Автор: Дайыына - 16 июля 17:41

    “Маша, кытаат, уерэххэ киир”-диэн Толя илиитин биэрдэ. Мария, эти хааны эймэнитэр куустээх ыарыы тииһиттэн уһуктан кэлэн, ити туул буолбутуттан, Толяны туһээн кербутуттэн, им иһиттэн хомойдо. Халлаан сырдыахча буолбут, аттыгар кэргэнэ Михаил холкутук тыынан утуйа сытар. Абытайдаах ыарыытын тулуйан, ынчыгын кыатана сатыы, сатыы аттыгар турар туумьага илиитин уунан икки таблетканы айагар уран, иһин ханас еттун аргыый имэрийэ сытта. . .

    Оччолорго Маайыс оскуоланы бутэрэн, улэ-производство диэн ынырыынан оройуон биир кырыы учаастагар ыанньыксыттыы сылдьара. Кинилэр выпустарыттан хасда уол, кыыс, барыта уонтан тахса эдэр ыччат, ыарахан улэ диэн чагыйбакка, бары кургуемунэн уерэ-кете, ыллыы туойа улэлииллэрэ. Маайыс оскуола эрдэгиттэн дэгиттэр спортсменка буолар хайыһарга, волейболга, баскетбол на колхозах, ону ааһан оройуонун чиэһин кемускуур улахан оройуон суумэрдэммит хамаандатын чилиэнэ этэ.

    Элбэх курэхтэһиилэргэ кыттара сорогор улэтигэр да моһуоктуура, хата управляющайдара, бэйэтэ уруккута спортсмен киһи ейдеен, солбук булан, туох да улахан моргуор суох буолара.

    Ол саас хайыһарга оройуон курэхтэһиитигэр кыттаары оройуон киинигэр киирэн бэлэмнэнэ, дьарыктана сылдьара. Субуотага, сааскы ылааны Кун, атын нэһилиэктэртэн киирбит кыргыттары кытта болдьоспут сирдэригэр керсен, бачча учугэй Кун уһуннук дьарыктаныахха диэн оностон, хайыһардарын кэтэн, киэн Эбэгэ киирдилэр. Кунускэ дылы сылдьан баран, Маайыс туспут ыалыгар киирэн, куе-дьаа кэпсэтэн, кулэн-уерэн, аһаан-сиэн тахсаннар, мантан киэһэ аны сыырдаах сирдэринэн сылдьыахха диэн субэлэһэн, Эбэ илин сыырын диэки туһунэн бистилэр.

    Кыргыттар, сыыры тахсан, аа-дьуо анньынан иһэн кербуттэрэ, куел урдугэр хаарга оголор булумахтаһа сылдьаллар. Чугаһаабыттара:оголор буолбатах, эдэр уолаттар эбит. Бэйэ-бэйэлэрин кытта тустан, сотору-сотору хаарга Бургас гыналлар. -Ээй, кыргыттар беге иһэллэр, уолаттаар, тохтоон, сынньаныаххайын-сытыы, хотуу уол хаһыытаата.

    Антах согус, биир уол кинилэргэ ойогоһунан, атагын урдугэр олорон, сыыр бэтэрээ еттугэр хаарга Кун Уота чагылыччы тыган дьиримниирин болгомтолоохтук одуулаһа олорор. Уолаттар сэргэхсийии, кулсуу-салсыы беге буоллулар-кыргыттары биир-биир кынастаһан кере турдулар.

    Билсэн, биһиэххэйин, кыргыттаар-биһи эмиэ эти курдук, таһырдьа сылыйбычча, бу дьарыктана сылдьабыт. -Мин бу Пронябын, бу Слава, Володя, Ваня. . . . Сытыы уол салгыы билиһиннэртээн барда. -Люба, Зина, Шура, Дуня. . . . . . . Уолаттар сэргэхсийии беге, Хас биирдии кыыс аатын эттэгин аайы керуу-истии кытаанага. Маайыс, саамай кэнникинэн илиитин уунна, Хас да уолМашаттан харахтарын араарбакка одуулаһа Туран хаалбыттарыттан бэйэтэ да кыбыһынна, дьуегэлэриттэн да симитиннэ.

    Маайыс, кулэ сылдьар саһархайдыны киэн харахтаах, айылга анаан биэрбит тупсагай быһыылаах-таһаалаах, куллэгинэ иэдэһигэр баар ямочкалара таххан кэлэллэр, оскуола да санаттан уолаттар киниэхэ аһары болгомто ууралларыттан, ардыгар сылайар даганы. Дойдутугар тапталга билинии суруктара Хас да чымыдаан сытар, билигин улэлиир учаастагар кинини эрэ кердербун диэччи Хас да уол баар, олортон Афоня букатын Кини таһыттан арахпакка сылдьар. Маайыс, тырымнаан, кулэн, -уерэн, элбэх уол сурэгин билиэн ылбыт киһи, бугун да уолаттар кинини болгомто киинигэр ылалларыгар букатын саарбахтаабат этэ.

    Ол гынан баран, Кини, кырдьагас вал уһус оголоро, кыыс ого сыанабыла диэни урдуктук тутара-бачча 19сааһыгар диэри биирдэ уоллуун сыллаһа, куустуһа илик, сурэгэ таптаан биир да уолу тала илик. -Хайа, Толя, кэл, бачча кыраһыабай кыргыттар кытта билис диэбиттэригэр, били ойогоһунан олорор уол аргыый Туран хааман кэлбитигэр кербуттэрэ-аатыран, сурагыран туста сылдьар Толя Макаровтара илэ бэйэтинэн эбит. Кыргыттар кытта Илии тутуһан билистэ, анарааны уолаттар курдук одуулаһа барбата, Маайыс иһигэр багар миигин керуе диэн иһигэр эрэл санаалаах турбута баара-киһитэ элэс эрэ керен аһарда.

    Маайыс, хайдах эрэ Толяны кытта Илии тутуһаат, сурэгэ эппэннээн ылла, сурэгэ куускэ тэбэн ылара бэйэтигэр кытта иһиллэр курдук буолла. , Сырдык сирэйигэр иэдэстэрэ кытаран тагыстылар. -Ьуу, туох айылаах утаттым, Ханна эрэ уута иһэн ааһыагын, кыргыттаар диэбитигэр уолаттар:биһигини кытта остулубуойга киирэн уута иһэн ааһын дэстилэр.

    Кыргыттар, хайыһардарын торуоскаларын ылан, биирдии биирдии остулуһуойдуур массыына суолугар киирдилэр. Уолаттар куннэрэ дьэ тагыста, тылынан эрийсии беге, киэһэ культура дьиэтигэр таансыга керсуеххэйин диэн ынырдылар. Толя эрэ тылынан халаастаспакка, дуоспуруннаах багайытык туттан иһэр.

    Столовойга киирбиттэригэр повардар сылаас чэйи биир биир тириппит кыргыттарга кутуталаан биэрдилэр. -Оо,

тымныы уу суох дуу? -Маайыс ыйытта. -Ити сылаас уу аттыгар турар ээ, кырдьагас повар ыйан биэрээтин кытта Маайыс куопсугу хаба Тардан ылан, куруускага тыбыс тымныы ууну устэ букатын устэ техтуруйэн истэ. Бу кэмнэ сылаас чэй иһээри куопсугун баакка тиэрдэн эрэр Толя Маайыска-Куустээх сууруу, дьарык кэнниттэн, сылаас ууну, чэйи иһэр буолун диэтэ. Маайыс, хантан билээхтиэй, ити тиритэн баран тутатына тымныы ууну иһэрэ, кэлин Кини доруобуйатыгар хайдах курдук охсууну оноруон. Хайыһардаан, тиритэн кэлэн баран тымныы ууну иһэрин букатын идэ оностоору гынна.

    Утахтарын ханнаран, уолаттары кытта киэһээ таансыга керсуех буолан, кыргыттар хайыһардарын кэтэн элэс гынан хааллылар. Киэһэ бары биир сиргэ тумсэн дьэ таансыларыгар тиийбиттэрэ, ыччат беге ункуулээн битийэ сылдьаллар эбит. Сана кэлбит дьон быһыытынан, дьэ оннуларын булууларын сагана маагыын билсибит уолаттара саалага кутуллан киирдилэр. Ункуу сагаламмытыгар уолаттар кыргыттар ынырбытынан бардылар, Маайыһы букатын икки еттуттэн ынырдылар. Биир моднай танастаах уолу кытта эргийэ сылдьан кердегунэ:Толя улага диэки анньыллыбыт кулууп ыскамыайкаларыгар, иккис эрээккэ, биир сааһыра барбыт, бинсээгин иһинэн спортивной мастерканы кэппит киһилиин кэпсэтэ олороллор. Бииргэ ункуулуу сылдьар уолуттан:-Хайа, бу сорохторгут олох даганы ыскамыайка сылыта кэлбиттэр дуу, диэн ыйыппытыгар:-Ээ, ити Толя ункуугэ сылдьааччыта суох, бугун, эһиэхэ, кыргыттарга эрэннэрбиппитин эрэ иһин кэллэ-диэн хардарда.

    Тургэн ункуу кэмигэр кербутэ-Толя били киһитинээн саалаттан таххан эрэллэр эбит-Маайыс тула барыта кураанахсыйан хаалла. -Бээрэ, бу бугун туох буоллум? Били кинини себулээн сурук суруйар уолаттар:“Эн баарын да, кулэн тырымныы сылдьарын да учугэй, Эйиигин кербетехпунэ кунум киирэн, тулам барыта саппагыран хаалар”-диэн элэ-была тылларын этэн суруйбуттара илэ-бааччы бэйэтигэр Тиийэн кэллэ буолбаат! ! !

    Бу да киэһэ дьиэтигэр атаарыан багарааччы элбэгиттэн, бэйэтэ да сехте. Ункуу бутэн фойега тахсыбыттара, Толя таннан, били киһилиин аргыстаһан бараары тураллар эбит:“Чэ, уолаттар, этэннэ тиийээрин, кыргыттар ситиһиилээхтик курэхтэһээрин, покаларын, диэт таһырдьа тахсан бардылар. Маайыс хайдах этэ ис-иһиттэн кыйыттыах санаата кэллэ, дьиибэтин хаһан да маннык турукка киирэ илигэ, барыларыгар аккаастаан чугас олорор Шура кыыстыын аргыстаһан бардылар. Бу-кини аан бастаан атаарар уола суох барда.

    Сарсыарда залга керустулэр:кыргыттар кэпсээн-ипсээн беге:Хайа уол кими атаарбытын туһунан. Ол гынан, кэпсэтии тумугэр, бары киксибит курдук Толяны себулуу кербуттэр эбит. Маайыс тугу да санарбата. Хата, элбэх боку Булонь актах Маайыс туспут ыалыгар аараанна диэри Шуралыын, онтон соготогун барбытыттан бары да дьиктиргээтилэр.

    Шура кыыс-“Ити Толя олох ункуулээбэтэ дии диэбитигэр, сытыы тыллаах Зина кыыс-Ээ, ол согуруунан-хотунан сылдьар уол биһигини кербет буоллага, хата нуучча, омук кыргыттарын кытта Ункуу беге буолуо дии, дии кулэн лыһыгыраппытыгар, Маайыс сурэгэ куускэ кымыстаан ылла.

    Хайыһар курэхтэһиитигэр, Хас да оройуон хамаандатын кэннилэригэр хаалларан, кыргыттар хамаандалара бастаан, Республикага курэхтэһэ киирэр буолла, уеруу-кетуу баһаам. Маайыс, бугун ис-иһиттэн эрчимирэн Туран суурдэ, биэтэккэ кэлбиттэригэр ыччаттар, ол иһигэр бэгэһээнни уолаттар уруйдуу керустулэр, онно Толя суогун керен курус гына тустэ.

    Маайыс, туспут эдьиийин аахха тиийэн, бараары малын-салын хомуна сылдьан, истиэнэгэ тоһого иилиллибит элбэх Кыым, Эдэр коммунист, Соц Якутия, оройуон хаһыаттары ылан керутэлээтэ:бай даа, Толя хаартыската барыларыгар баар эбит. Эдьиийиттэн, спорта сыһыаннаагы мунньабын диэн ыйытан, Толя хаартыскалардаах хаһыаттары бэрт кичэллээхтик суулаан суумкатыгар уктан бистэ.

    Киэһэ курэхтэспит ыччаттары грузовой массыына улэлиир учаастактарыгар илдьэн биэрдэ. Маайыс Ким да суогуна хаартыскалары кырыйталаан ылан, тэтэрээт илииһинэн хахтаан баран кытыытын урун сабынан тиктэ уонна сыттыгын анныгар укта. Бу Кини кимнэ да эппэтэх Кистэлэнэ буолла.

