Мин бүгүн эмиэ утуйбакка эрэйдэнним…
Эн сыттыккын кууһан баран, баҕар минньигэс сылааһыҥ хаалбыта буолаарай диэн эргитэ сылдьан сыллаатым. Хантан? Хас эмэ хонук тухары туох да сылдьыбыт сыта да хаалбатах. Бэл «табааҕыҥ сыта баттахпар иҥэн, төбөм ыалдьар» диэн кыҥкыйданар бэйэм буруо хабаххай сытын кытта суохтаатым. Пиибэ истэххинэ, муннуҥ тыаһаан киһини утуппаккын эмиэ харааста аҕынным. Аттыбар баарыҥ буоллар кыыһыран, сыттыкпын туппутунан саалаҕа дьыбааҥҥа баран соҕотоҕун утуйа сытар буолуохтаах этим. Оннук түҥ-таҥ утуйуу биһиги ыалга олус элбэхтик да хатыламматар, син буолааччы. Сылтаҕа эмиэ түргэнник көстөөччү. Онтон өр көрбөтөхпүнэ кыыһырсыбыппыт кытта ахтылҕаннаах буолар эбит. Билигин, аттыбар баарыҥ буоллар, санныгар төбөбүн ууран баран хайдах курдук кууһа сытыам этэй?! Эр киһи сыта маннык араас булкаас, дьикти таттарыылаах диэн санаанан салайтаран. Кэллэххинэ атыны туойуом да буоллар, сибилигин суоххар итинник саныыбын.
Мэлдьи маннык суохтуубун. Хайдах ааны сабан тахсан бардыҥ да тулаайахсыйа түһэбин. Туох ааттаах үгүс, бүтэр уһуга көстүбэт командировкалара эбитэ буолла. Үлэҥ оннук буоллаҕа. Кэлиитэ-барыыта, сырыыта-айана суох сатамматтар букатын. Арай мин, олорор үлэлээх киһи, тэлгэһэбиттэн төрүт тэйбэппин. Ырааттахпына дьүөгэбэр баран ыалдьыттаан, тыыммын таһаара ирэ-хоро сэлэһэн, ону-маны ырытыһан баран кэлэбин. Онтон атын айан-дьарык суох. Эйигин кэтэһэрбиттэн күнүм бүтэр.
Бааргар аанньа ахтыбатахтыы, аҕыйахтык да айах атан кэпсэтэбин быһыылаах. Үлэҥ туһунан ыйыталаспатым да кэриэтэ. Сокуону кэспит, буруйу оҥорбут дьон туһунан туох үчүгэйин истээри туоһулаһыамый? Онтон эйиэхэ мин дебет-кредит, суот-учуот буолан сыыппараттан сылайарым соччо интэриэһинэйэ да суох буолуохтаах. Ол эрээри син өйдөһөн баччааҥҥа диэри атыны булан кэпсэтэн кэллэхпит дии.
Баран-кэлэн хааллаххына соҕотохсуйан сордонобун. Тулаайах оҕо курдук соҥуоран хаалабын. Аһыыр аһым амтана суох кураҥхай буолар. Сылаас ас да астаммаппын. Йогурт сиибин, суок иһэбин уонна күөх дьаабылака кирэбин. Онон аспыт дуома бутэр. Диетаҕа олорор студентка курдукпун. Дьиэҕэр баар кэмҥэр сөбүлүүр арыылаах алаадьыгын буһаран баран, иннигэр итии үүттээх чэйгин үөрэ-көтө кута олоруом этэ буоллаҕа дии. Эбэтэр сыалаах эти тэриэлкэҕэ хоторон баран мип-минньигэстик элийэ быһан сииргин кэтиэм этэ. «Чыычаах, эн эмиэ аттыбар олорон эттэ сиэ эрэ», — дэттэриэм этэ. Киһи киһиттэн үөрэрэ күн аайы хатыланар бытархай көстүүлэртэн, этэргэ дылы, «мөлүйүөн миэлэстэртэн» турара дьикти. Ону сатаан аттаран булан көрүү, кыраттан да дуоһуйуу эмиэ туһугар туспа дьол быһыыта.
«Дорообо, чыычаах! Мин сотору тиийиэм», — дииргин күн аайы кэтэһэбин.
— Эттэ буһарынан, мииннэ ис, — телефон нөҥүө дьаһаллабын.
