Ыам ыйын бүтэһик күнэ, сыллааҕы үөрэх түмүгүн истэбит. Тарҕатыахпыт иннигэр Агафья Васильевна күнү-дьылы кэтээн көрөр дневник туттартаата. Хайдах толорору быһаарда, толорооһуна судургу эбит. Анал ойуулаах, ону таблицаҕа туруоран биэрэҕин. Таһырдьа тахсыбытым оскуола калиткатыгар “СПТУ-лар” тураллар.

• Билигин барыма, бары мустан баран барыахпыт- дэһэллэр. Атын оҕолор сорохторо эмиэ кэтэсиһэн, сорохторо бэйэлэрэ дьиэлии тураллар. Өр буолбата, улахаттарбыт кэлэн, бары бардыбыт.
• Дьиэлээн иһэн кэпсэтиибит-былааммыт элбэх, иннибитигэр ус сайын кэтэһэн турар, көҥүл олох.

“Хамбаайыннарга” тиийээт, Сэмэнчик

• Бу тэтэрээттэр билигин биһиэхэ туһата суохтар, бүгүҥҥүттэн каникул, Ураа!!! “- диэт, суумкатыттан тэтэрээтин хостоон ылан хайыта тыыта-тыыта ыһаттаата.
  Биһиги -Ураа!!!- хаһыытаһа түстүбүт эмиэ кинини үтүктэн бардыбыт. Мин, кыра кылаас киһитэ, төһө элбэх тэтэрээттээх буолуохпунуй, хайыта тыыта-тыыта ыһан кэбистим, ол били сайыны быһа толоруохтаах, күнү-дьылы бэлиэтэнэр дневнигим эмиэ.
  Сыыры түһэн иһэн, туох эрэ сатамматы оҥордум дуу диэн, эргиллэн көрбүтүм, сыыр үрдэ кыраһа хаар түспүтүн курдук туртайан сытар.
  Дьонум диэки хайыспытым, ыллыы-ыллыы тэйэн эрэллэр:

• Лето, гитара звенит.
  Надежное сердце любовь сохрани.
  Лето, гитара звенит
  А птица удачи опять прилетит…

Санаабыт санаам ситэри тиийбэккэ уолаттарбын сырыстым.

Ол сайын куораттан Антонов Аскалон диэн кэллэ, уолаттар кини тула түмсүү буолла. Мин кинини өйдөөбөт эбиппин, кырабар барбыт, ол эрээри кини барыбытын ааҕа билэттиир. Тута хамандыыр буолла:-Штабкыт ханна баарый?- диэн буолла. Онно сирдээн илтибит, чугаһа бэт диэн билиҥҥи Муойус уһаайбатыгар, оччолорго ойуур, саҥа штаб тутуннубут.
Урукку штабтары көрдөттөөтө, чугаһынааҕы ойууру кэрийэ сылдьан, олор сэмнэхтэрин оонньуу сылдьан көрөр буолан билэбит, арай “Сулустаах” бааһынатын ычыкыныгар баар штабы билбэт эбиппит. Сураҕа Өттүллэлээх саҕана тутуллубут, ону штаб гынан сөргүттүбүт.
    Оччотооҕу оҕолорго “Штаб” диэн саамай мустар, оонньуур сир. Штаба биллэн урусхалламмыт хамаанда быһа кыайтарыылаах буолар онон отой кистэлэҥҥэ сылдьар, туора киһи билиэ суохтаах “Ытык Сир”.
    Улахан баҕайы харыйа баара, онно сэриилэһэ оонньообут сэптэрин ыйаталаабыттар эбит. Олору көрдөөн ыттан тахса сырыттылар да, тугу да булбатылар. Арай кыра буочука түгэҕинэн оҥоһуллубут куйаҕы булан түһэрдилэр.
-Бу убайыҥ Аккаай куйаҕа, маны эн ыл-диэн биэрдэ.

    Саҥа хамандыыр звание биэртэлээтэ: Баанньа- капитан, Алик- ст. лейтенант, Сэмэнчик-лейтенант, Орчуом-сержант уоннааҕылар рядовойдар, отой байыаннайдар курдук сананныбыт.
Биир моһуоктааҕа оонньуур бириэмэбит хааччахтаах, дьиэтээҕи үлэбит: тарбыйах ыытааһына, куурусса-чоппууска аһатыыта, килиэп ылааһына уо. д. а. Ону билиммэт хамандыыр буолан биэрдэ, хантан да билиэй, тыа оҕотун дьиэтээҕи үлэтин, куорат оҕото. Инньэ гынан хойутаан кэлбиккэ нэрээт биэртэлээтэ, ол эрэн кэлин тохтотто, сатамматын өйдөөтө-күнү супту оонньуур дьон буолбатахпытын.
Аскаломмут кистээн табаахтыыр эбит, инньэ гынан табахтыырга үөрэннибит, дьиэбититтэн бөппүрүөскэ уоран аҕалабыт. Киһибит “ТУ-134” сигареталаах, онтубут аҕыйах буолан бары тула мустан олорон индеецтэр “Трубка Мира” кэритэ сылдьан табахтыылларын курдук тардабыт.
    Ол олорон -Хантан сигарета булабыт?- диэн кэпсэтэбит. Дьоммутуттан ким да сигарета тардыбат онон дьиэбититтэн аҕалар кыахпыт суох, лааппыга биһиэхэ атыылаабаттар.

