Оскуолаҕа бара-кэлэ аргыстаһар бииргэ үөрэнэр уолаттарым Уйбаачык, Андреев Алик уонна Баһылайап Алик. Эргийэ бардахпына Уйбаачыкка таарыйан ол кэннэ А.Аликка сылдьан ааһабыт. Супту бардахпына Б.Аликка таарыйан ааһабын, Алик ыал кыра оҕото, убайдардаах, эдьиийдээх. Кинилэргэ сырыттахха убайдарыттан кимнэрэ эбит,эбэтэр ийэлэрэ,сороҕор аҕалара баар буолаллар. Өр буолбакка сулбу барабыт-кэлэбит,дьиэтэ оскуолаттан да чугаһа бэрт.
Уйбаачыкка таарыйдахха ардыгар аан айаҕар тоҕуоруһуу, элбэх уолаттардаах ыалга оҕолор сылдьаллара да элбэх. Сороҕор тиэргэн иһигэр-таһыгар көрсөҕүн, Айаал дуу,Бааска дуу уолаттарын. Дьиэҕэ хайдах эрэ ийэлэрэ Кисиэнньэ мэлдьи баар курдук өйдүүбүн.
Андреев Аликка эбиэт кэннэ таарыйдахха оҕолор бэйэлэрэ эрэ,дьонноро үлэлэригэр. Дьиэҕэ бэйэлэрэ эрэ хаалан мэниктээһин бөҕөтө . Алик уолаттартан улаханнара, бырааттара дьэ мэник дьон, иһирдьэннэн-таһырдьаннан киирии-тахсыы, үөһээ-аллараа ыттыы-түһүү. Дьиэлэригэр гимнастическай кольцо баар,онно ыйаастан, саала эркиниттэн тэбинэн хаптаһын быыска дылы хачыаллыыллар.
Эркиҥҥэ араамаҕа хаартыскалар ыйанан тураллар,олор сороҕор сиргэ түһэллэр,ону төттөрү ыйаан баран салгыы хачыаллыыллар. Ийэлэрэ Тамара хойуу суһуоҕун иннигэр туттан , 18-тааҕар түспүт улахан хаартыската,бука сөптөөх араама көстүбэккэ буолуо,ортотунан улахан оскуоманан сааллан турара, уолаттар салгыннарыттан биэтэҥнии турар буолар. Уолаттар мэниктэрэ сүр,сүгүн олордубаттар-туруорбаттар, кэтэнэ-манана тураҕын. Аллара саҥардыы хаама сылдьар Өлүөсэ, арай кини киһиэхэ наадыйбат,бэйэтин эйгэтигэр сылдьан тугу эрэ саҥарар-кэпсиир. Атахха турар телевизор дикторын арыылаах килиэбинэн бэрсэн “аһатар” , телевизор экрана оҕо ытыһын суола бачаачайдабыт суола . Ол таһынан быыс иһигэр ороҥҥо кыһыл оҕо сууланан сытар, убайдара мэниктииллэригэр,айдааннарыгар-куйдааннарыгар наадыйбакка бэт үчүгэйдик утуйа сытар буолар. Уолаттар эдьиийдэрин Ассыакка (Анджела) эрэ тылын истэр дьон.
Биир сарсыарда үөрэнэ олордохпутуна кылаас аанын тоҥсуйан , Алик киирэн кэллэ,аҥаар хараҕа халыҥ баҕайы бэрэбээскилээх.
-Хайа,бу туох буоллуҥ?

• Ээ,бэҕэһээ хотон тута сылдьан харахпын өлөрдүм- диэн улахан киһи курдук эттэ.
  Дьоно саҥа дьиэҕэ көһөн, хотон, күрүө-хаһаа тутта сылдьаллар. Учуутал өссө ону-маны ыйыталаста,онтон барыта этэҥҥэтин истэн,уоскуйда. Үөрэхпит кэннэ дьиэлээтибит, ол онно кэпсээтэ:- Бэҕэһээ ботуруон хайдах эстэрин билээри,бөстүөн үрдүгэр оскуома тутан баран өтүйэнэн охсубут, онто доҕоор, эстэн,буорахха хараҕын диэкинэн салаппыт. Дьиэ иһэ барыта буорах буруота буолбут,ааннарын тэлэччи аһан,буруону таһааран салг
  ылатаары, төбөлөрүн үрдүнэн таҥаһы эргитэ-эргитэ бырааттара төттөрү-таары сүүрэкэлэспиттэр. Ассыакка ытыы-ытыы Алик хараҕын инчэҕэй таҥаһынан сотон,былаатынан баайар. Киэһэ дьонноро кэлэн балыыһаҕа илдьэн көрдөрбүттэр,ол быыһыгар таһыллыбыт.
