриэбинэҕэ баарым эрээри, түбэлтэни эт харахпынан көрбөтөҕүм. Онтон бөһүөлэк илин өттүгэр, чуолаан күөл (Балыктаах эбэ) аттыгар олорооччулар маны барытын илэ көрбүттэр, ким тута видеокамераҕа устубут, ким хаартыскаҕа түһэрэ охсубут.
Дьикти түбэлтэ ити ааттаммыт күөл үрдүгэр буолбут. Соһуйуох иһин, ол күн сайыҥҥы үчүгэй баҕайы күн-дьыл турбута: күннээх, чуумпу, тыала суох. Киэһэ 7-8 чаас икки ардыгар, күөл үрдүгэр эмискэ хап-хара былыт бүрүүкээбит. Сыыйа улаатан барбыт. Ол кэнниттэн сүрдээх күүстээх этиҥ эппитэ, чаҕылҕан чаҕылыйбыта. (Мин этиҥ этэр тыаһын дьиэҕэ олорон истибитим — С. А. ) Ити барыта олох кылгас кэм иһигэр. Уонна ол курдук уостубута. Күөл үрдүгэр олус улахан тыас тыаһаабыт. Көрбүт дьон этэллэринэн, самолет двигателин тыаһыгар майгынныыр. Онтон аны былыт быыһынан сырдык сурааһын күөлгэ тиийэн түспүт. Ол түгэнтэн Найахытааҕы оҕо тэрилтэтин валеолог-враһа М. С. Константинова түһэрбит хаартыскатын көрөҕүт.
Күүстээх тыал ууну былыкка тиийэ өрө көтүтэн таһаарбыт. Уу фонтан курдук ыһыллыбыт. Бу кэмҥэ күөл биир өттүгэр 12-тэн аллара саастаах оҕолор сөтүөлүү сылдьыбыттар. Сырдык сурааһын эмиэ былыкка тиийэ тыргыллыбыт. Ол кэннэ былыты кытта силбэһэн баран, токуруйан, хайдах эрэ дракоҥҥа майгынныыр эттик буолан, 20-чэ мүнүүтэ устата халлааҥҥа ыйанан турбут. Онтон симэлийэн, сүтэн хаалбыт. Оҕолор көрбүттэринэн, дракон күөлтэн ууну оборбут. Уонна халлаан күөх, фиолетовай, оруосабай дьүһүннээх сибэккилэр көстүбүттэр.
Бу кэнниттэн олохтоохторго араас ис хоһоонноох кэпсэтии күөдьүйбүтэ. Ол эмиэ оруннаах. Хаһан маннык дьиктини көрбүттэрэ баарай? ! Кинилэр дьикти түбэлтэни, бастатан туран, айылҕа дьикти көстүүтүн быһыытынан сыаналаабыттара. Иккиһинэн, атын дойдуларга хойуутук түһэр “смерч” диэн күүстээх тыал балаһата буолуон сөп дии санаабыттара.
Уон икки хонук буолан баран, бу аҥардас айылҕа дьикти көстүүтэ эрэ буолбатаҕын өйдөөбүппүт: эмиэ итиниэхэ майгынныыр түбэлтэ хатыламмыта. Халлаан хара былытынан бүрүллүбүтэ, дэриэбинэҕэ олус дохсун ардах, тыал тэҥҥэ түспүттэрэ. Эмиэ оннук этиҥ эппитэ, чаҕылҕан чаҕылыйбыта. Бу түмүгэр сорох ыал дьиэтин кырыыһата олорчу барбыта, үгүстэр (күөл аттынааҕылар) кырыыһаларын аҥарын былдьаппыттара.
Балаҕан ыйын бүтэһик күннэригэр Дьокуускайтан “Анастасия” экологическай-духовнай киин үлэһиттэрэ күөлү чинчийэ бара сылдьыбыттара. Салайааччы — республикатааҕы айылҕа харыстабылын обществотын председателин солбуйааччы Анастасия Семеновна Саввинова. Кинилэр Найахы сиригэр-уотугар бастакы тиийэн, туох буолбутун үөрэппиттэр, чинчийбиттэр. Дьикти түгэни эт харахтарынан көрбүт дьону сирэй көрсүбүттэр, олохтоох дьаһалта баһылыгын солбуйааччы П. В. Румянцев видеоҕа устубутун көрбүттэр. Түбэлтэни толору Дьокуускайтан кэлэ сылдьар күтүөт Николай Саввин устубутун билбиттэр.