— Эмиэ, куобах курдук отунан-маһынан аһыы олороҕун быһыылаах. Эйигин кулгаахтаах бэргэһэ кэтэрдэн баран арыыга талахтар быыстарыгар хаалларан кэбиһиэххэ наада. Онно от-мас лабаатын кэбийэ-кэбийэ ойуоккалыы сылдьыаҥ этэ, — мөҥөр икки, хаадьылыыр икки ардынан саҥарарыҥ иһиллэр.
— Кэбиһиий, оччоҕо эйигин дьиэҕэр ким кэтэһиэҕэй, ким аймаһыйа ахтыаҕай? — диибин.
— Оннук ээ, чыычаах, эн эрэ күүтэр буолаҥҥын мин дьиэбэр куруук ыксыыбын, ыраах сирдэртэн ахтан аҕай кэлэбин, – диэн үөрдэҕин.
— Кэлэ охсууй, кэтэххин сыллаатахпына саамай дьоллооҕунан ааҕыныахпын, — диибин.
Ол кэтэх сыллыыртан туох дьикти алыптаах дьолунан туоларбын бэйэм да билбэппин. Дьоллонобун диэн билинэбин эрэ. Кэтит көхсүгүн тиийэр тиийбэт буола-буола, икки илиибинэн ыбылы кууһан кэтэххиттэн сыллыырбын суохтуубун. Кылгас, тура сылдьар кытаанах баттаххар аалыллан муннум төбөтө кытарыар дылы сууралаабыт буолабын. Сарсыарда, түүнү быһа тугу гыммытым биллэн тахсан иккиэн күлсээччибит. Үлэбэр бараары онтубун самааскаланан тупсарынар айдааныгар түһэбин. Онон миэхэ «носик припудрить» диэн хас биирдии дьахтар наадалаах дьарыга атын кистэлэҥнээх, атын өйдөбүллээх буолан тахсар. Кэтэҕиҥ сыта наһаа минньигэһин, наһаа ахтылҕаннааҕын мин эрэ билэн эрдэҕим. Өйдөөх дьоппуон омуктар киһи саамай сексуальнай миэстэтэ кэтэҕэ диэн сөпкө суруйаллара буолуо дуо? Кырдьык, мин эйигин ахтыбыт абылаҥым кэтэххин сыллаан ыларбыттан өссө күүһүрэн кэлэр курдук. Уураһарбынааҕар даҕаны ордоробун. Ордук уохтанан кэлэбин…
Эн таптыыргыттан таалалаан, ханна да барбыппын, тугу да гыммыппын биллэрбэт түүл-бараан быыһыгар түүн аайы мунабын. Ол таптал алыптаах долгураҥар уһуннарар дьикти түүллэр араас аргыс буолаллар: сороҕор хоһоон буолан хотоҕостуу субуллаллар…..

Миигиттэн кыратык сынньана түһэн
Ыраах сиринэн тэлэһийэн кэлиий.
Минньийэ тупсан кэтэххин сыллыахпын,
Ыыппыппын кэмсинэн кистээн
ытыахпын.

Күндү да эбиккин өрүү өйдөтөн
Ыраата тэйэҥҥин сүрэхпэр сөҥүүй.
Күн аайы көрөртөн үөрэр

Ардыгар санаа бөҕөнү ытыйан тумаҥҥа муннараллар… Кырдьык аттыбар баар кэмҥэр таптаабат, олох кыһаммат курдукпун ээ. «Ити наада, бу наада, онтум суох, мантым суох» диэн хаппырыыстаан мунньаҥнаан бөҕө буолабын. Итинтэн атын санаа киирбэтигэр дылы. Сороҕор кыыһыран да ылабын, оҕо куттаан туран таптаабыт оонньуурун ылларарын курдук. Хаһыытыахпын эмиэ сөп. Ытамньыйабын даҕаны, бэйэбин аһынан. Ымсыырбытым хайаан да миэнэ буолуохтааҕын туһунан эрэ билэбин. Атынын толкуйдуу барбаппын, быһаартарыахпын да баҕарбаппын. «Сөп, чыычаах, оҥоруохпут», — диэн этиэххэр дылы аал да аал буолабын.
— Эн хайдах итини барытын, хас хаппырыыспын аахсыбакка тулуйаҕыный?
— Барыта орун-оннугар буолар гына ситэрэн-хоторон кэбиһэҕиний?
— Хайдах абылаан, уоскутардыы сыллаан-уураан уҕарытаҕыный?