    Улэ Кун ахсын тэтимнээхтик барар, ыччаттар субуота киэһээ Ункуу тэрийэн, арааһынай оонньуулары ыытан аралдьыйаллар. Дьэ, икки сыл дуогабардаһан улэлээбиттэрэ бутэрэ чугаһаан иһэриттэн бары да астыналлар, иллэн кэмнэригэр уерэххэ бэлэмнэнэллэр, кургуемунэн урдук уерэххэ киирбит киһи диэн былааннаахтар, сорохтор согуруу, сорохтор университекка араас идэлэргэ.

    Маай бырааһынньыга ааһан, ыһыахтар бутэн, уерэххэ документов туттарар кэмнэрэ чугаһаата, отделение салалтата документов туттараргытыгар кырдьагас ыанньыксыттарынан солбуттарыахпыт, согуруу барбат, маннаагы университекка туттарсааччылар, хаһан уерэххэ киирбиккит биллиэр, сана оголор кэлиэхтэригэр улэлээн диэн кердеспутун, ылыннылар.

    Маайыс документов туттара, экзаменнарын билсэ куораттыыр буолла. От ыйа сагаланан, куйаастар туһэн

эрэллэр. Куоракка аймахтарыгар тустэ, СГУга экзаменнара от ыйын ортотугар буолар буолан, докумен туттараат, теннербуолла. Аймара дьахтар кырдьагас таайбар кэһии диэн биир чымыдааны тириэрт диэн биэрдэ. Ендетен кербутэ:ыарахан багайы эбит. Чэ хайдах соһон-сыһан илдьэр инибин дии санаата. Еруһу трамвайынан туораан, чымыдаанын биир саастаах дьахтар таһыгар, кере тураар диэн туруоран, дойдутугар барар массыынаны ыйыталаһа суурдэ. Хата, оройуонугар тиийэр массыынаны тургэнник булла, чымыдаанын агаларыгар кемелеһуннэрээри кузова олорор дьону керутэлээбитэ, уксэ сааһырбыт дьахталлар, оголор, биир саастаах огонньор киһи бааллар эбит.

    Бэйэм да агалар инибин диэн чымыдаанын сосуһан, массыынатыгар илдьэн иһэн, сынньанан тура баран, тенкейен ылан эрдэгинэ, эмискэ куустээх Илии чымыдаанын сиртэн кетеген ылла, Маайыс соһуйан Кене тустэ, били ылбыт киһилиин уун-утары кермен, харахтара харсыһан ыллылар.

    Мэктиэтигэр соһуйан тыына хааттара сыста, тун-тан барда-иннигэр Толя турар эбит. -Дорообо, Маша сылдьар эбиккин дуу, хайыһардьыт кыыс-Толя мучук гынна. -Ээ, мин, мин. -Маайыс соһуччута бэрдиттэн, эппэт кэлэгэй, таппат тардыас курдук буолла, Бэл куемэйэ хаппыт курдук-нэһиилэ итини ыган таһаарда. , -Хантан иһэгин? -Толя массыына диэки баран иһэн ыйыталаста. -Уерэххэ докумуон туттардым. -Онтон, эн? -Хата биир боппуруоһу нэһиилэ толкуйдаан таһаарда-бу элбэх уол сурэгин сууйбут, харагын хатаабыт саха кырасыабай кыыһа. -Мин курэхтэһииттэн, дойдубар сынньана баран иһэбин, онтон эмиэ дьарыктана барыахтаахпын-Толя хардарда. Ити икки ардыгар массыынага кэлэ огустулар. Толя бэрт сымсатык, чэпчэкитик чымыдааны кузовка уунна, огонньор киһи чымыдааны сулбу Тардан иһэн эмискэ хаһыытыы тустэ:Хайаа, Толя Макаров илэ бэйэгинэн турар эбиккин буолбаат, огобут биһигини кыайыыларгынан уертун даганы, уердэрин ессе иннигэр турдага, араадьыйа манааччылар буоллахпыт биһи дии-дии астыммыт, уербут харахтарынан Толяны имэрийэ кере-кере. Дьахталлар эмиэ айманыы беге буоллулар:Огобут, кытаат-дэстилэр. Толя Маайыска эргиллэн:“Маша, кытаат, уерэххэ киир, хайаан уерэхтээх киһи буол “- диэн баран Илии тутуста. Чэ, пока, кинилэр массыыналарын кэннигэр ойогостуу турар массыынатыгар хардыылаан иһэн-Бу, эйиэхэ, кере сылдьар диэн баран, спортивнай кестуумун туеһугэр анньына сылдьар, ханнык этэ куорат ааттаах значогун Маайыска уунна, уонна эргиллэн массыынага суурэ турда.

Маайыс, кузовка тахсан, кытыы, оннун булан олордо. Толялаах хара кузовтаах, от куегэ кабиналаах массыыналара собуоттанан, хоннон эрдэгинэ кузовтан ус хара тураах хаагыргаабытынан, Кётен даллаахтаһан тагыстылар. “Аата дьиибэтин, хантан кэлэн хааллахтарай диэн кыыс соһуйа керде. Массыыналара кинилэр массыыналарын аттынан ааһан истэгинэ Толя туннугу аһан далбаатаата, сэмэйдик мучук гынан ылла. Бары ойон туран далбаатаһыы беге буоллулар. Массыына буору кудээритэн Майалыыр аартыкка киирэн кестубэт буолла. . . .

Ити массыынаны кытта Маайыс бу сиргэ тереен керсубут сурэгин саамай кунду ейдебулэ букатыннаатык барбытын курдук санаан, кыыс харага сиигирэн бараары гыммытыгар-Айыы даганы бу туох буоллум, аны хаһан да кербекке дылы, ессе да керсуехпут буоллага, багар, мин уерэххэ киирдэхпинэ-ити хорсун санаатыттан бэйэтэ да кыбыһынна. Толя биэрбит значогун, ханнык да алмаастаагар, кемустээгэр кундутук санаан, Кини илиитин сылааһа хаалбыта буолуо диэбиттии имэрийэн баран, плаһын иһинэн, кофтатыгар анньан бистэ, Айан былаһын дерун-дерун аргыый агай имэрийэ олордо. Оо, олох учугэйгин даганы, бугунну Кун киниэхэ суду уерууну бэлэхтээбититтэн ис иһиттэн мичийдэ. Соготого эбитэ буоллар, дууһатын уеруутун ойон туран-Тыыннаах диэн учугэй даганы диэн хаһыытаан таһаарыа эбит.

Толя, бу кэмнэ, уһун сылаалаах дьарыктан, элбэх курэхтэһииттэн, салгана турар айантан сылааһа киирэн нухарыйан киирэн барда:ол олорон туһээтэгинэ:сардааналар быыстарыттан быыстарыгар бу биэрэккэ керсубут кыыһа Маша сылдьар эбит. Толя диэки кэлэ сатыы, сатыы тугу этэ аллараа илиитинэн ыйар, Толя онно суурэн тиийбитэ, икки ардыларыгар Дирин чуемпэ ченеруйэн сытар эбит, Машаа билигин ыстанан эйиэхэ тиийиэм диэн баран ыстанна да букатын чуемпэ тугэгин диэки курулуу турбутуттан соһуйан агай уһугунна, суоппар-Тугуй, Толя куһаган туулу туһээтин дуу, хаһыытаан ыллын диэтэ. Салгыы, ити туох туулэ буоллагай, аата куһаганын диэн иһигэр саныы олордо. Кыыс диэни уйэтигэр туһээн керен илик бэйэтэ бугун, ити Машаны туһээтэгэ уһу. Дьарыктанарыттан, кэлииттэн -барыыттан ордон биир да кыыска утары хардыы оноро илик, дьининэн кыргыттар кинини кэрэхсээһин, телефон бегете да, бу миэнэ диэн биир да кыыһы таба кербутэ суох. Хата, табаарыстара сырыы ахсын санаттан-сана кыыһы кытта билсибиттэрэ этэ баар,

онтон Кини? Хата, бугун биэрэккэ Машаны керсен, кыыс долгуйбут сирэйин, тэтэрбит иэдэстэрин керен, бу суолу быта кинини санаабыта, туулгэ кытта кеһуннэ дии. Уолаттар, бу саас Машаны керен баран, уеһээ-, аллараа тыыныы беге этилэр, харса суох атаакалаан баран, кыыс уолаттары олох дистанцияга илдьэ сылдьарын, кыраныыссаны кэстэрбэтин, тебе да элбэх уол болгомтотугар сырыттар, кытаанагын билэн тохтообуттара. Арай, мин Машаны кытта билистэхпинэ? Элбэх омук бухатыырын будуруппут уол дохсун санаата итиннэ кэлэн сыппаан биэрдэ, ол эрээри, ол эрээри, куһун уерэххэ киирдэгинэ баран керсер эбиппин диэн хорсун санаа ылыммытыттан мучук гынан мичээрдээн ылла. Иннигэр ахтылганнаах дойдутун киэн дуола кеһуннэ.

Маайыс, улэлиир сиригэр айаннаан тиийбитигэр, солбуйа хаалбыт Киристиинэ, тургэнник да Кэллин диэбитигэр, экзамен бу ый ортото буолар эбит-ол иһин тенуннум диэтэ. Бииргэ улэлиир оголоро Маайыс олус настарыанньалаах, уерэн-кетен кэлбитигэр, багалаах уерэгэр киирээри, онтон олус уерэр быһылаах диэн сабагалаатылар. Киэһээ волейболлуур площадкага кэлбит ыччаттар Маайыс иһэрин керен, биир туспа уеруу буоллулар. Хайа хамаандага Маайыс киирэр да-ол хамаанда хотор. Бугун бастаан уолаттар уолаттары, кыргыттар кыргыттар, онтон кыыс, уол буолан анардаһан кииристилэр. Маайыс тырыбынайыы берете, кыраһыабай бэйэтэ ессе тупсан, кэрэтийэн хаалбыкка дылы. Биир да мээчиги аһарбакка быһыы да быһыы, Бэл уолаттары баһыйыах курдук. Ол быыһыгар Маайыһы уора-кесте кынастаһар бокулуонньуктара, кыыһы сеге-махтайа, ойогостон одуулаһа, били этэргэ дылы харахтарын сымната турдулар. Бугун, колхоз центрыттан, сайын аайы аймахтарыгар тахсан сайылыыр, нууччалыы учугэйдик санаран, сырдык сирэйдээх, уһун курбуу унуохтаах Тима диэн уол кэлэн мээчиктии сылдьар эбит. Тима бэйэтин билиммит, кыыс беге тебетун эргиппит уол былырыын сайыннаттан Маайыска инээннээн кэлэрин бары билэллэр. Ол эрээри кыыс того эрэ бу куорат уолун олох кэрэхсээбэт этэ, кеннеру кэпсэтэн ылара. Маайыс, кэлбит мээчиккэ, ере кете туһэн, биир быһыыны онорон баран, эргиллэн иһэн кофтатын уолугун харбаммыта-били значога мэлигир.