Бу кэмҥэ мин өрөбүлбэр Найахыга тиийэ сылдьарым. Дьылҕабыт биһигини онно көрсүһүннэртээбитэ. Миигин булан көрсөн, хаһыакка таһаарбыт хаартыскабын ылан көрбүттэрэ. Уонна чинчийэр үлэ сүрүннээн хаартысканан барыан туһунан эппиттэрэ. Хаартыска күөл туһунан барытын, ону тэҥэ буолбут быһыыны-майгыны толору кэпсиирин тоһоҕолоон бэлиэтээбиттэрэ.
Кинилэр тиийээт да бу айылҕа дьиктитэ даҕаны, “смерч” даҕаны буолбатах диэн түмүккэ кэлбиттэрэ. “Смерч” диэн нэлэмэн, истиэп сирдэргэ куйаас, тыала суох түһүөн сөп диэн быһаараллар. Саха сиригэр онуоха сөптөөх усулуобуйа суоҕун санаталлар. Смерч буолбатаҕын эрдэ, күөлү чинчийиэх иннинэ уонна кэнниттэн ылыллыбыт бэлиэлэр, күөл бэйэтэ туоһулууллар эбит.
Онон галактическай сардаҥа диэн өйдөбүлгэ тохтообуттара. Онуоха түбэлтэ кэмигэр 20-чэ мүнүүтэ устата көстүбүт дракон бигэргэтэригэр олоҕураллар. Дракон — галактическай сардаҥа бэлиэтэ (символа) эбит. Ол кэнниттэн көстүбүт араас дьүһүннээх сибэккилэр энергетическэй бэлиэлэр (символлар) буолуохтарын сөп диэн этэллэр.
От ыйын 29 күнүттэн 12 хонугунан буолбут көстүүнү маннык быһаараллар. Бу бастакы түбэлтэни кытта ыкса ситимнээх үһү. Ол сүрүн ис хоһооно маннык. Дохсун ардах тулалыыр эйгэни: дьону-сэргэни, хамсыыр-харамайы, дэриэбинэ бары тутууларын күүскэ ыраастаабыт. Этиҥ чаҕылҕан нөҥүө кутталы, араас куһаҕан санаалары үүрбүт. Ону барытын күүстээх тыал илдьэ барбыт. Ол аата биосфера ыраастаныытын үлэтэ ыытыллыбыт.
Чинчийээччилэр этэллэринэн, күн тахсыытын кэмигэр күөлгэ күүстээх энергия хамсааһына баара билиннэ (бастакы хаартыскаҕа көр). Күөл ортотуттан долгуннуу быһыылаах энергия сир, уу, салгын

1. Сир аата-суола. Былыр бу сиргэ Най диэн ааттаах эбээн киһитэ олорбута эбитэ үһү. “Найахы” диэн аат ону кытта сибээстээх эбит. Итини тус бэйэм бу сиргэ улааппытым быһыытынан билэбин (С. А. ).
   “Най” диэн тыл — библия персонаһа эбит (“генетически очищенный” диэн суолталаах). Ити өйдөбүл манна ураты, үрдүк ыраас дууһалаах дьон олороллорун кэпсиир диэн этэллэр. Онтон “ахы” сыһыарыы — “саху”, “саха” диэн тыллары кытта сибээстээх эбит. Ол бу нэһилиэккэ олорор дьон таһымнара, өйдөрө-санаалара буолбут түбэлтэҕэ бары өртүнэн бэлэмин туоһулуур диэн быһаараллар.
2. Балыктаах күөл уратыта. Чинчийэн, үөрэтэн көрүү түмүгэр бу күөл мээнэ күөл буолбатаҕа биллибит. Кини кистэлэҥин арыйыы — бэйэтэ туспа унньуктаах уһун үлэҕэ холоонноох. Хаартысканан уонна миэстэтигэр тиийэн үөрэтии күөл анныгар өссө улахан иэннээх күөл баарын бигэргэппит.
