Главная / Кэпсээннэр / Тымныы харахтаах кыыс
Добавить комментарий
Бу түбэлтэни миэхэ дьүөгэм өрдөөҕүтэ истибитин кэпсээбитэ.
Үөрэх сыла саҕаланан, олох киэҥ аартыгар үктэммит оҕолор кэлитэлээн, бэйэ-бэйэлэрин кытта саҥа билсэн-көрсөн уопсай дьиэҕэ киирэн олохторун булуналлар. Устудьуон ыччат туохха-туохха түбэспэтэҕэ, тугу-тугу гымматаҕа баарай? Мааса кыыс уруккуттан да аһаҕас эттээҕин сэрэйэрэ уонна онтон олус диэн эрэйдэнэрэ… Уопсайга олорон биир ыйдаҥа түүн эмиэ сүгүн утуйан биэрбэккэ, мөхсө, эргичийэ-урбачыйа сатаан, эрэй бөҕөнү көрбүт. “Оттон күһүҥҥү ыраас салгыны эҕирийбэхтээн киирдэхпинэ, баҕар, уум кэлээрэй?”, — дии санаан таһырдьа тахсыбыт. Сонун сыыһын бүрүнэн, сукуна саппыкытын анньынан, уопсайын аанын айаҕар ыйдаҥа уотун одуулаһа туран, күрүө таһыгар маҥан ырбаахылаах кыыс хаама сылдьарын көрө түспүт. Бастаан утаа «эмиэ бэйэм курдук утуйбакка сылдьар кыыс буоллаҕа дуу?» диэн үөрэ санаабыт. Ол эрээри эмиэ да чараас таҥаһыттан, киһиттэн дьиктитик туттарын бэлиэтии көрөн, дьиксинэ санаабыт. Били кыыс ханна да ыксаабат, арай уопсай дьиэтин диэки оргууй аҕай устаҥнаан кэлэн, Маасаны көрбөтөх курдук туттан аттынан ааһа турбут. Эмискэ Мааса муннугар амырыын аһыы сыт саба биэрбит. Ааһа бараатын кытта кэннин эргиллэн көрбүтэ, кыыһа эмиэ кини диэки хайыһан аҕай турар эбит. — Кимҥиний эн? Хаһыс хоско олороҕун? – Мааса ыйытааччы буолбут. Анараа кыыс тугу да хардарбатах. Арай олус тымныы уоттаах хараҕынан кинини тобулу көрөн, өр мыҥаан турбут. Мааса «бу илэ бэйэбинэн түбэстэхпиэн» дии санаатын кытта, кыыһа уопсай дьиэ аанын аһан иһирдьэ дьылыс гынан хаалбыт. Кини кэнниттэн батыһан киирэн көрбүтэ, оруобуна кинилэр хосторун диэки ааспыт. Хосторун иһигэр кыргыттара тугу да билбэккэ, кыбыс-кытаанахтык утуйан бырылаһа сыталлар эбит. Мааса ол түүн кыайан утуйбатах. Сарсыардалык дьон-сэргэ уһуктубутун кэннэ туоһуласпытыгар, ол уопсайга үлэлээбитэ быданнаабыт дьахтар: «Манна үс сыллааҕыта устудьуон кыргыттар күнүүлэһэн, саҥа үөрэнэ кэлбит, туох да саҥата-иҥэтэ суох биир кыыс эрэйдээҕи кырбаан өлөрбүттэрэ. Ити түбэлтэ кэннэ манна хас да киһи ол кыыһы илэ хаама сылдьарын көрбүтэ. Кини наһаа хомойбут санаатыттан буоллаҕа дуу, ый туолар түүнүгэр куруук уопсайыгар төннөн кэлэ тураахтыыр. Кини кимиэхэ да куһаҕаны оҥорбот, арай кинини көрбүт аһаҕас эттээх дьон эппэт кэлэҕэй буолуохтарыгар дылы куттаналлар», — диэн кэпсээбит.