-Оголор, значокпун туһэрэн биспиппин, кердуеххэйин эрэ диэбитигэр кыыстыын-уоллуун бары кердеен тенкеннестулэр. -Ураа! ! ! Бугун миэхэ Баарт тосхойдо-дьэ Красавица Мария, один поцелуй, и значок-эйиэнэ диэн баран Тима, уһун бэйэтэ илиитин ессе уеһээ уунан, значогу кеечуктээтэ. Маайыс-Тима, значогу баһаалыста биэриий дии, дии атагын тебетугэр Туран уол значоктаах илиитигэр тиийэ сатаата да, хантан тиийиэй? ! . -Эппиппин толордоххуна эрэ значоккун ылыан дии, дии-Тима, билигин кыыс миигин ууруо диэн, ис иһиттэн астынан, салгыы кеечуктуу труда. Маайыс, елеребут да диэтэхтэринэ, эйиигин сыллыа суохпун диэбитигэр:Тима кырасыабай сирэйэ тута ханньайан хаалла-тииһин быыһынан сыыйан-Ишь ты какая? Бу значогу баара суога, ити, бу урэх ненуе МАС кэрдэ нууччалар бэлэхтээбиттэр эйиэхэ диэн эрдэгинэ-Маайыс харага харанара тустэ да-Ытыһынан уолу иэдэскэ сырбаппытын бэйэтэ да билбэккэ хаалла. Куустээх улэттэн, эрчиллииттэн кытааппыт кыыс эрчимнээх илиитэ уол манан сирэйигэр кып-кыһыл улахан бээтинэни хаалларда. Тима кыбдьырына-кыбдьырына значогу уһуктаах бачыынкатын тинилэгинэн сиргэ тэбистэ ити икки ардыгар. Кыыс утары ыстанан эрдэ эрдэгинэ, Афоня Тиманы биир куустээх охсуунан умса биэрэн туһэрдэ. Сирэйэ, танаһа буор буолбут Тима, тэбэнэ туран-Дьэ, эһиги да буолун, куоракка керсер тугэммитигэр-кэпсэтии атын буолуо диэн саана-саана чугастаагы келукэ диэки бара труда. Кэнниттэн Тиманы бутэйдии таптаан сордонор, бурэ дьуһуннээх, мелтех харахтаах Еля кыыс саппай уобуста. Буорга сытар значогу Афоня тэбээн, сотон Маайыска ууммута:Кэннин хатанара алдьанан туһэн хаалбыт. Маайыс наһаа хомойон, харагыттан уу-хаар тахса, тахса значогу илиитин иһигэр ыга тутан баран, кыргыттар олорор уопсайдарын диэки суурэ турда. Площадкага оонньуу уота-куеһэ умуллан, сыыйа таргаһыы буолла. Уолаттар кыргыттары олорор уопсайдарыгар атаара агалан биэрэн, уопсай аттыгар бары ону-маны кэпсэппитэ булла олордулар. Маайыс тааска уу кутан, хаһаайыстыбаннай мыыла, тирээпкэ, маарыла таһааран значогун ер да ер сууйда, кураанах маарыланан кичэйэн сотто. Аны туеһугэр кэтэ сылдьыбатын санаан, дэлби хомойдо, ол гынан баран наар бэйэбин кытта уктан илдьэ сылдьыыһыкпын дии санаата. Сотору согус аттынаагы тыаттан сурдээх хатан часкыыр иһилиннэ, ойон Туран бары ол диэки сырсыы буолла. Тиийэн кербуттэрэ догоор:Тима ырбаахыта суох сыгынньах, Елялэрин баттагыттан соһон, талах кэннин диэки соһо сылдьар эбит. Уолаттар ыстанан тиийэн Еляни Тиматтан былдьаан ыллылар. -Кыргыттар антах диэки баран биэрин, билигин кытаанах кэпсэтии буолуо диэтилэр уолаттар. Балайда буолаат Тима

тыаттан тахсан, сыыр урдугэр турар мотоциклын собуоттаан кэлбит суолунан бара труда. -Дьэ, аны хаһан да биһи диэки сирэйин тутуо суох буолан, тобуктаан олорон кердесте-ааттаста, элэ-была тылын этэ дэстилэр уолаттар. Еля эрэйдээх таах ибигирии олорор, аттыгар олорор Маайыска:Эьиги быыһаабатаххыт буоллар, сиэ эбит. Тас эрэ етте кыраһыабай-иһэ бутуннуу цен хаата эбит диэхтээтэ.

От ыйын ортото бу
Олан, сир-дойду торолуйа ситэн, сибэккинэн киэркэйэн ахан турар. Сир аһа беге ууннэ. Чагылхай куннээх халлаан ып-ыраас. Маайыс экзамен чугаһаан эмиэ куораттыыр буолла. Били"кистэлэннэрин”:Толя хаартыскаларын, алдьаммыт значогун имэрийтэлээн ылла, сыа-сым курдук тутан суумкатыгар угунна. Бу саас Толяны керуегуттэн:Кини, мин аналым бу сылдьар диэн, сурэгэ куускэ тэбэн, баарын дьэ биллэрбитэ. Санаатыгар тула барыта кэрэ да кэрэ, истин да истин курдук. Толяны санаатагына сурэгэ эппэйэн ылар. Маайыс бэйэтин элбэх да уол таптаан, себулээн, билигин Кини сылдьар туругар киирэ сылдьыбыттарын санаатагына, аһынан да ылар. Эрдэ биир да уолга, бу Толяга курдук, сурэгэ эппэйбэтэгэ, ону Маайыс Дьылга Хааным Толяга харыстаан агалбыт эбит диэн бутэйдии махтанар. Толя буоллагына, холкутук, убай балтыгар этэрин курдук эппит агыйах тыллара, кулгаагар бу иһиллэ турар курдуктар. Дьинэр, Толя еттуттэн улахан суох курдук, арай ити значок бэлэхтээбитигэр, букатын уерэн еле сыспыта. Унуруун, иччэ сэргэстэһэ хааман иһэн, Маайыс чобуо бэйэтэ биир тыл кестубэккэ, сири кымыстыы испититтэн, бэйэтэ да кэлэнэр. Анардастыы таптаан сордоно сылдьар дуу? Таптал сэмэй дииллэр, онтон Толя бэйэтэ ессе сэмэй киһи. Урут кыргыттары кытта сэкириэттэһэр бэйэтэ:бу Толяга иэйиитин икки атахха эппэккэ, туох эрэ кунду таас алдьанан хаалыа диэбиттии сурэгин тугэгэр биэбэйдии, ардыгар онтон эрэйдэнэн да ыла сырыттага бу. Ол эрээри, ол эрээри унуруун биэрэккэ керсуехтэриттэн, хантан эрэ биһиги хайаан да керсуехпут диэн эрэллээх санаа инэн хаалла дии, Толя миигин туох дии саныыра буолла диэн кистэлэн санаатыттан, Бэл бэйэтэ сылдьан, сирэйэ кытаран кэлэр. Керустэхпинэ оннук кэпсэтиэм, маннык кэпсэтиэм диэн ейугэр онорон керер да, тирээн кэллэгинэ эмиэ бутэн-оһон, атыны эрдэммин, туораттан кердеххе букатын анала анардаах кыыс курдук кестерум буолуо диэн, Маайыс бэйэтиттэн бэйэтэ кэлэнэр.

Куоракка, дьонугар тиийэн сып-сап уларыттан, суунан тараанан университета тиийэн расписаниены кербутэ:экзамен сарсын 2 чаастан буолар эбит. Теттеру тиийэн, пара биһлиотекаттан уларсыһыт кинигэлэрин ороон, холкутук бэлэмнэнэр гына былааннанна. Иннигэр Толя хаартыскаларын имэрийэн баран остуолна аагарын быыһыгар кере олордо:бу кэмнэргэ киирэн бэлэмнэнэ барыахтаахпын диэбитэ дии, багар, багар эмиэ соһуччу керсе туһуехтэрэ дии, ол санааттан сурэгэр сып-сылаас суурээн биллэн ааста.

Балачча хойукка дылы ааган, бэлиэтэнэн баран сытта. Туун баттатан эрэй берегу керде, дьинэр утуйа сытан баттатар диэни уйэтигэр билэ илигэ. Дэлби эрэйдэнэн нуктаан иһэн сурэгэ дэлби хамсаан, тыына хааттара сыһан олорор тустэ. Хайдах, хайдах буоллум диэн, тыын ылан уһуутуу олордо, сурэгэ оннугар туспэт, биир Кэм ере мехсер. Бу олорон кердегунэ, били бэлэмнэнэ олорон кере олорбут Толя хаартыскалара суох, остуолга кинигэлэрин сыгарытан керде, остуол аннын енейбутэ, онно сытар эбит. Арааһа, оносто Туран, покрывалоны остуолга уурбута, онно сыгаллан туспут. Хаартысканы илиитигэр ылла:Толя санаатыгар хайдах эрэ хомойбуттуу керен олорор эбит. -Бырастыы, гын, Толя- диэн баран хаартысканы оронугар, сурэгэр туттан сытта да, аанньа утуйбата. Эрдэ багайы Туран, дьонун кытта чэйдээн, иһит сууйан баран, чэ тугу гына сылдьыахпыный, эрдэ киирэн, багар биир эмиэ иллэн аудитория баар буоллагына, ессе хатылыам диэн быһаарынна. Маайыс, Сайсаартан куоракка киирэр автобуска олорсон айаннаан иһэр, бугун экзамен, Кини бэйэтигэр олох эрэх турах, хайаан да туттарыам диэн настройкалаах. Инники эрээккэ олорор саха огонньоро-“Оо, хаарыан ого бараахтаабыт, дьэ аба да эбит”-диэбитин кулгаагын уһугунан истэн хаалла. Ол огонньор аттыгар олорор саха дьахталлара-“Иэдээн эбит"дэһэллэриттэн, Хайа эрэ билэр киһилэрэ олохтон бардага-аата бачча учугэй кэмнэ диэн санаан аһарда.

Университет остановкатыгар туһэн, суолу туораан, главный корпуска чугаһаабыта, киһи беге, Онон манан элбэхтии буолан тугу эрэ кууруулээхтик кэпсэтэллэр. -Хайа, бу, Тугуй? ! -Икки уол харахтарын соттон ытыы тураллар, экзамена проваллаан ытастахтара дуу диэн саныах курдук буолан эрдэгинэ, белуехсэн турар дьон хаһыаты уларсыһа сылдьан кереллер эбит, ессе Толя Макаров

диэн билэр аата иһиллэн ааспытыттан соһуйан ол хаһыаттаах дьонно чугаһаан кэлбитэ:сирэйдэрэ-харахтара дэлби салбагыран, ытаабыт сирэйдэр кеһуннулэр. Сурэгэ дьиктитик нуелуйэн, аллараа баттаан, куускэ да куускэ мехсен ылла. -Туох баарый, ити хаһыакка? -Бутэн хаалбыт куолаһынан ыйытта. -Тоойуом, били аатырбыт тустуукпут Толя Макаров барахсан былагайга былдьаммыт диэн эрдэхтэринэ-харага харанаран, атага былаат курдук буолан-байааттаннаан ылла. Хаһыакка Толя хара араамка кытыылаах хаартыската бэчээттэммитэ, ыраата-ыраата чугаһаата.

Биир дьахтар Маайыһы тонологуттан ейеен чугас турар ыскамыайкага илдьэн олорто:-Оо, эһиги, ыччаттар буолумнагыт, онноогор биһиги, саастаахтар иэдэйдибит биир саната иһилиннэ. Кыыс тыына хаайтарыах курдук буолан, уһуутуу-уһуутуу олордо, тула дьоннор бары даганы бу ыар сурахтан долгуйан, Кини туругун ейдеен кербетулэр. Маайыс ер багайы таастыйан, биир сири одуулаан олордо. Биирдэ ейдеебутэ-кунус буолбут. -Арба, экзаменнаах этим дуу, -атагын нэһиилэ соһон, салбыннаан главный корпус иккис этээһигэр ер айаннаан, нэһиилэ тагыста. Уруккута эбитэ буоллар, Кини спортсмен киһи, сууруунэн, агыйахта уктэнэн тахсыа этэ. Тебете букатын ***-хаа курдук, Толя. . . Толя. . . Толя. . . . . . Хайдах итиннигий диэнтэн ордугу тугу да толкуйдаабат буолла. Аудитория таһыгар тогуоруһан турар абитуриеннары иһирдьэ киллэртээн, билет ылларан олордуталаан, экзамен сагаланна. Экзамен тутааччы, нуучча дьахтара, туннук аттыгар олорор саха кыыһа ылбыт билиэтин тобулу одуулаан, тугу да бэлиэтэммэккэ олорорун керен-Время идет-диэн сэрэттэ. Сотору утуу-субуу тахсан эппиэттээн оголор таххан истилэр, саамай бутэһик Маайыс хаалла. Экзаменатор-Пора диэбитигэр Иннигэр тиийэн олордо. Тутааччы тётя эппиэт кэтэһэ сатаан баран"Вы, что, не готовы что ли диэбитигэр, кыыс тебетун ендетен кэгис гынна. -Тогда, приходите в следующем году, девушка-диэбитигэр, кыыс харагыттан уу саккырыы тустэ да, ойон Туран аудиторияттан суурэн тагыста. Тугу да ейдеебетех экзаменатор кыыһы кэнниттэн соһуйбут харагынан кере хаалла.

Маайыс, главный корпустан тахсан, корпус ойогоһун диэки уунэн турар талах мастар быыстарыгар киирдэ, хата манна Ким да суох эбит, онно дьэ теле баран кыатана сатыы-сатыы, маккыраччы ытаата. Того Толя? Того Кини? Того? Того? Того? ! ! ! Дэлби ытаан, арыый кэнээн, Сайсаарга туспут эдьиийигэр сатыы барарга быһаарынна. Бу тыыннаагын, сурэгэ тэбэрин тухары умнубат ыар кунугэр, эдэркээн сурэгэр биэбэйдии сылдьар, кимиэхэ да эппэтэх истин иэйиитин былдьаппыт ынырык кэмигэр, , ологун саамай уһун, кутурганнаах, дууһа кыланыылаах суолугар атагын нэһиилэ соһон хааман иһэр, дэлби ытаабыт кырасыабай кыыһы ааһар дьон дьиктиргээн кэннилэрин хайыһа, хайыһа кереллер. Толяны атаарса барарым дуу диэн санаа киирэн иһэн, саха кыыһын килбик майгыта баһыйан, кимэ буолан кэллим диэхпиний, бэйэм анаан сибэкки уура, кэпсэтэ таххыыһыкпын дии санаата. Ити кэпсэтэ диэн билигин да итэгэйбэккэ сылдьар буолан толкуйа, аны киһи беге баар буолан, кэпсэтэрбин истиэхтэрэ диэн хааһы буолбут ейунэн, илэй-балай толкуйдаан ылла. Толя барахсан аанньал курдук буолан кыыс бегете себулуу, таптыы кердехтере дии, мин эрэ буолуо дуо? Атын да кыргыттар беге кэлиэхтэрэ диэн санаан ылла. Ити курдук айаннаан, букатын киэһэлик, Кун киириитэ эдьиийин аагы булла.