   Бастакы түбэлтэ кэнниттэн, улуустааҕы СЭС күөл уутугар анализ оҥорбута уонна мантан ууну иһэри боппута. Чинчийбит дьон этэллэринэн, бастакы түбэлтэҕэ сардаҥа күөлгэ түһэригэр, иккис күөл уутун үөһэ таһааран, сардаҥа энергиятын күөлгэ бэйэтигэр иҥэрбит. Ол иһин күөл ыраастаныыта тууһунан тахсыбыт. Бу быстах кэмҥэ буолар көстүү диэн быһаардылар.
3. Дьоно-сэргэтэ, хамсыыр-харамайа. Духовнай-экологическай киин үлэһиттэрэ бу сиргэ сылдьан биири ордук бэлиэтии көрбүттэр. Олохтоохторго сэргии көрбүт уратылара — болҕомтолоох буолуу, атын киһи үөрүүтүн-хомолтотун тэҥҥэ үллэстэр, кэпсэтэргэ судургу буолуу курдук дьоҕурдар. Онуоха эбии кинилэр тириилэрин (кожа) туруга, уоттаах харахтара киһи болҕомтотун тардаллар дииллэр.
   Онтон хамсыыр-харамайдар (чуолаан сүөһүлэр, ыттар) тулалыыр эйгэҕэ үтүө сыһыаннарын эмиэ харахтарыгар хатаабыттар.
   Күөлгэ энергия дьайыытын музыка доҕуһуоллуур диэн этиигэ биири эбэн этиэхпин сөп. Найахы — ырыа түөлбэлээбит сирэ. Маны Найахы народнай хора бигэргэтиэн сөп. “Наһаа нарын тойуктаах найахылар” диэн Леонид Попов ырыа тылын суруйбута.
   Онон, сардаҥа түһэригэр ханнык чахчылар төрүөт буолбуттарый? Кинилэр ону бу курдук сабаҕалыыллар. Бастатан туран, бу сир-уот олохтоохторо маныаха бэлэмнэрэ, ахсааннара аҕыйаҕа. Иккиһинэн, кислород тиийбэтэ. Үсүһүнэн, Балыктаах күөл ураты тутула. Инньэ гынан, бу галактическай сардаҥа чуолаан Найахыга түспүтэ түбэһиэхчэ буолбатаҕын өссө төгүл бигэргэтэллэр.
   Ыытыллыбыт үлэ түмүгэр, бу ханнык да айылҕа дьикти көстүүтэ буолбатаҕа билиннэ. Бу — эрдэттэн былааннаныллыбыт Орион сулус бөлөҕүттэн космическай хараабыл түһэрбит 12-с галактическай сардаҥата эбит. Сардаҥа киһи-аймах инники сайдыытыгар, чуолкайдаан эттэххэ, олоххо инники кирбиигэ иһэр араҥа дьоҥҥо анаммыт.
   Бастакы миэстэтигэр баран үөрэтии, сардаҥа хантан, туох сыаллаах Саха сиригэр чопчу бу сиргэ түспүтүн быһаарда. Бу үлэ маныаха бастакы хардыы быһыытынан сыаналанар. Салгыы бу хайысхаҕа араас таһымнаах үлэ ыытыллара сабаҕаланар.
   Онтон “Анастасия” экологическай-духовнай киин үлэһиттэрэ бу сиргэ, бу күөлгэ хайаан да болҕомтолоохтук сыһыаннаһар наадатын тоһоҕолоон бэлиэтииллэр. Ол быһыытынан манна өй-санаа өттүнэн бэлэмэ суох дьон тиийэллэрэ наадата суоҕун чорботоллор. Түспүт сардаҥа олус күүстээх буолан, бэлэмэ суох туруктаах тиийбит дьон, бэрт кылгас кэм иһигэр ыарахан ыарыыга ылларыахтарын сөбүн туһунан сэрэтэллэр.
   Кинилэр бу хаартыска (2) күүстээх энергияны биэрэрин бэлиэтииллэр.
   Ким бу информацияны интэриэһиргээбит, биология институтун (Ленин пр. , 41) 314 Каб. Оптуорунньук, сэрэдэ, чэппиэр күннэргэ күнүс 3-6 чааска баран билсиэххитин сөп.

Светлана АММОСОВА,
Россия журналистарын Союһун чилиэнэ.
Мария Константинова, Анастасия Саввинова түһэриилэрэ.

Эдэр саас №43 (25.10.2000)