уаз санитарка, кэннигэр тойота корона (дьиҥнээх олоххо буолбут түбэлтэ)

Тимофей Николаевич Яковлев, 17 саастаах ГПТУ үөрэнээччитэ кэпсиир: “Биhиги 2001 сыл кулун тутар 3 күнүгэр биэс буолан УАЗ-санитарка массыынанан Бүлүү суолунан Дьокуускайга айаннаатыбыт. Эр дьон, инники сэргэстэhэн олорон иhэн, кэпсэтэ-кэпсэтэ, күлсэллэр. Мин массыына кэннигэр таhаҕастар быыстарыгар сыта-олоро айаннаан иhэбит. Оҕо эрдэхпиттэн булду кэрэхсиир буоламмын, халлаан сырдыгар туох эмэ суолун көрөөрү, түннүгүнэн ону-маны одуулаhабын. Бүлүүнү ааhан, былыр үрүҥнэр элбэх эдэркээн комсомолеhы кыргыбыт Хохочойдоругар туруоруллубут мэҥэ өйдөбүнньүктэригэр чугаhаан иhэн, Толстоухова: “Тоhууртан биир 18 саастаах уол ордон, мүччү туттаран тоҥуу хаарынан куоппут… “, - Диэн кэпсии истэ. Син барбахтаан баран, арааhа киэhэ 10-11 чаас икки ардыгар Таҥнары диэн үрэх үрдүгэр “Тойота-Корона” массыынаны көрсө түстүбүт. Онтон икки бөҕөс сулбурута ойон тахсан массыынабытын тохтоттулар. Суоппар уол утары таҕыста, фара сырдыгар көрдөхпүнэ, ол дьон, тугу эрэ кэпсэтэ түhээт, киhибитин саанан ытан кэбиспиттэрэ массыына капотугар охсуллаат, тиэрэ таhылла тустэ. Били дьон туох да бокуойа суох массыына уҥа өттүнэн биhиэхэ ойон кэллилэр. Петров утары ыстанан түспүтүн, икки уостаах саанан ытан, сонно охтордулар. Массыынаҕа олорон иhээччилэр бары да соhуйан хааллыбыт, арай миигиттэн чугас олорбут Толстоухова миэхэ туhаайан ыксаабыт куолаhынан “сас” диэн баран, массыына кэннин диэки үтэйэн кэбистэ. Онуоха мин араас таhаҕас, куул быыhыгар түhэн дьылыйан хааллым. Дьахтар үрдүбэр ону-маны тамнаата. Павлова эмиэ саhардыы мин атаҕым диэки үрдүбэр кэлэн сапта түстэ.
Ол бириэмэҕэ ойоҕос аан аhылынна. “Афоня, хайдах буоллугут, бу мин Маринабын дии… " Диэн сана иhиллэн истэҕинэ, массыына иhигэр сүр улаханнык саа тыаhа хабылла түстэ, ынырык баҕайытык кыланаат, мин атаҕым үрдүбэр түспүт дьахтар хамсаабат буолан хаалла. Ойоҕос аан таhыгар олорбут Толстоухова эмиэ тугу эрэ хаhыытаата. Мин куйахам күүрэн, ону-маны өйдүүр кыахпыттан тахсан, муннубун тымныы муостаҕа анньан нэhиилэ тыына сытабын. Онон манан өйдөөтөхпүнэ, миигин саhыарбыт Толстоухова били саалаах дьонтон көрдөhөн муннанар, элэ-была тыл бөҕөтүн эттэ. Түөрт оҕолооҕун, буолаары турар дьахтар бырааhынньыгын да саната сатаата. Онуоха били дьон дьахтартан харчы кердеен бардылар. Массыына иhигэр-таhыгар ону-маны элбэҕи лэбэйдээтилэр. Дьахтар биэрбит харчытын мыынар сана иhилиннэ. Өлбүт дьону барытын биhиги массыынабытыгар хаалаатылар. Үөхсэ-үөхсэ ол дьону дьэндьийдилэр. Массыына иhэ хараҥа буолан уонна малга, өлүктэргэ балыйтаран, миигин көрбөтүлэр. Сотору соҕус буолаат, массына хоннон, дьигиннээн сыҕарыйар тыаhа иhилиннэ. Онтон, кыратык барбахтаат, тохтоото. Толстоухова эрэйдээҕи ытаппытынан, көрдөhүннэрбитинэн, истэн олордоҕуна күлүү оҥостубуттуу “эн ыт, бэйэн ыт” диэн сэлээннэhэ түhэн баран, хайалара эрэ ытан, саа тыаhа сатала суох улаханнык сатарыйда. Дьахтар, хардьыгыныы түhэн баран, чуумпуран хаалла. Кэпсэтэллэриттэн иhиттэххэ, бэйэлэрин массыыналарын хаалларбыт сирдэригэр үрэхпит үрдүгэр төттөрү төннөн кэлбит курдук буоллубут. Онтон үрэххэ киирэн, суолтан туораан, мууhунан таҥнары Бүлүү өрүс диэки 500-кэ миэтэрэни бараат, тохтоото. Манна тылларыттан иhиттэххэ, массыынаны дьоннору баҕастары олорчу уматан кэбиhэр санаалаахтар эбит.