Эдьиийэ, маагыын сарсыарда кулэн-уерэн, тырымнаан барбыт балтын оннугар, таастыйан хаалбыт, сааһыра барбыт сирэйдэммит балтыта сукуннаан киирбитигэр"Экзаменнын проваллаатын дуу, тугуй диэн ыйыппытыгар, кыыс кэгис баран хоһугар паста, тахсан аһаабата. Арай хос иһигэр туттуна сатыы, сатыы ытыыр саганы истэн, эдьиийэ киирэн"Чэ, ничего, учугэйдик бэлэмнэнэн баран, эһиил да туттарыан буоллага диэн букатын атыны эрдэ турда.

Маайыс, бу тууну Толя хаартыскаларын кытта кэпсэтэ, хаартыска илийиэр дылы харагын уутун тогон хонно, харагын биирдэ Симэн ылбата, саатар биирдэ сиэттиһэн хаампыппыт буоллар дуу диэн олус харыатыйда. Сарсынны кунугэр Маайыс дойдулаата, унуоргу биэрэккэ, били Толя керсубут сирдэригэр тохтоон, багар тиийэн кэлээрэй диэбиттии, харагын быһа Симэн ыла ыла одууласта. Сурэгэр, туох эрэ тааһы ыга симпиттэрин курдук, ыбыс-ыарахан. Улэлиир сиригэр, олорор уопсайыгар киирэн кэлбитигэр, дьуегэ кыргыттар улаханнык атыныраатылар:урукку, харахтара эдэр саас уотунан кулэ сылдьар, тырыбынаабыт, эрчимнээх, кэрэчээн Маайыс оннугар, таастыйбыт сирэйдээх, еспут харахтаах, бытаарбыт букатын атын Маайыс турара. Угуһу, элбэги кэпсэппэккэ-Провааллаатым, Онон эһиилгэ дылы манна улэлиир буоллум диэт, хоһугар киирэн оронугар, токуллан сытан бистэ. Сарсыныгар ынахтарын тутан ыата ыы олорон тохтоон, еер ер олорор. Аны туунун сатаан

утуйбакка, биир туспа эрэйи керде:Толя хаартыскаларын сурэгэр тутан Туун тахсан дьагдьайыар дылы хаамар. Бу сылдьан, Толяны билэр, санаа уллэстэр киһи баара буоллар, Кини туһунан кэпсэтэн арыый бэттэх кэлиэм этэ дии саныыр да, хантан манна суох буоллага. Кырдьагас ыанньыксыт Киристиинэ Маайыс ити уларыйбытын бэлиэтии керен, сурэгинэн кыыс олорор хаһан да ааспат, арахпат туох эрэ буолбутун сэрэйдэ. Туох буолуо диэн таайа сатаан баран, дэлби ырбыт, кубарыйбыт, мэктиэтигэр Кене бэйэтэ умса туттан хаамар Маайыһы бэйэтэ буемнээн ыныран кэпсэттэ-“Маайыс ыарытыйдын дуу, тугуй, эбэтэр, эбэтэр балаһыанньалааххын дуу диэн ыйытан соһутан, суулларан туһэрэн сыста. Кыыс суох диэн быһа илгистибитигэр-Дойдугар киирэн нэдиэлэ курдук сынньанан, аһаан тагыс, мин солбуйуом диэтэ.

Дойдутугар кырдьагас ийэлээх агатын кытта бырааттаах, балта бааллар. Улахаттар туһунан ыал буолан туспа сиргэ олороллор. Аралдьыйа таарыйа дьиэни уборкалаан, сууйан-сотон барда. Дьиэ урдун сууйа Туран, тохтоон эмиэ еер да ер тохтоон Туран ылар. Аьылык кэнниттэн ампаар ойогоһугар сытар бэрэбинэгэ ер олорор, уһуктаах маһынан сири хаһан Дирин онхойдору онорор. Урут Маайыс дойдутугар кэллэр эрэ, Кини хаһан кулуутэ, арааһынай тэбэнэтэ, ыччаттар Кутулла туһуулэрэ, киэһээтин волейбол мээчигин тибиргэс тыаһа барыта сэргэхсийии берегу таһаарара. Бу сырыыга кэлбитин да Ким да билбэт. Ийэтэ эмээхсин, кыыһа Дьиэ сууйа Туран сотору-сотору тохтоон ыларын, ыар санаага ылларбыттыы уһуутаан ыларын, бэрэбинэгэ нуксуччу туттан еер-ер олорорун, кубарыйбыт сирэйин, таххан хаалбыт иэдэһин кере сылдьан биир киэһэ кыыһа бэрэбинэгэ олордогуна, аргыый кэлэн аттыгар олорон баран намыын куолаһынан:“Маайыс, балаһыанньалааххын дуу, тугуй? Ийэ киһиэхэ кистээбэккэ этэн бис”-диэн эмиэ соһутан елере сыста. Маайыс истибитин итэгэйбэккэ, мэктиэтигэр ойон турда-“Ийээ, аата сурун- эрэ диэхтээтэ. Бу уол диэни кытта сыллаһыахтаагар буолуо, куустуһа да илик, сиэттиһэн да хаампатах кыыс огону, икки кырдьагас ийэ киксибит курдук ыйыппыттара, тугун сурэй? ! Маайыс, ол аата наһаа да буорайдагым дии санаата, Толя суох буолуогуттан сиэркилэ диэннэ керунэ илик.

Дьиэтин сууйан бутэрэн, кунус ерускэ киирэн таххарым дуу, кунус дьон эбиэтин бириэмэтигэр киириллиэ диэн Маайыс бэлэмнэнэн барда, бу сылдьан сиэркилэгэ куораттан кэлиэгиттэн сана керуннэ, уонна чуут хаһыытыы сыста, ама бу мин дуо диэн, сиэркилэттэн кинини кырыыламмыт муннулаах, кубархай, ырыган сирэйдээх, антах туһэн хаалбыт харах дьахтар киһи одуулуу турара, ол иһин да онноогор ийэм барахсан онно манна балыйа сылдьаахтыыр эбит буолбат. Сотторун, тапочкатын ылан, ерус диэки аргыый хаамта, хата кими да керсубэтэ, хата диэбиккэ дылы, туох эрэ уоруйах киһиэхэ дылы буолан туһэммин дии санаата. Кытылга, буемчу сири булан, сыгынньахтанан, ууга киирэн дэлби уһаты, Туора, иттэннэри сытан харбаата, дуоһуйа серуун ууга сетуелээн, хамсанан ейе санаата дьайгарбыкка дылы буолла. Кытылга, тахсан кумахха улахан соттоп, тэлгэнэн баран Кун уотугар сыламныы сытан, учугэйдик утуйбакка сылдьара таайан, утуйан хаалла. Ол сытан :Толя-Машаа, кытаат, хайаан да уерэхтээх буол-илэ бааччы санарбытыттан уһуктан олордо биэрдэ. Кун аргаалаабыт, утуйан дэлби сынньаммыт. Киһи дууһата елбет дииллэрэ кырдьык буолуо, ити аата Толя миигин араначчылыы сырыттага диэн санаабытыттан кыыс хайдах эрэ сэргэхсийэн хаалла. Туран, хомунан, дьиэтин диэки хаамта. Кыыһа ерустэн сэргэхсийэн, сырдаан кэлбититтэн уерэн, ийэтэ ытаргата эйэнэлээтэ.

Кемус 17 июля
Наһаваа учугэй кэпсээн 👍👍👍 автор олох дьиннээх буолбут курдук суруйбуккун. Харахпар онорон керебун. Онтон переживаниелар киһи дьиннээхтик таптална ылларбыт киһи эрэ инник суруйар. Бу дьиннээх олохтон дуо? Аатырбыт тустуук, эдэр сааһыгар суорума суолламмыт Сахаарча прототипа дуу дии санаатым. Аогаһыырым буолуо, 70-сылларга биһи суох буоллахпыт. Салгыытын эрэнэ куутэбит 🙏

Ити кэмнэ кыс МАС кэтэгэр, кыргыттар кулэн бычыгыраһаллар иһилиннэ, калитка ван тэлэллэ тустэ да аллар атастара, дьуегэлэрэТанялаах Варя бу баар булла тустулэр. -Хайыы, Маайыс кэлэн баран саһан сытар эбиккин дуу, ерустэн таххан иһэргин ыраахтан керен кэллибит дии Маайыһы одууластылар. Кыыс уларыйбыт сирэйин соһуйбуттуу керен иһэр Таня:-Тыы, бу кыыһы экзамен обургу быһар быһагаһын сотон барбыт дии, дии дэлби куллэ. Маайыс Туора керен кэбистэ. -Дьэ, инньэ гынан туох уерэгэр киирдин? -Салгыы ыйыталаһан бардылар. , -Суох, киирбэтим, провааллаатым диэбитигэр, кыргыттар иккиэн тэбис тэннэ -“Провааллаатым даа, ол хайдах диэн хаһыытаһа тустулэр-Маайыс оскуола

сагаттан кыахтаах уерэнээччилэр, оскуоланы агыйах туертээх, уксэ биэһинэн бутэрбитэ, ону таһынан бутун оройуон суумэрдэммит хамаандатын чилиэнэ, сценаттан туспэт чуор куоластаах ырыаһыт, этэргэ дылы бары еттунэн дэгиттэр кыыс хайдах провааллаабыта хайдах да ейдеругэр батан киирбэтэ. Маайыс, тууппулэтин тебетунэн сири тарыйан баран:Чэ, оннук буолан хаалла, чэ кыргыттар ити хааллын диэтэ. Кыргыттар, хата эн кэлбиккинэн, бугун икки хамаанданы туруоран, курэхтэһэбит дуо диэн ууйэ-хаайа туттулар. Маайыс курэхтэһэр турукка киириэ ыраагын билэр булан, иһигэр аралдьыйа таарыйа ойогоһуттан олорон керерум дуу диэн санаа киирэн эрдэгинэ, аны эмиэ онно-манна кутуруехтэрэ диэн санаа ону хам баттаан кэбистэ. Хаһан да сымыйалаабат бэйэтэ"урдэрдим дуу, хайдах, кыратык сылаабайдаабыппын, киэһээ эрдэ сытыам диэн аны сымыйалаан кубарытта.

Варя, бараары туран-Арба даганы, хаһан теннегун, Маайыс? Понедельникка-Оччого, бугун четверг дии, биһи сарсын сарсыарда агабынаан, мотоциклынан, аймахтарбытыгар биир окко кемелеһе, биир Кун дьэдьэннии, . . . . . . . . Оройуонугар барабыт ээ(Варя Толя оройуонун ааттаата), бэттэгинэн быһа барар суоллаах, биһигини кытта барсагын дуо, Маайыс? Маайыс бэйэтэ ону иһигэр саныы сылдьар буолан, барсабын диэтэ. Чэ, сарсыарда, алтаттан айанныахпыт диэбитэ агам, бэлэм бу ол аата кыргыттар кэлбиттэрин курдук, тургэнник суох буоллулар. Маайыс, иһигэр хайаан да Толяны керсе (унуогар диэн тылы ыраагынан да чугаһаппат), тиийэ сылдьыах буолбут санаата буолан эрэриттэн дэлби сэргэхсийдэ. Варя дьонноро оройуон киинин анараа еттугэр олороллорун, кииннэ улахан эдьиийим аах олороллор диэн кэпсиириттэн билэр этэ. Бээрэ, мин оччого сарсын Толяны керсе Варя эдьиийин аахха хаалар эбиппин, онтон ейуун дьэдьэннэһиэм диэн былааннанан сып-сап хомунан, илдьэр малын бэлэмнэнэн, кедаларын сууйан куурдан, били эрдэ сытыам диэбит киһилэрэ тубук бегеге тустэ, маагыын ерус кытыытыгар абыраллаахтык утуйан ылбыт эбит, ейе-санаата дьэнкэрэн, харага сырдаан сылдьар. Бэл, ол быыһыгар быраатын кытта тэлгэһэгэ турар теннис остуолугар кыратык теннистээтэ, ол сылдьан Оттон халтарыйан охтон туһэн быраата Кини охтубутуттан, ынырык багайы сирэйдэммитин керен, уруккутун курдук хатаннык кулэн ылла.