  Аликтаах күүлэлэрэ атахха турар,добуоччу үрдүк кирилиэһинэн тахсаҕын,күүлэ сорох муостата ситэри саалла илик,хаптаһыннара босхо сытар. Биһиги ол хаптаһыннары ылан,онон курдары түһэбит-тахсабыт, санаабытыгар тааҥкаҕа киирэр-тахсар люкка майгыннатан олус сөбүлээтибит. Онон түстүҥ даҕаны Сомсуонаптар уһаайбалара бу турар,оскуолаҕа барарга-кэлэргэ быһалыы. Кирилиэһи түс да,ол кэннэ штакетник калиткатын арый да, сап да, итиччэ быһалыы “люк” баарын кэннэ эргийэ оонньуу сылдьыахпыт дуо?
  Биирдэ дьиэлээн иһэн,сонун сиэбигэр сылгы эриллибит этэ ньалбаччы ирбитэ сылдьарын,оскуола таһыгар сылдьар ыттарга биэрдэ.
• Миигин кытта барсыҥ,тоҥ эт сиэхпит- диэн.
  Уйбаачыктыын “кутурук маһа” буолан барыстыбыт, “люкпутунан” киирэн,күүлэҕэ турар остуолга сыттык хаҕар сылдьар эриллибит тоҥ сылгы этин сии турдубут. Эчи үчүгэйиин,бу минньигэһин, Уйбаачык биһиэхэ сылгыбыт суох, Аликтаахха да оччолорго сылгы баарын өйдөөбөппүн,арааһа ким эрэ бэристэҕэ. Астына сии турдахпытына эдьиийэ тахсан боччуйан,быраатын дьиэҕэ киллэрдэ, биһигини үүртэлээтэ. Ассыаккаттан толлобут,кыыс биир сыл аҕа эрээри уҥуоҕа уһуна,кулускулдьуйан сытыыта-хотуута,күүһэ-уоҕа, үһүөн көмөлөөн да кыайбаппыт.
  Алик эһээлээх-эбээ уоллара, инньэ гынан субуота аайы эһэтин аахха кэлэн хонор. Манна дьэ көҥүл оонньуубут,понедельникка үргүлдьү оскуолалыыр. Сороҕор аҕата ыраах айаҥҥа барбыт буолар, ол саҕана Большой Неверинэн, Золотинканан сылдьан кэлэллэрэ,сопхуос суоппардара . Улахан уол дьиэҕэ көмөтө элбэх буоллаҕа,ол иһин аҕата айаҥҥа сылдьар кэмигэр эһэтин аахха ыыппаттар. Ону киһибит күрээн барсар, бу санаатахха тоҕо даҕаны оскуолаттан быһа барбата буолла, хайаан да дьиэтигэр сылдьан ааһар. Ассыакка дьиэтин хомуйа сылдьар буолар,хайдах эрэ биһи иннибитигэр кэлбит буолар. Дьиҥинэн ,“киһи күрэтиэхтээх” дьон,ыксалынан сылдьыа эбиппит буолуо да, уолаттар буолан уонна пиэрибэй кылаас дьоно, улаханнык өйдөөбөт буоллахпыт, онно-манна улдьааран айаммыт бытаан.
• Алик бүгүн эһээлээҕэр барбат,дьиэтигэр үлэтэ элбэх, эһиги дьиэлээҥ-
  диэн муоста сото сылдьан дьаһайардыы саҥарар.
  Билэбит,- аан таһыгар тэпсэҥэлэһэ турабыт. Уолбут бэргэһэтин,үтүлүгүн уора-көстө биһиэхэ биэртэлиир,ону хоонньубутугар уктан кэбиһэбит. Былаан быһыытынан дьиэтиттэн - туалеттыы- диэн тахсыахтаах,бэргэһэтэ,үтүлүгэ суох,аҥаардас сон кэтэн уонна күрүөхтээх. - Таһырдьа кэтэһээриҥ,сотору тахсыаҕым, - сибис гынаат,хоһугар ааһар. Дьиэлэрин таһыгар сыыр
  аллараа хамбаайын тоҥон турар, аҕата Һааса күһүн комбайнердуур,ол кэннигэр саһан уолбутун маныыбыт. Син кэтэспэлээбит кэннэ,сороҕор хайдах эрэ тоҥо да быһыытыйбыт кэннэ,уолбут соно нэлэгэй,сыыры таҥнары иһэрэ көстөр. Кинини кытта хайаан да биир эмэ быраата “харабылынан” тахсыспыт буолар,ол эльиийигэр “түрүбүөгэ түһэрэн” хаһыытыыр. Биһиги саһан турар сирбититтэн тахсан,үһүөн бааннььык диэки муҥ кыраайбытынан сүүрэбит. Баанньыкка тиийэн,эргиллэн көрөбүт, Ассыакка бырааттарын кытта төннөн эрэр буолаллар,саанан хаһыытаһаллар. Чараас ырбаахынан эрэ тахсыбыт дьон,төһө өр буолуохтарай,өр сырсыбаттар. Уолбут биһигиттэн бэргэһэтин,үтүлүктэрин ылан кэтэр. Былааммыт табыллыбыт дьон үөрүүбүт улахан, аа-дьуо дьиэлиибит.