Альберт Андреев
Бу түбэлтэни миэхэ дьүөгэм өрдөөҕүтэ истибитин кэпсээбитэ.
Үөрэх сыла саҕаланан, олох киэҥ аартыгар үктэммит оҕолор кэлитэлээн, бэйэ-бэйэлэрин кытта саҥа билсэн-көрсөн уопсай дьиэҕэ киирэн олохторун булуналлар. Устудьуон ыччат туохха-туохха түбэспэтэҕэ, тугу-тугу гымматаҕа баарай?
Мааса кыыс уруккуттан да аһаҕас эттээҕин сэрэйэрэ уонна онтон олус диэн эрэйдэнэрэ… Уопсайга олорон биир ыйдаҥа түүн эмиэ сүгүн утуйан биэрбэккэ, мөхсө, эргичийэ-урбачыйа сатаан, эрэй бөҕөнү көрбүт. “Оттон күһүҥҥү ыраас салгыны эҕирийбэхтээн киирдэхпинэ, баҕар, уум кэлээрэй?”, — дии санаан таһырдьа тахсыбыт. Сонун сыыһын бүрүнэн, сукуна саппыкытын анньынан, уопсайын аанын айаҕар ыйдаҥа уотун одуулаһа туран, күрүө таһыгар маҥан ырбаахылаах кыыс хаама сылдьарын көрө түспүт. Бастаан утаа «эмиэ бэйэм курдук утуйбакка сылдьар кыыс буоллаҕа дуу?» диэн үөрэ санаабыт. Ол эрээри эмиэ да чараас таҥаһыттан, киһиттэн дьиктитик туттарын бэлиэтии көрөн, дьиксинэ санаабыт. Били кыыс ханна да ыксаабат, арай уопсай дьиэтин диэки оргууй аҕай устаҥнаан кэлэн, Маасаны көрбөтөх курдук туттан аттынан ааһа турбут. Эмискэ Мааса муннугар амырыын аһыы сыт саба биэрбит. Ааһа бараатын кытта кэннин эргиллэн көрбүтэ, кыыһа эмиэ кини диэки хайыһан аҕай турар эбит.
— Кимҥиний эн? Хаһыс хоско олороҕун? – Мааса ыйытааччы буолбут.
Анараа кыыс тугу да хардарбатах. Арай олус тымныы уоттаах хараҕынан кинини тобулу көрөн, өр мыҥаан турбут. Мааса «бу илэ бэйэбинэн түбэстэхпиэн» дии санаатын кытта, кыыһа уопсай дьиэ аанын аһан иһирдьэ дьылыс гынан хаалбыт. Кини кэнниттэн батыһан киирэн көрбүтэ, оруобуна кинилэр хосторун диэки ааспыт. Хосторун иһигэр кыргыттара тугу да билбэккэ, кыбыс-кытаанахтык утуйан бырылаһа сыталлар эбит.
Мааса ол түүн кыайан утуйбатах. Сарсыардалык дьон-сэргэ уһуктубутун кэннэ туоһуласпытыгар, ол уопсайга үлэлээбитэ быданнаабыт дьахтар: «Манна үс сыллааҕыта устудьуон кыргыттар күнүүлэһэн, саҥа үөрэнэ кэлбит, туох да саҥата-иҥэтэ суох биир кыыс эрэйдээҕи кырбаан өлөрбүттэрэ. Ити түбэлтэ кэннэ манна хас да киһи ол кыыһы илэ хаама сылдьарын көрбүтэ. Кини наһаа хомойбут санаатыттан буоллаҕа дуу, ый туолар түүнүгэр куруук уопсайыгар төннөн кэлэ тураахтыыр. Кини кимиэхэ да куһаҕаны оҥорбот, арай кинини көрбүт аһаҕас эттээх дьон эппэт кэлэҕэй буолуохтарыгар дылы куттаналлар», — диэн кэпсээбит.
Альберт Андреев