Маайыс ус суол уларыттар танас угунна:айанныырыгар, дьэдьэннииригэр, уонна. . . Уонна Толяны кытта керсеругэр, ерус биэрэгэр кэтэ сылдьыбыт танаһын. Ессе, багар сетуелуехпут диэн тапочкатын, сотторун ылла. Ити курдук барытын дьып-дьап оностон утуйаары олорон, Толя хаартыскатын ылан:суолбутугар эрэйдэммэккэ, ардахха баттаппакка этэннэ сылдьарбытыгар кемелес диэн санаатынан кердесте. Толя миигин хайаан да кэтэһэр, куутэр буолуохтаах биир санаатын кытта кыыс дэлби тубугурбутуттэн сылайан бу киэһээ дэбигис утуйан хаалла.

Сарсыарда эрдэ Туран, ийэтин кытта иккиэйэгин, куеччэхтээх килиэп сии-сии чэйдээтилэр. Кырдьагас киһи, точнай беге буоллага, оруобуна алтага олбуордарын таһыгар матассыыкыл кэлэн тохтоото, Маайыс айанныыр танаһын, суумкатын ылан, ийээ, чэ, керсуеххэ дылы диэн баран тахсыбыта, коляскалаах матассыыкылга Варя кэлээскэтигэр олорбут, уһуен хардарыта дорооболоһон, Маайыс кэннигэр олорон айаннарын аартыгын туттулар. Соторутаагыта ардах туһэн, сорох сиргэ, тыс быыһынаагы суолларга анньа да сырыттылар, икки эдэр кыыс ону тулуппаттар, дьэ арыый киһилии суол кэлэн, тохтоло суох айаннаатылар. Бу айылга сыта-сымара учугэйин, бииртэн биир кэрэ кестуу кэлэн иһэр:сардааналаах хочолор, сибэкки арааһа, оол ыраах хайалар суһурумтуйан кестеллер. Балайда айаннаат, Варя агата, матассыыкылбытын сойута туһуеххэйин диэн тохтоппутугар, араас сибэкки бегете уунэн турар хонуутугар сынньанан олорон Варя, Маайыстара букатын сынньаммакка сибэкки беге хомуйан илдьэ кэлбит хаһыатыгар суулаан суумкатыгар укпутун керен-Аата бу кыыс, сибэкки сага дэлэй суогар дылы еруһустэгин диэн муодаргыы санаан баран, тугу да ыйыппата, хата бээһээ киэһээ, мээчиктээн бутэн кэлэн истэгинэ, Ганя ситэн кэлэн аргыстаспытын, тугу кэпсэппиттэрин саныы олордо. Салгыы айаннаатылар:Маайыс бу кэрэ кестуулэри дуоһуйа кере иһэн, Толя дойдутугар айаннаан иһэриттэн, антах тиийэн бу хомуйбут сибэккилэрбинэн учугэй да учугэй венок оноруом, Кини сылдьыбыт, хаампыт сиригэр уктэнэриттэн сурэгин хам ыла сылдьар аһыыта-абата кыратык да буоллар, арыый мулуруйэн ылла.

Айанньыттар иннилэригэр, оройуон киинэ кеһуннэ, матассыыкыл урдук мыраантан чугас, киэн багайы хаптаһын олбуордаах дьиэгэ тохтоото. Маайыс айанын танаһын тэбэнэ Туран Варяга:“Мин бугун манна хаалыам, кере илик беһуэлэкпин хата, иллэнсийбиччэ керуем, онтон сарсын эһигини кытта дьэдьэннэһэ барыам - диэтэ. Дьиэгэ киирбиттэрэ, аһаан -Сиэн бутэн эрэр. Ыаллар, хаттаан. Остуол Тардан, кинилэри аһылыкка. Ынырдылар. Дьиэлээх хаһаайын, ьуу-ьаа. Диэбит

ыксаллаах багайы киһи быһылаах, Варя агатыгар -Бээһээ, дэриэбинэттэн. Дьоммут матассыыкылынан. Кэлэ сырыттылар, кэлэр нэдиэлэгэ ардах. Кэлиэх курдук. , Онон бары. Тиийэн. , Субуотунньуктаан, бугулламмыт оту. Барытын кэбиһэн кэбиһиэххэйин диэн бу. Бугун. Дьиэнэн Кеһен. Бараары олоробут-диэтэ. Дьиэһитинэн Вася хаалыага, килиэби, аһы-уелу быһаарыага диэн. Буолла. Инньэ гынан, рюкзактарыгар. Ейуе-тайаа хааланан Дьиэ кэргэн. Бары:турбут уолаттардыын, агалыын-ийэлиин, Варялаахтыын бараары хомунан киирэн бардылар. Варя Маайыһы ыныран ылан, тэлгэһэ аргаа еттугэр турар улахан ампаар диэки илдьэн, ол таһыгар сылдьар эдэр уолга:“Бу Маайыс-мин дьуегэм, бугун иллэнсийдэххинэ, хата беһуелэги кердереер эрэ, аһатаар, сарсын биһигини кытта дьэдьэннэһэ барсыа, -Онтон Маайыска, бу Вася-быраатым, художественнайга уерэнэр, сайынын кэлэн уруһуйдуур, хартыыната элбэх-диэтэ.

Маайыс Васяттан уу, таас истикилээнкэ ыйыталаһан, били илдьэ кэлбит сибэккилэрин кыратык ууга туруора туһэргэ сананна. Ампаар таһынаагы лаабыска, кумаагы тэлгэтиллибитин урдугэр, Кун уотугар хатарылла турар хартыыналары Маайыс кэрэхсээн аргыый агай кэрийэ сылдьан керутэлээтэ, аттыгар сылдьар Вася-Ити бу куннэргэ бутэртэлээбит улэлэрим диэтэ. Салгыы Васялыын ампаарга киирдилэр:Манна эмиэ хартыына беге баар эбит. Вася олорон, киистэтин ылан биир уруһуйу кырааскалаабытынан барда, Маайыс эмиэ аа-дьуо уруһуйдары кэрийэн керутэлии сырытта, биир олус учугэйдик уруһайдыммыт, киһи олох харагын араарыа суох курдук, ессе кыраһыабай багайы араамаламмыт хартыынаны ер багайы одуулаата, Вася ону керен сирэйэ -харага сырдаан, мичилийэн ойон кэлэн Маайыска:“Бу догор кыыспар, Люсябар, анаан уруһуйдаабыт хартыынам, Кини кэлэр нэдиэлэгэ кэлиэхтээх”- диэн. Ис-иһиттэн ессе сырдаан Туран эттэ. “Догор Кыыспар. . . " Ити ис-истэн истинник иэйэн этиллибит тылтан, Маайыс сурэгэ “аһый” гынан ылла- онтон, онтон Кини догоро суох. . . . . . Соготох туруйа буоллага-Маайыс ити хартыынаттан тэйэн атын уруһуйга сыгарыйда. . .

Кыыс, хартыыналары керен истэ, онтон ити хартыыналартан арыый иһирдьэ турар, Урдук стойкага ининнэриллэн баран, боростуой харандааһынан уруһуйдаммыт, кыратык кырааскаланан иһэн тохтообут уруһуйу урдунэн керен иһэн тохтоон тонолуппакка одуулаата, хайдах-хайдагый, мин маннык кестууну Ханна кербуппунуй диэн, чугаһаан боростуой харандааһынан тардыллыбыты кынастаста, сыыр, Дьиэ, сыыры дабайан эрэр хайыһардьыт, аллараа куел омоонноро баар курдук. Бай, даа аны хайыһардьыппыт баттахтаах эбит дуу(Маайыс хайыһардыырыгар баттагын эмиэ икки аны ерунэн баран баайыы бэргэһэ кэтэн биһээччи), Онон олох аймагын курдук керде. -“Вася, онтон бу хартыына того ситэриллибэккэ турарый? Диэн кынастаспытын кубулуппакка Туран. Арай, ер харда эппиэт иһиллибэтэгиттэн. Эргиллэн кербутэ-Вася. Киистэтин ууран, икки тонолохторун тобугар ууран, икки илиитин сутуруктарын сууһугэр ейеен, умса керен олорор эбит.

Билигин агай, кулэ-уерэ хартыыналарын кердертуу сылдьыбыт уол, эмискэ уларыйан хаалбытын, Маайыс муодаргыы. Кере турда. Кэмниэ -кэнэгэс, уол бетен ыла-ыла-“Ити хартыынаны сакаастаабыт киһи-аны суох, хаһан да ити хартыынаны кербет диэн хардарда. Маайыс, миэхэгэ дылы чугастык саныыр киһитин сутэрэн бу курутуйа олордого диэн уолу бэйэтигэр чугастык ылынан, хайдах эрэ уолу аралдьыппыт киһи диэн"Кини кырдьагас киһи этэ дуо? -Уолтан ыйытта. Вася, умса туттан олорорун кубулуппакка:Суох, мин олох чугас табаарыһым, саха сирэйдээх барыта киэн туттар, себулуур уола -Толя Макаров диэн этэ, эн да бука Кини аатын истибитин буолуо? - Диэбитигэр Маайыс кулгаага"чун” гына тустэ, били, главный корпус таһыгар, Толя суох буолбутун истибит бастакы мунуутэтин курдук турукка киирэн, дейбут курдук турда. Биирдэрэ олорон, биирдэрэ Туран, уу-чуумпу Балайда буруукээтэ. Маайыс ити хартыына аттыгар тоһоголоммут курдук, хам харагаланан турда.

Бу Туран били улэлиир учаастагар ыар сурагы истэн кэлэн, тууннэри утуйбакка сылдьан, оо Толяны билэр биир эмэ киһи аттыбар баар буолбаат ээ диэн санаабыт санаатын, арааһа танара истэн кемелестеге буолуо, Онон бу Васяны кытта тиксиһиннэрдэгэ дии санаата. Вася, арыый уоскуйан, олоппоһугар кенен, бу Кини сутэрбит табаарыһын олох билбэт кыыс, Кини санаата ытылларын ейдеен, бэйэтэ эмиэ тэннэ долгуйсан, ыйыппыттыы керен, , , , турар эдьиийэ дьуегэтэ кыыска туһаайан"Бэйэбин хайдах эрэ буруйдаах курдук сананабын, ити хартыынаны Тардан, ер онорбуппар, багар эрдэ буппутэ буоллар багар, багар Кини баар буолуо этэ, бутэрин кэтэһэ сылдьан ити буолан хааллага. . . Хайдах гынарым буолла ити уруһуйбун? -Маайыс эмиэ ейе дьэнкэрэн, эргиллэн хартыынаны имэрийэн уонна сорунуулаахтык Вася диэки хайыһан баран аргыый"Вася, онтон бу хартыынаны

мин. . . Мин ылыахпын син дуо? -Мин эмиэ хайыһардааччыбын ээ. . . Уол, уербуттуу олоппоһуттан ойон Туран"Маша, сепке да толкуйдаатын, ити хартыына сиппэтэгиттэн, кере-керебун, Кун аайы санаага баттатабын, ону маны санаан илиим олох тиийбэт буолбута, оччого билигин начаас кырааскалаан, Кун уотугар куурда ууран, хатаран сарсын киэһээ дьэдьэннээн кэлэн иһэн ылан ааһыан этэ буоллага дии дии хартыынаны бэттэх кетеген агалан баран, кырааскаларын керутэлээн, бэрийтэлээн барда. Ити сылдьан чаһыытын кереет"Оо, магаһыын аһыллара буолбут, бээ мин килиэп Инин ыла барыахтаахпын, сууруунэн онно баран кэлэн баран, улэбин сагалыыһыкпын-диэтэ. Маайыс, ис иһиттэн ити хартыына тургэнник бутэрэ буоллар ыксыыр курдук, ол иһин-“Вася, онтон килиэпкэ мин баран кэллэхпинэ, эн кырааскалаабытынан бар ээ, уонна таарыччы беһуелэги да керуем этэ диэбитигэр Вася себулэһэн, дьиэгэ суурэн киирэн ус килиэптэ, кэнсиэрбэтэ ылаар диэн, арааһата ийэтин лааппыга илдьэ сылдьар, лоскуйдартан аттарыллыбыт суумкатын уонна харчы биэрэн, олбуор таһыгар тахсан"магаһыыммыт балачча ыраах, хаама туһэрин буолуо дии, дии кыыска суолун ыйан биэрдэ.