Мин сордоох өлбүт дьонунан, таhаҕаhынан ыга баттатыллан, тыын быhаҕаhынан тыына сытан, уматылларбын истэн, кутталбыттан сынырҕаатым. “Ким эрэ өссө тыыннаах” диэн саҥа иhилиннэ. Ойоҕос ааны аhан өлө сытар дьону хастыыта да ытыалаатылар. Тыас-уус киhи киhиэхэ кэпсээбэт үлүгэрэ. Мин төhө да өлө куттаннарбын, тыыннаах хаалар быабар буолуо, тыыммын өр баҕайы хаайа-хаайа, саа тыаhыыр бириэмэтигэр, массыына аана лаhыргыыр кэмигэр түбэhиннэрэн тыынан ылабын. Оннук муҥнана сытан иhиттэххэ, өлөрүөхсүттэр “өлүктээх массыынаны уматарга иhигэр хаппыт маста хаалыахха, толору симиэххэ наада, оччоҕо эрэ туох да суола-ииhэ суох умайан хаалыа, суолга үрэхтэн чугас элбэх мас сытара, онтон аҕалыахха” диэн сүбэлэhээт, массыына суолун батыhан байааттаннаhа турбуттарын, баттаммыт “таhаҕаспыттан” нэhииччэ оронон тахсан, кырыарбыт түннүгү ыраастаан, ый сырдыгар кыhарыйан көрдүм. Ол эрэ кэнниттэн хаста да үөhэ-аллара уhуутаан тыыммын ыллым. Бу бириэмэҕэ аны массыынам, бензинэ бутэн, умуллан хаалла. Түүҥҥү чуумпу киhи кутун-сүрүн баттыахтыы иhийдэ. Мин оргууй сыыллан тахсан, суоппар олорор өттунэн тиийэн, аккумулятора олорон хаалыа диэн массыынам фарата умайан турарын арааран баран, биир бааҕар бензинэ толору буолуохтааҕын билэр буолан, ону холбоон, өр соҕус хачайдаан массыынабын син эстим. Массыына фаратын умаппакка, ый сырдыгынан туhанан, кыараҕас баҕайы сиргэ эрэйинэн эргитэн баран, үрэҕи бата трассаҕа оргууй аҕай сыылларан

тахсан, Дьокуускайдыыр суолга эрийэ тутан Лөкөчөөн сэлиэнньэтин диэки айанныы турдум. Ол курдук уота-куеhэ суох 3 биэрэстэ курдук сири оргууй аҕай үөмтэрэн кэриэтэ барбахтаан, сиэхситтэр ситэн кэлиэхтэрэ диэн куттана санаан баран, уоппун холбоот, массыынабын гаастаан кэбистим. Онтон 20-чэ тахса биэрэстэни барбытым кэннэ утары бензовоз айаннаан иhэрин көрсөн тохтоттум. Иhигэр үс саха киhитэ баар эбит. “Ол диэки барыман, саалаах дьон массыынаны ытыалаатылар, дьону өлөртөөтүлэр”, - диэбиппин бастаан итэҕэйбэккэ гынан баран, дьон өлүгэ, хаан-сиин, дьөлүтэ ытыаламмыт аан син итэҕэттэ быhыылаах, суолтан туораан тохтоотулар. Мин салгыы айаннаан иhэн, аны массыынам вентиляторын кура быстан, биир туспа кыhалҕаҕа ыллардым. Ол булумахтана сырыттахпына, Дьокуускай диэкиттэн ГАЗ-24 “Волга"тиийэн кэллэ. Мин дьолбор Анаабыр улууhуттан сылдьар ГАИ үлэhитэ Дмитрий Толпарев диэн киhи буолан биэрдэ.

Киhим милиция үлэhитэ диэх курдук, туох буолбутун тута-бааччы охсоот, массыынабын хааллаттаран баран, миигин Лөкөчөөҥҥө тиэйэн аҕалла. Аара көрсүбүт массыыналарын барыларын төннөртөөн, атын дьон тыынын харыстыыр эбээhинэhин умнубата. Кини тыллаан, сүүрэн-көтөн, түүнү түүн диэбэккэ дьону барытын атаҕар туруоран, туох да буруйа суох сордоохтору кыыллыы кыдыйбыт бандьыыттар тутуллубуттара”- уол кэпсээнин итинник түмүктүүр.