  Хаһыс кылааска эбитэ буолла,эмиэ Алигы кытта барыстым,ол аайы “люкпут” суох күүлэ муостата барыта сааллыбыт. Арай күүлэ иннинээҕи штакетникка киирбитим,күрдьүккэ хоруорбут хаптаһыннар туора-маары хороһон тураллар,сороҕор сыталлар.
• Хайа, бу?- соһуйан ыйытабын.
• Ээ, бэҕэһээ быыспын уматан кэбистим.
  Онтум оһох оттоору хаптаһын быыска оскуомаҕа тиһиллэн турбут хаһыаттартан ыла сылдьан, хаһыат төһө бэркэ умайара буолла? - диэн испиискэтин даҕайбыт. Хаһыата бэккэ умайбыт, бастаан көрөн турбут, онто аны атын хаһыакка ыстанан, устунан быыстара умайан барар. Ону тоҕута тэбиэлээн таһырдьа быраҕаталаабыттар. Дьиэҕэ киирбиппит,дьиэ иһэ кэҥээн хаалбыт курдук.

Нэдиэлэҕэ иккитэ-хаста кулуупка оҕо киинэтэ көстөр. Оскуолаттан тахсаары туран киинэҕэ бараргар миигинэн таарыйаар - диэбитин иһин,кулуупка эргийэ бардым. Тиийбитим,мас хайыта турар,арааһа аҕалара ыраах айаҥҥа быһыылаах . Кыра кылаас уола хайыппыта төһө бээлээх буолуой,хайыппыт маһа сороҕо чараас, чыыппаан курдук. Бырааттара дьиэҕэ киллэрэ сылдьаллар,күүлэ,дьиэ ааннара тэлэччи аһыллан тураллар. Кыра уолаттар ким биир хардаҕас,ким аҕыйах хардаҕас көтөҕөн,күүлэлэрин үрдүк кирилиэһин дабайан,дьиэҕэ киллэрэн, оһох иннигэр кырааска,оппуохха хоҥнуо диэбэккэ тамныыллар. Тириппиттэр-хоруппуттар,убайдара Арсыан суох,сэрэйдэххэ лааппынан-бэкээринэн барбыт. Түргэн үлүгэрдик маспытын кыстаан, кулууппутугар ойобут,барыта ыксал. “Туманнар” анныларыгар тиийэн киһим,- Оо, сирэйиҥ үлүйбүт,- диэн,имэрийдибит. Хаарынан сотон имэрийдэххэ ааһар,диэни хантан эрэ истибит буолан,оннук гынныбыт да,ааспата.

• Түргэнник лааппыга барыахха,кисиэл ылар кэммитигэр иттиэҥ- диэн буолла.
  Кисиэли кини ылар буолла,кыттыһар харчыбын биэрэн баран,түннүк анныгар баран турдум,син уочараттаах. Арай уолум уочараттан тахсан кэллэ:- Иэдэстэриҥ мап-маҥан буолбуттар,манна батареяҕа тут,түргэнник ириэ. Чахчы да хайдах өйдөөбөтөхпүнүй, ыллым да батареяҕа иэдэстэрбин солбуһуннара сылдьан туттум, онтум сирдьигиниир эҥин. Дьэ,доҕоор, икки иэдэһим харааран тахсыбат дуо?
  Сарсыныгар оскуолаҕа Егор Николаевич көрөн,- Мэхээйилэби Снегурочка уураабыт" -диэтэ,оччолооҕу истибит уолаттар сыыска түһэриэхтэрэ? Ол кыһыны быһа күлүү гынан сордоотулар.

Арсен Михайлов
29.06.25 сыл.
Маар с.Ньурба