Маайыс, Вася ыйан биэрбит суолун устун тулатын кере кере хааман истэ, уулуссага от кэмэ буолан, киһи суеһу кестубэт, ол иһэн бу Уулуссаларынан Толя элбэхтик хаамтага, бу салгынынан элбэхтик да тыыннага дии санаан, бу дойду киниэхэ олус кунду, чугас буолан кеһуннэ. Салгыны эгирийэн ыла, ыла куускэ тыынна. Тохтоон, дьиэлэри керутэлээн, ыраах турар хайалары одуулаһан, оол ыраах сытар еруһу, моонньун уһата уһата керен, Балайда ер айаннаан магаһыыныгар тиийэн кэллэ. Манна да киһи суох курдук, агыйах эмээхсин килиэп ыла кэлбиттэр. Маайыс эмээхситтэр кэннилэриттэн килиэп, кэнсиэрбэ ыларын этэн баран, харчытын ууммутугар барадабыас дьахтар бу дойдуга сана кестубут кыыһы сонургаабыттыы одуулаһа-одуулаһа, эппит бородуукталарын прилавокка ууран биэрбитин суумкатын уктан, тахсан кэлбит суолун устун, эмиэ тулатын кере-кере теттеру айаннаата. Син. Балайда. Хааман Васялаахха тиийэн, агалбыт бородууктатын дьиэгэ киллэрэн, остуолга уурда, серуун ууттан куттан иһэн баран, тахсан ампаар диэки хаамта. Ампаар иһигэр Вася киниэхэ кехсунэн олорон уруһуйдуу олороругар аттыгар киирэн турда. Уол уруһуйдуу олорор хартыынатын керен иһэн, эмискэ хайдах эрэ буолла, куемэйин туох эрэ буелуу аста, бэйэтэ кэнэс харагын мунунан керде, тебетугэр бу уол ойуун дуу, гипнозтаах дуу диэн санаа элэс охсуллан ааста :уол хартыынага киэн эбэ куелу кытта, хайыһардаах кыыһы уруһуйдаан бутэрбит:бу, бу Кини танаһын, эн хантан биллин диэн нэһиилэ ыган ыйытта:Хартыынага уут-укчу бу саас курэхтэһиигэ бэлэмнэнэ сылдьан, били Толялаагы керселлеругэр Кини кэппит танаһын кэппит хайыһардаах кыыс сыыры дабайан эрэрэ. Вася, ити хартыынага уруһуйдаммыт кыыс танаһын керен того наһаа итинник. Долгуйдагай диэн иһигэр. Муодаргыы саныы саныы маннык диэтэ:Толя сынньанан кэлбит кунугэр киэһээ ыччаттары кытта мээчиктэһэ сылдьан миигин буемнээн ыныран баран:Вася, эн миэхэ хартыына уруһуйдуон дуо, мин илдьэ барыам этэ, биир киһиэхэ биэриэм этэ диэбитэ. Ону тугу уруһуйдатагын диэбитигэр бу хартыынаны тылынан уруһуйдаан биэрбитэ:Чагылхай куннээх Кун, Киэн Эбэ, сыыр урдугэр тэйиччи кестер оскуола уонна сыыры хайыһарынан дабайан эрэр аранас еннеех помпончиктаах баайыы бэргэһэлээх, харага куех спортивнай ыстааннаах, эмиэ. Харана куех туруору сагалаах, туеһугэр уонна кехсугэр урун табалардаах баайыы сибиитирэлээх, баттагын икки аны еруммут кыыһы уруһуйдаар диэбитэ. Табаарыһым, агыйах саналаагын билэр буоламмын, ити ымпыктаан-чымпыктаан эппитигэр. Бэйэм соһуйбутум. . .

Маайыс, ити Туран бу хартыына киниэхэ анаммытын сурэгинэн Сэрэйдэ, хайдах эрэ иэгэннээн ылан баран Вася олорор олоппоһун аттыгар турар олоппоско лах гына олордо тустэ да, умса туһэн илиитинэн сирэйин саба туттан маккыраччы ытаабытынан барда. Ол быыһыгар:итини билбитим буоллар, аата биир сылаас тылы эппэтэгим, багар баар буолуо этэ. . . . Диэн сибээһэ суох тыллары санарталаата. Вася аттыгар олорон, олус соһуйан, тугу да ейдеебекке, бу ытаан сордоно олорор кыыһы, ойогоһуттан мээнэнэн кере олордо. Ити олорон тебеге огустарбыттыы Маша, хайыһардьыт кыыс -итини Ханна эрэ истибитим ээ, Ханна? Эмискэ Толяны атаарар куннэригэр олбуор таһыгар, Толя манна бэстилиэнэй айаннаан кэлиитигэр илдьэ кэлбит кырдьагас суоппар, кинилэргэ-Толя табаарыстарыгар, Толя аара суолга утуйа олорон, тугу эрэ. Туһээн кыратык хаһыытаан ылбытын-Маша-Маша дэтэлээбитин кэпсээбитин, ол Туран чугас эргиннэ оннук ааттаах кыыс суогун, ол хайалара буоллагай диэн тебетун

сыспытын, атаарса кэлбит билбэт кыргыттары, итилэртэн хайалара буоллагай диэн одууласпытын, табаарыһа хайыһардьыт кыыһы уруһуйдаар эрэ диэн сакаастаспытын саныы биэрдэ уонна этинэн-хаанынан, сурэгинэн бу ытыы олорор кыыс ол Маша буоларын сэрэйдэ. Агыйах хонуктаагыта бу ампаарга хатана сытан бэйэтэ хас да хонукка хайдах курдук сордоммутун ейдеен, бу кыыс билинни туругун дууһатынан, сурэгинэн ылынан, хайдах да уосутуон билбэккэ, Туран, кыыс. Олоппоһун, кэннигэр, ойогоһугар таах далланалыы сырытта. Бу сылдьан кинилэр хайдах курдук барсар, кырасыабай паара буолуохтара этэй, бэйэ-бэйэлэригэр эрэ ананан этиэхтээх тылларын эппэккэ арахсыбыттарын, бэйэтэ да билбэккэ уруһуйдаабыт хартыыната кинилэри холбуохтаага уруһуйдаммакка хаалбытын саныы-саныы, устунан эмиэ уйадыйан олоппоһугар кэлэн олордо туһээт маккыраччы ытаата.

Бэйэ бэйэлэриттэн кыбыстыбакка, тардыммакка кэккэлэһэ олорон дэлби ытаан, тыыннара тахсан, арыый уоскуйан, олоппосторуттан Туран, таһырдьа субуруһан тахсан тымныы уунан ер сирэйдэрин суунан, кэнээн, дьиэгэ киирэн чэй сылыттан иһэн, торуой Сиэн баран эмиэ ампаардарыгар тагыстылар. Кинилэр кестубэт ситиминэн бэйэ-бэйэлэригэр эдьиийдии -бырааттыы курдук чугаһастылар. Вася, олоппоһугар олорон, хартыынатын ситэрэрдии чугата тарта. -Машаа-диэн эдьиийин ынырарын курдук сымнагастык кыыһы ыныран. Баран-Онтон бу эн билэр сиргин уруһуйдуур буоллагым, миэхэ ол сири туох ханан турарын, быһыытын чопчу этэрин буоллар диэтэ. Маайыс хартыынага чугаһаан-бу Дьиэ маннык быһыылаах, сыыр итинэн киириилээх. . . Энин этитэлээбитин Вася кеннерен биэрдэ. -Уонна Куну улахан, Чагылхай гынаар-диэн кердесте. Ити курдук били муннаахтар муоралаабыттар диэбиттэринии, ытаһан-соноһон, субэлэһэн, кеннерен, хартыыналарын онорон, береен бутэрдилэр. Тумугэр, оруобуна бу сааскы Толялыын керсубут куннэрин олох чопчу санатар, тыыннаах хартыына буолан тахсыбытыттан, Маайыс дэлби уердэ, Кини уербутуттэн Вася мичээрдии-мичээрдии хартыынатын дуоһуйа керен олордо.

Вася, хартыынаны сэрэммиттии тутан, таһааран лаабыс урдугэр турар хартыыналары кытта сэргэстэһэ хатара туруоран бистэ. Маайыс, истикилээнкэ турар сибэкилэри Ороон уутун тэбээн, сахсыйан куннэ сарагыта уурда. Дьиэгэ киирэн танаһын уларыттар, били ерус биэрэгэр кэппит танаһын кэтэн, Васяга чугаһаан кэлэн-“Онтон Толя, Ханна? (Кемуллэн диэн тылы сатаан таһаарбата), ыйыппыттыы кербутугэр, уол тута ейдеен “Мантан чугас Мыраанна, билигин барыахпыт диэн баран, эмиэ дьиэгэ Танас уларытта киирдэ. Маайыс, сибэккилэрин биир-биир бэрийэн, сурдээгин кыһанан олорон, Сурэх курдук быһыылаах, венок онорон таһаарда. Уоллаах, кыыс тахсан Мыраан диэки бара турдулар. Урдук да Мыраан эбит, Маайыс тахсан иһэн, суһуегэ меген, хаста да будуруйтэлээн ылан, Васяттан тутуһан ылла. Хайыһардыы сылдьан, урдук сыырдары холкутук дабайарын санаан, мелтеебут да эбиппин дии санаата. Олус элбэх венок ууруллубутуттан, ыраахтан кестен турар сиргэ чуо тиийэн кэллилэр. Вася веноктары кеннертелеен, тэпсэнэлии туһэн баран, бу тугэннэ Уьус киһи наадата ейдуур буолан кыыска-” Маша, эн манна теһе багарар сырыт, миигин кэтэһиэ диэн ыксаама, мин Мыраан тэллэгэр олоруом диэн баран аллараа туһэн киирэн барда.

Маайыс, урут кыра сылдьан, эһэтин эрэ кемуутугэр сылдьыбыта, онно агыйах эрэ венок баарын кербут буолан, бу олус элбэх, урут-уеһэ уллэччи кыстаммыт веноктары чагыйа керде, ону тэнэ наһаа элбэх киһи сылдьан тэпсибит суоллара хаалбытын. Веногун, сурэгэр тутан, аргыый, сэрэнэн томтойо сытар буорга чугаһаата. Толя”-Хайа, Кэллин дуу диэбиттии кербут хаартыскатын Балайда ер тонолуппакка одуулаата. Дууһалыын, сурэхтиин айманан, били кырдьагас ыал огото буолан, дьонноро елбут киһиэхэ, Кини унуогар наһаа харах уутун тогор Айыы, барбыт киһи дууһата ыарыргатар диэни истэ улааппыт буолан, тиийэн кэлэ турар харагын уутун хайдах эрэ кыатаммыт киһи дии саныы тураахтаата. Тенкейен веногун буорга ууран, салгыы томтойбут буор аттыгар олорунан бистэ-“Иьит эрэ, Толя, мин кэллим ээ, кэлбэтэ диэннин, хомойбутун буолуо диэтэ буору имэрийэ-имэрийэ. Бу олорон салгыы, хайдах кинини бу саас хайыһардыы сылдьан кереет да таптаабытын, онтукатын хайдах да сатаан тыл таһааран эппэтэгин, Кини хаартыскаларын еруу укта сылдьан имэрийэ сылдьыбытын, ерус биэрэгэр керсен биир сылаас тылы тобулан эппэтэх абаккатын, кинини сутэрбит ынырыктаах кунугэр, ону уллэстэр биир киһитэ суох буолан, бэйэтигэр бугэ сылдьан хайдах курдук айманан сордоммутун, танара дуу, туох дуу кеметунэн Кини табаарыһын Васяны керсен, ытаан-соноон тыынын таһааран кэнээбитин, киниэхэ анаммыт, дьылгатын быһаарыахтаах хартыына тиксэриллибэккэ хаалбыт хомолтотун, кыыс ого буолан тереен билбит истин-иэйиитин тыыннаагын тухары сурэгэр илдьэ сылдьыагын:, барытын-барытын туерэ кистээбэккэ, тыыннаах киһиэхэ киһиэхэ кэпсиир курдук, уйадыйан ыла-ыла,

Толя хаартыскатын керен олорон ер да ер кэпсээтэ. Санаатыгар, Толя хаартыскаттан кинини наһаа болгомтолоохтук истэр курдук, чэ, кытаатан биэриий дииргэ дылы. Кыыс Туран, танаһын тэбэнэн баран, эмиэ Толя хаартыскатыгар туһаайан-“Бу кэлэн, эйиигин кытта кэпсэтэн аата дууһам уоскуйдагын, олох миэхэ Эрэн:Эн эппитин курдук Хайаан да урдук уерэххэ киириэм, олоххо, сырдыкка тардыһыам, Эйиигин хаһан да туһэн биэриэм суога, эйиэхэ кэлэн, кэпсэтэн ааһар буолуо диэн баран, буору ессе тегул имэрийэн ылан, хаартысканы умнан биһиэм диэбиттии ер одуулаһан баран, эргиллэн аргыый хааман аллараа туһэн турда. Кэннигэр, элбэх венок быыһыгар, Кини хаалларбыт Сурэх быһыылаах кыра венога, ала-чуо, бэлиэтик кестен сытта.