• СПТУ директора Былатыанап сигарета тардар, “ТУ” да “Лайка” да дьиэнэн, күүлэннэн, уоттанар дьиэтигэр, массыынатыгар маннык элбэх ыһылла сытар- диэн хабарҕабын туора сотон көрдөрөбүн.
  Онтон ылабыт- диэн хамандыыр -кинилэргэ сылдьа үөрүйэххин, онон эн ылаҕын, уорбалыахтара суоҕа- диэтэ.

Дьэ, моһуок буолла, таах сибиэ айахтатан, хамандыыр бирикээһэ туолуохтаах. Толорботоххуна мөлтөх саллаат буолаҕын. Ол гынан куттана-куттана бардым, чугаһаан баран дьонум тохтоотулар -Манна кэтэһиэхпит-диэн. Ыалым суохтар эбит, ГАЗ-66 кабинатыттан биир пачканы сойботтум.
-Хайа?- дии тоһуйдулар,- ыллым диэтим уонна ойуур иһигэр киирэ турдубут. Аны хортуоска үттэн сиэххэ диэн буолла. Тааппаан Руслан бааһыната үөмээйилээх, эргэ хотонунан киирдэххэ. Аны онно барыҥ- диэн буолла, ол аайы миигин хааллардылар, сорудаҕы үчүгэйдик толорбут киһини.

    Сотору дьоммут тиийэн кэллилэр, хортуоскалаах, дьэ онтубутун үтэн сиэн, сигарета тардан үөрүү-көтүү бөҕөтө. Ол олорон хайабыт эрэ бэйэбит территориябытыттан ылбакка, атын сиртэн ылыаҕыҥ, биллэн хаалыахпыт уонна бэйэ дьонуттан ылар соччото суох диэн буолла.
Сүбэлэһии кэнниттэн сарсын “Баанньык Уулара” түбэ ыалларын бааһыналарыгар барыах буоллубут. Сарсыныгар миигин кыраҕын диэн хаалларар буоллулар, баҕар куотааһыннаах эҥин буолуон сөп, кыайан куоппакка тутуллуоҥ диэн бэйэлэрэ бардылар.
Кэлэллэригэр

• Онно Бучукаар ийэтэ олорор- дии түһэбин. Бучукаардар аҕыйах сыл СПТУ-га олоро сылдьыбыттара онон бэйэ дьонуттан уорбут курдук буолан таҕыста.

Аныгыскы сырыыга разведкалаан баран атын ыалтан ыларга диэн буолла. Разведкаҕа Орчуом, Аккаай, Киикэ, Аабый бардылар. Ол сылдьан анараа хамаанда штабын булан ылбыттар.-Ким да суох, бары тарҕаспыттар - диэн кэллилэр. Дьэ, бары бардыбыт, кыра харыйа ойуур баарыгар туттубуттар эбит, сонно тиийээт да урусхаллаатыбыт.
Улахаттар баран өссө хортуоска аҕалан кэллилэр, штабпытыгар кыайыылаах дьон быһыытынан үөрэн-көтөн кэллибит.
Саас болуотунан уста сылдьан “сэриигэ кыайан” болуоттарын былдьаан турабыт. Онон “муоратааҕы” да,‘хонуутааҕы” да сэриигэ кыайыылаах таҕыстыбыт, үөрүүбүт үрдэ суох.
    Табаахпыт сытын сүтэрээри мутукча, талах сэбирдэҕэ ыстыыбыт. Ол эрэн кэлин Бөтүрүөп Дьуурка дьоно уоллара табаах сыттааҕын билэн айдаан буолла. Доппуруос бөҕө буолан бары биллэн хааллыбыт, ону кытары штабпыт эмиэ.
    Аскалон ол сайын батыһыннара сылдьан Липпэнэн,Матаканан,Бүтэйдээҕинэн, Сис Бааһынатынан, Орто Көлүйэнэн, Костердуур сиринэн сырытыннарбыта, оонньоппута.

Арсен Михайлов
Маар с. Ньурба