Баар кэмҥэр таҥаскын өтүүктүүрбүн куруутун сүрэҕэлдьээн бөҕө буолабын. Айгыстыы ааттааҕа, оҥостуу кытаанаҕа саҕаланар. Хас да төгүл санаттаран, иэдэспиттэн элбэхтик сыллатан эрэ баран дьаһанабын. Ыраах айаҥҥа барбыт кэмҥэр ол танастаргын кимнээҕэр да сымнаҕастык тутан-хабан, ыскаапкын арыйан ис-санаабыттан кыһаллан-мүһэллэн бэрийэ сылдьарбын билбэккэ да хаалабын. Эн кэтэ сылдьыбыт булууһаларгын имэрийэбин, сытыҥ баара буолаарай диэбиттии уора-көстө сыллаан ыла-ыла дьаарыстыыбын. Бүрүүкэлэргин кичэйэн кырыылаах гына өтүүктүүбүн.
«Дорообо, чыычаах!» диэн үөрдүүй диэн эмиэ телефону манаһан тахсабын.
— Чэ, кытаат, чыычаах, үчүгэйдик аһаан сэниэтэ мунньун. Мин эйигин таптыам да таптыам. Аҕынным аҕай, — диэн эрийиэҥ дии.
Сүтүктээх киһи сүтүкпүн булан эмиэ үөрэ-көтө салгыы кэтэһэбин. Күнүһү күн уһунун үлэлээн билбэккэ аһарабын, онтон киэһэтин кэпсэтэргин күүтэн эрэйдэнэбин. Сороҕор чаһы араастаһыытыгар ыктаран эн утуйаргар мин уһуктабын, эн тураргар утуктуубун. Сырыы аайы оонньуу-көр кэриэтэ сиэпкэр угуллан командировкаҕар барсыах буолабын да, аптаах күүс кыайтарбакка дьиэбэр хаалан иһэбин, хаалан иһэбин. Дьахтар күүтэр аналлаах диэн куоһурданарбар тиийэбин.
— Чымадааммын арыйбытым, эн эмиэ суох эбиккин, — диэҕиҥ.
— Таҥаспын бэйэм өтүүктэнэ сылдьабын дии, чыычаах, — диэн күллэрэҕин.
— Оччоҕо миигин ким да сыллыы-сыллыы «өтүүктээ эрэ» диэн көрдөспөт буолла даа? — диэн «үлэм көҕүрээбититтэн үөрэбин».
Дьиктитэ диэн ордук түүнүн ахтар эбиппин. Туохтан күлбүппүтүн, тугу баҕара санаабыппытын, хайдах кэпсэппиппитин, ханна сылдьыбыппытын арааһы барытын саныыбын. Көннөрү кууһа да сытарыҥ минньигэс ээ. Эгэ ахтан-суохтаан кэлэҥҥин күүстээх илиигинэн имэрийэ таптыырыҥ олус күндү. Киһи кыайан тылынан эппэт гына дьоллуургун хайдах эйиэхэ тиэрдиэхпиний. Туох тылларынан сатаан сааһылаан ыпсарыахпыный. Сир үрдүгэр дьахтар буолан төрөөбүтүм, эйигин көрсүбүтүм үчүгэй да эбит диирим испэр эрэ буоллаҕа дии. Дьолбун үргүтүөм диэн сэрэнэн ким да истибэтигэр сибигинэйэбин.
Эн бааргыттан үөрэбин эрэ. Үөрэбин аттыбар бааргар кистээн симиктик. Сороҕор мөҥүттэ былаастаан таспар таһааран тыастаах соҕустук. Ардыгар тыыныахпын да куттанан харахпынан имэрийэ көрөн таптыыбын. Аргыый аттыгынан кэккэлэһэ буолан саҥата суох таарыйарбын таптыыбын. Оттон ыраата тэйдэххинэ, ытыахпар дылы ахтабын. Эн сыттыккын түүнүн аайы кууһа сытан сыллыыбын. Эн кэтэҕиҥ минньигэс сытын суохтуубун.
Мин эйигин таптыыбын. Таптыыбын хайдах бааргынан, хайдах сатыырбынан.
Таптал маннык буолуохтаах эбит диэн этэр кыаҕым суох. Баҕар кылгас да кэмҥэ тэйсибэт эбиппит буоллар хал буолан арахсыбыппыт ырааппыт буолуо этэ дуу. Эбэтэр күнтэн күнү мэлдьи тэҥҥэ көрсөртөн өссө ордук дьоллоох ыал буолуо этибит дуу. Биллибэт ээ. Бүгүҥҥү күн баарынан, эн биһиэхэ тэҥинэн сылаастык тыгарынан күндү буоллун дуу.

Леди МУУС.
Кыым №4 2007.02.01