Маайыс, мыраантан туһэн, аллараа Вася, кэтэх тардыстан нухарыйан сытарын, сиэгиттэн Тардан уһугуннаран, Туран, дьиэлэрин диэки хаамыстылар. Вася, кыыс сирэйэ сырдаабытын, бэйэтэ кэнээбит курдук буолбутун керен эгди буолла. Дьиэлэригэр тиийэн суунан-тараанан, киэһээнни аһылыгы буһаран баран, иккиэн чэйдии олордулар. Бу кылгас кэмнэ кэргэнниһэн хаалан, бэйэ бэйэлэриттэн тугу да кистэспэккэ кэпсэттилэр. Уксун Вася кэпсиир:Люсятын кытта эһиил ыал буолан сыбаайбалыахтаахтарын быктаран ааста. Люся. , Дьининэн бу ый бутуутэ практикага барыахтаагын, кэлин диэки кеһеттерен Васятыгар, бу ыарахан кэмигэр ейебул буолаары кэлэр нэдиэлэгэ кэлээри сылдьар эбит. Уол сып-сап туттан, тургэн улугэрдик ас астыы охсубутун керен Маайыс"Люсяга абыраллаах кэргэн буолсу диэн иһигэр сыаналаата, кинилэр олохторугар хаһан да ыар, куһаган куннэр буолбаттарыгар, ис-иһиттэн багарда.

Иккиэн да элбэх оголоох ыалга уескээбит буолан, эрдэттэн улэгэ эриллэн улааппыт кыыстаах, уол аһаан бутэн, иһиттэрин имири хомуру сууйан сотон, дьиэлэрин хомуйан, киэһээ хойут от кэбиһэн кэлиэхтээх дьонноругар эбии ас буһаран, сарсын дьэдьэннии барарга илдьиллиэхтээги, ыагыйатыгар тиийэ бэлэмнии охсон, улэлэрин умурутэн, таһырдьа тахсыбыттара, аны ынахтар кэлэн маныраһа тураллар эбит. Вася, танаһын уларыттан, биэдэрэлэрин хомуйан, хотонно тахсардыы бэлэмнэннэ, Маайыс-Вася миэхэ ити танаста, саппыкыта биэр, иккиэн тахсыахха диэбитигэр, кехеге ыйанан турар ийэтин халаатын уунна, саппыкыны ыйда. Эмиийдэрэ санньылыйыар диэри ыанньыйбыт ынахтар, аа-дьуо хааман, бэһиэн, хотонно киирэн, бааллан турар ньирэйдэрин аттыларыгар чопчу тиийэн туруталаан бистилэр. Маайыс, ынахтарын дэлби ахтыбыт эбит, Васяга-Эн ньирэйдэри ыытааччы, тардааччы буол, мин ыам-диэтэ. Вася бастакы ньирэйи ыытан, эмнэрэн, тардаатын кытта, Маайыс олоппоско олоро туһээт ыан курулаппытынан барда. Хата, ынахтар олох атыныраһа суох, сымнагастар эбит. Вася кыратыттан ынахха сыстагас киһи, бэйэтин Балайда тургэнник ыыбын диэн сананара. Маайыс, киниттэн таһыччы тургэн эбит, тургэн улугэрдик ынагы ыан бутэрэ охсон атын ынахха кесте. Вася, кыыс тургэн туттуутун -хаптыытын сеге керен туран иһигэр"Табаарыһым догоро, айылга анаан биэрбит дьуһунугэр дьуэрэлии киһиэхэ мээнэ бэриллибэт утуе майгылаах, хоһуун-улэһит кыыс эбит. Хаарыан кыыс хааллага. Аньыы даганы, того хааллага диэтэхпиний, бачча учугэйкээн бэйэтигэр уол аймах харага элбэхтик хатанара буолуо, дьэ ону кини билинни туругунан чугатара биллибэт. . . . . . Сыыйа бириэмэ аастагына, сурэгин бааһа хагылайдагына, олох кердерен иһиэ буоллага диэн тебетугэр иһигэр эргитэ санаата. Маайыс тургэн улугэрдик, кэрийэ сылдьан ынахтары ыан бутэрэ огуста. Бу-кини холугар ого оонньуута буоллага-антах суурбэттэн тахха ынагы ыыр кыыска. Ынахтарын ыыталаан, танастарын уларыттан, суунан бутуулэригэр Кун аргаалаабыт. Вася, -Бу куннэргэ дэлби олороммун, кеһуйээри гыммыппын :стадионна баран мээчиктээн тэнийэ барарым дуу, эн баран керееччунэн олоруон буоллага, аара хата беһуелэги кердеруем. Маайыс Керееччунэн хороллон олорорун санаан сонньуйан ылла, урукку эбитэ буоллар, итини истэн хатаннык, тэбэнэттээхтик кулуе эбитэ буолуо. Бу Вася Кини мээчиги ологун биир аргыһа оностубутун, Улуһуйэн мээчиктээтэгинэ аһыырын да. Умнарын билбэт, сэрэйбэт да буоллага.

Киэһээнни серуун салгыны ыймахтыы, сэмээр кэпсэтэ-кэпсэтэ, уоллаах кыыс сэргэстэһэ хаамса истилэр. Ити быыһыгар Вася -Ити ку
лууп, бу. . . . . . Диэн кердере истэ. Биир уулусса эргииригэр, тэйиччи сааһырбыт дьахтардаах, эрэ киһи аргыстаһан иһэллэрэ кеһуннэ. Вася, сытыы харагынан ыраахтан кереет, бу Толя ийэлээх, агата иһэллэрин эндэппэккэ биллэ, харагын кырыытынан кыыс диэки керен ылла. Иьигэр, хайдах эрэ, бу тогоостоох тугэн тосхойбутунан, кыыһы да, анарааннылары да бэйэ-бэйэлэригэр билиһиннэрэрим дуу дии санаан ессе тегул харагын кырыытынан керен ылбытын, умса туттан сири одуулуу, бэйэтин санаатын кытта кэпсэтэ иһэр Маайыс ейдеен кербете. Вася, итинник мучумааннанан баран"Бээрэ,

того даганы эмиэ, бэйэтэ санардыыта арыый уоскуйан, бэттэх кэлбит кыыһы аймаатахпыный, уонна, уонна ити миэхэ эрэ итэгэйбит, атын дьонно кэпсэниллибэт кистэл иэйиитин астахпыный, уонна анараанныларга, сурэх баастаах тереппуттэргэ ону хаттаан кебуттэхпиний, оннуга ордук буолсу диэн ити санаатыттан аккаастанна. Маайыс, бу утары тиийэн кэлбит, саастаах, хайдах эрэ кыһалгага баттаппыт курдук сирэйдээх дьону Вася дорооболоспутун, анарааннылар аргыый"Васябыт иһэр эбиккин дуу дэспиттэрин истэн, эмиэ уол аттыгар тохтоото. Кырдьа барбыт гынан номогон сирэйдээх дьахтар"Биһиги сэргэхсийэ таарыйа, дьуегэбэр Екулууннэ баран иһэбит, куораттан сиэттэрэ кэлбиттэр, Екулуун ынахтара кытараан урун ас сиэбэккэ олороллор, онно бу киэһээнни ыамтан уут, суорат, куеччэх уутэ илдьэн биэриэхпит этэ диэтэ. Маайыс, ити ойоголуу Туран, дьахтар аттыгар турар сааһыра барбыт киһини “Бу киһини Ханна эрэ кербут курдукпун дии, чахчы, чахчы кербут курдук ээ. Ити кэмнэ сааһырбыт киһи Васяттан харагын арааран, Иннигэр, ыраагы, туох эрэ биллибэти одууласпытыгар, Маайыс Кини мессуенугэр, Маайыска бэйэтигэр чугас туох эрэ баарын таайа сатаата. Онтон, бу хайаларын оготой? -Дьахтар аргыый ыйыппытыгар, Вася хайдах эрэ тебетун тенкетен ылла, кыратык тура туһэн баран-” Бу Маша, эдьиийим Варя дьуегэтэ, дьэдьэннэһэ кэлэ сылдьар диэтэ. Агамсыйбыт киһи итиннэ кыыһы утары керен ылбытыгар, Маайыс сурэгэ хайдах эрэ хам тутан ылла, бу киһи сабырыччы согус туспут хойуу хааһыгар, харагын олоруутугар киниэхэ олус чугас, истин туох эрэ баарга дылы. Маайыс"Бу кэлин кэмнэ хайдах эрэ тугу эрэ Ханна эрэ кербут санаа хаста да киирэ сырытта дии, салгыы маннык буоллахпына, уулуссага да сатаан сылдьыа суохпун дуу диэн санаага огустаран ылла. -Эьиги, Вася, бу ханналаан иһэгит? -Стадионна баран иһэбит, -уол хардарбытыгар, дьахтар “-Онтон. . . Биһиги. . . -Сирэйин умса туттан этэн эрдэгинэ, агамсыйбыт киһи, туохха эрэ ыксаабыттыы кэргэнин тонологуттан ылан-Биһиги эмиэ ыксыахха, бириэмэ ыраатан эрэр, -диэн, Васялыын покалаһан, салгыы аргыый хаамса турдулар. . .

Салгыы, кыратык хаамсан, Маайыс ити тебетугэр киирэн, тугу эрэ, Кини билэрин санатан ааспыт ейдебултэн санардыы босхолонон эрдэгинэ, Вася тохтоон баран сэрэнэн, “Маша, ити Толя тереппуттэрэ ээ- диэтэ. “Оо, ол иһин даганы, сурэгим сэрэйбит”- кыыс ойогоһунан эргиллэн, кинилэртэн тэйэн, кехсулэрэ холбойон, ыар аһыыттан нуксуччу туттан хааман иһэр, дьылгата атыннык салайбыта буоллар, киниэхэ ийэтин-агатын кэнниттэн саамай чугас буолуохтаах дьону, эккирэтэн тиийэн санныларыттан кууһа туһуен, кехсулэрин имэрийиэн, сылаас да сылаас тыллары этиэн багарда, уонна ол хайдах да сатамньыта суох буолуо эрэ ейдеен тохтоото. Харагын уута, туман буолан харагын буелуер дылы, ол дьон хаһан харагын далыттан кестубэт буолуохтарыгар дылы керен турда. . .

Вася дьоллоох, сити тугэннэ “Таах сибиэ этэн биһэммин, Маша дьэ кэнээн, санардыы уоскуйан эрдэгинэ, эмиэ куертээтэгим уһу, эмиэ айманаахтыыра буолуо, акаары да киһибин” диэн бэйэтэ- бэйэин мегуттэ турда. Маша, хата бэйэтин илиитигэр ылан, уоскуйан эмиэ стадион диэки хаамсыбытынан бардылар. Бугун, сурдээгин кэпсэттилэр да, хайа-хайалара бэйэ-бэйэлэригэр олус ыарыылаах буолуо диэн субэлэспит курдук, Толя туһунан кэпсэтиини тумна сатыыллар.

Стадионна тиийэн, волейбол сеткатын аттыгар турар ейенере суох ыскамыайкаларга олорор, сорохторо турар ыччаттарга чугаһаан эрдэхтэринэ онтон-мантан"Оо, Вася кэллээ, Вася. . . Вася. . . . Дьэ бэрт эбит” диэн сана аллайа, уерэ-уруйдуу керсубуттэриттэн, Маайыс бэйэтин дойдутугар, мээчиктиир площадкага чугаһаан истэгинэ уелээннээхтэрэ, оруобуна итинник, уерэ-айхаллыы керселлерун ейдеен, “Вася куустээх оонньооччу эбит”-диэн сылыктаан, иһигэр уердэ.

Маайыстаах ыччаттар аттыларыгар тиийэн турдулар. Белех-белех буолан турар уолаттары сэргэ, ыскамыайкага маанытык танныбыт кыргыттар олороллор, ыалдьааччылар быһылаах, аттыларыгар кыракый оторой-моторой, мээчик таһааччы уолаттар сырса, мэниктээн, бэйэ-бэйэлэрин кытта эккирэтиһэ оонньуу сылдьаллар. Ыскамыайкага олорор кыргыттартан биирдэстэрэ Васяга туһаайан-Хайа Вася, эмиэ Хайа кыыһы батыһыннардын бу? Диэн ыйыппытыгар:“Ээ, дьэ, бу да кыргыттар, догоор, букатын кун ахсын атын-атын кыыһы батыһыннаран агалар курдук этэн таһаардыгыт”-диэн кыргыттары куллэртээтэ. Бу эдьиийм Варя. Дьуегэтэ-Маша диэн бары истэллэрин курдук этэн билиһиннэрдэ, уонна кыргыттар аттыларыгар баар иллэн миэстэгэ олорто. Дьэ санаа-оноо киһини наһаа да уларытар. Адьас соторутаагыта, били ерус биэрэгиттэн наһаа уерэн, эбии киэркэйэн, ессе тупсан кэлбит кэмигэр бу стадионна киирэн кэлбитэ буоллар ити турар, барыта да холостуой, эдэр уолаттар Маайыс

кэрэ бэйэтин керен, теһелеех-сегуехтэрэ-махтайыахтара этэй! ! ! Бугун, бу кыраһыабай гынан баран кубархай, курус сирэйдээх, испит курдук харахтаах, иинэн хаалбыт курдук кыыһы керен, сегуехтээгэр, “ыарыһах” дуу, хайдах диэнАьына кердулэр. Ыччаттар кэпсэтэллэрин иһиттэххэ, от кэмэ буолан сорохтор хойутуу кэлиэхтээхтэрин, Онон икки хамаандага сеп буолар киһи баарынан, оонньуу туруоххайын дэстилэр. Сетка икки еттугэр хайдыһан турунан бистилэр, бэтэрээ диэки Маайыс олорор сирин утары Вася уолаттары, ол иһигэр уолаттартан барыларыттан ендес, ыга киппэччи симиллибит курдук кэтит уолу, (Маайыс кереет тута Киппэллибит уол диэн иһигэр ааттаан кэбистэ)кытта кэллилэр. Уолаттар оттоон, онтон манна суурэн кэлэн, утаппыттар, сетка анараа еттунээги хамаандаттан биир уолу “биһи сагалыы туруохпут, эн начаас кэлэр буоллагына” -диэн биир уолу уу агалтара ыыттылар.

Хантан эрэ кэлбитэ биллибэт, мун кыраайынан суурэн агылыы бегетун агылаабыт, ити суурэкэлэһэ сылдьар которой уолаттартан арыый улахан уол площадка аттыгар хорус гына тустэ :Васялаах Киппэ уол хамаандаларыгар турар уолу сиэгиттэн тарда-тарда-“Убаай, от суекэһэ бара охсор уһугун “-диэтэ, кэлбитин курдук эмиэ мун кыраайынан суурэн, тилэгэ хараара турда. Тыа уолаттара барахсаттар от улэтигэр кыра эрдэхтэриттэн агаларын, убайдарын кытта тэбис-тэннэ улэлээн улааппыт буолан, дьонноругар сурун куус буоллахтара. Бу манна турар Уолаттар, кун уотугар килэриччи сиэппит сирэйдэрэ, хараарбыт илиилэрэ-атахтара, нууччатытан эттэххэ” загаардара” да, ону туоһулуур.

Начаас кэлиэхтээх, уу ыллара ыыппыт уоллара кэллэгинэ, анараа хамаанда толору буоллагына, бэтэрээ, Васялаах Киппэ уол хамаандаларыгар, биир оонньооччу итэгэс буолла. Киппэ уол олорор кыргыттар диэки"Туһата суох дьоннор” диэбиттии керутэлээтэ. Маайыс, сити кэмнэ, маагыын Вася, Толя дойдутугар кэлбит киэһэтигэр бу стадионна киирэн мээчиктэспитин, киниэхэ анаммыт хартыынаны Васяга сакаастаспытын истибит буолан, хайдах эрэ ис-иһиттэн кычыгыланан, уонна баардаах баара батарбакка олорор буолан, ойон туран-“Мин оонньуубун дуо? -Диэбитин кулгаага эрэ истэн хаалла, Киппэ уол, бу иинэгэс кыыһы мыыммыттыы керен баран:-Чэ, кыаттардарбыт да, ыалдьыппытын оонньотор буоллахпыт дии диэбит саната, Маайыс кулгаагар кыһыылаахтык иһилиннэ. . .

Маайыс сиэккэ анныгар киирэн Туран, Киппэ уол илиитигэр эргичитэ турбут мээчигин анарааларга бырахпытын батыһанкерен баран"Ити мээчиккэ Толя илиитин сылааһа хаалбыта буолуо, Кини манна турбута буолуо. . . Диэн Санаатыгар огустара турдагына, оонньуу сагаланан, киниэхэ туһаайыллан кэлбит мээчиги ейдеебекке, сетка ненуе буолбакка, букатын Туора, бэйэтин дьонун диэки охсон кэбистэ. . . Ону, хата бэлэм турбут Уолаттар тоһуйан ыланнар, анараа утаардылар. Маайыска, Вася киниэхэ ыалдьан ыгылыйбыт сирэйэ кестен, Киппэ уол -“Оо, дьэээ-диэн кэмсиммиттии сыыйан сана аллайбыт саната иһиллэн ааста.

Площадкага уларытыһыы буолан, Маайыс мээчик таһаарар уочарата кэллэ. Киппэ уол мээчиги, саатар маны хабаахтаа диэбит курдук, чуп-чугастан уунан кэриэтэ биэрдэ. Анараа хамаанда Уолаттар, бастакы тумуллубут кехтере сутэн, син-биир тахсыбат мээчиги куутэн да диэбиттии, бэйэ-бэйэлэрин хаадьылаһа турдулар. Кыыс мээчиги ылан салгыны куускэ да куускэ эгирийдэ, харагар Толя"Чэ, кытаат! ! ! “-Диэбиттии керен олорор мессуенэ кестен кэллэ. . . . . . . Мээчик тиийэн, сэрэммэккэ турар биир уол туеһугэр"Кип” гына тустэ. Мээчиккэ таптарбыт уол Иннигэр сытар мээчиги тургэн улугэрдик ылан, Сэрэппэккэ сиэбит кыыс аттыгар турар Киппэ уол диэки(биллэн турар Киппэ уол кемелестеге дии), кыһыйбыттыы теттеру кыыратта. Маайыс турар туспа мучумаан:Вася тойон эрбэгин кердербут илиитэ, Киппэ уол харагын мунунан, эмиэ Ким кэлэн охсон биэрдэ диэбиттии кыыһы да буолбакка кыыс кэннин диэки хайыһан ылыыта, инники турааччы Уолаттар хамсыы туһуулэрэ. . . -Бу барыта чыпчылган тугэнигэр буолла.

Маайыс, иккиһин мээчиги илиитигэр ылан:Куерэттэ. . . Далайда. . . . Балысхан куускэ охсуллубут мээчик кыырайан тиийиитэ, анарааны хамаандага, аны уу агалбыт уоллара суурэн кэлэн, миэстэтин булунан, эмиэ аралдьыйыы тахсан ылбыт кэлбит бириэмэтигэр тубэстэ:кыһыл ырбаахылаах уол будуруйэ-будуруйэ мээчиги ыла сатаата да, таба туппата. Аьары наһаалаан эрэр Киппэ уолларын диэки одууласпыттара букатын атын хартыына арыллан тагыста:Киппэ уол сынаагын аллараа туһэрэн туруута, анараа хамаанда Уолаттара бутун бэйэлэринэн эргийэн антах диэки хайыспыттара, мээчиги илиитигэр тутан турар Кыыс, кинини мынаан турар ыскамыайкага олорбут кыргыттар, моторой Уолаттар, Вася уербут сирэйэ. . . Туох, туох буолбутун ейдеммет балаһыанньата уескээн, уу-чуумпу буруукээн-быһата “дьэбириэй’” тереен ааста. Бу кинилэр

иннилэригэр, тугу да сатаабат, иинэгэс, “ыарыһах” кыыс ого буолбакка, бэйэлэрин кытта тэбис тэннэ хатыһар, баһыйыан да сеп Кыахтаах Киһи кэлэн турара, оонньуу уеруйэх уолаттар ейдеругэр Дьэ Тиийдэ! . . .

. . . . . Оччолорго ыччат себулээн куустээх улэ кэнниттэн тууннэри оонньуур волейбол мээчик оонньуута, хомойуох иһин Толялаах Машаны биирдэ да алтыһыннарбатага, сетка аттыгар керсуһуннэрбэтэгэ, Маайыс дьон болгомтотун тардар кыраһыабай оонньуутун Толя хаһан да кербетеге. Еруу курэхтэһиилэргэ, олор быыстарыгар илистиилээх дьарыктарга сылдьар уол атын курэхтэри, ункууну-таансыны кэрийэр бириэмэтэ суога. Бу саас, суппэт ейдебулу хаалларбыт керсуһуу иннинэ, Толяны илэ-бааччы керен илигинэ, теһе да биир оройуонна сырытталлар Маайыс Кини туһунан дьон сеген-махтайан кэпсэтэллэрин кэтэхтэн истэрэ, уол оройуон хаһыатыгар тахсыбыт хаартыскаларын улубээй, урдунэн керен аһарара. Ол керсуһуу кэнниттэн тугэн тосхойон Толя кэлэн Кини курэхтэһэрин кэлэн кере турарын билбитэ буоллар:Маайыс долгуйан, илиитэ-атага сыаптаммыт курдук кыаһыланан, ити бугун теттеру охсубут мээчигин курдук, ессе туох теттеруну онорон-хотторуу хомолтотун аан бастаан билиэ эбитэ буолуо. . .

Мээчиги иккиһин таһаарбытын кэнниттэн, Маайыс урут курэхтэһиигэ киирээри Туран, санаатын тумэн, бутуннуу хомунан, бэйэтин илиитигэр ылан киирэрин курдук турукка киирдэ, ис-иһиттэн эрчимирэн кэллэ. Санаатыгар, бу стадионна киниэхэ туох биллибэт куус кемелеһер курдук. Маагыынны ээл-дээл туруу тохтоон, оонньооччулар бары даганы интэриэһинэй, хатыһыылаах оонньуу буолаары турарыттан бэйэ бодолорун тардынан, бу кыыс иннигэр наһаа сири буору уоппатах, кыбыстыыга киирбэтэх киһи диэн саныы турдулар. Оонньуу олох, атын сана тэтиминэн сагаланна. Ыалдьыт кыыс уолаттар туруорбут мээчиктэрин ньымсатык ере ыстанан, быһымахтык быһарын керен, уолаттар сэргэхсийбит сирэйдэрэ кеһуннэ, Бэл Киппэ уол кэтит сирэйигэр мичээр олордо. Киппэ уоллуун, дьэ нэмнэрин билсэн, биир ейге-санаага киирэн тумуллэн оонньоотулар. Ити сылдьан уолаттар бу " дьэдьэннит” кыыска биир уратыны бэлиэтии кердулэр:кинилэр да дойдуларыгар мээчиктиир кыргыттар баар буоллахтара:оонньуу быыһыгар кинилэр чагаарыччы кулэллэрэ-уерэллэрэ сотору-сотору иһиллээччи, онтон бу. Кыыс олус оттомноох, Бэл биирдэ мичээрдээн ылбатагын, кыагын билинэн, оннук буолуо диэн сыаналаатылар. Бастаан хардары-таары очко ылсан иһэннэр, Маайыстаах, Киппэ уол, Вася хамаандалара олох оруолларыгар киирэн оонньооннор анараа хамаанданы, этэргэ дылы"хампы сыстылар”. Оонньуу бутэн, кыыс тулатын керуммутэ, ыччат беге тогуоруспут, били хойутуу кэлиэхтээх отчут уолаттар кэлбиттэр. Маайыс улуһуйэн оонньоотогуна, тулатыгар туох буола турарын умнара, туох баар болгомтотун оонньууга, мээчиккэ тумэрэ. Бу оголор хаһан кэлэн тумсэн туралларын Бэл ейдеен кербетех. Бу сана кэлбиттэр бу кыыһы кытта холоһон кербут киһи диэн истэригэр бары да саныы тураллар. Халлаан харанара быһыытыйда, Васялаах Маайыс “дьоннорбут да кэллэхтэрэ, Хайа уонна сарсын дьэдьэннии барарга эрдэ туруохха наада. " - Диэн дьиэлиир буоллулар. Маайыһы кытта уолаттар Илии тутуһан быраһаайдастастылар"Ессе да кэлээр “дэстилэр, дьэ бу сырыыга кинилэри кытта кэлэн олус чагылхайдык оонньообут кыыһы аһыммыт буолбакка, сехпут харахтарынан кердулэр. Ол Васялыын сэргэстэһэн стадионтан тахсан эрэр, ыраахтан сырдык куоптата туналыннаан кестер эдэркээн кыыс, Ким буоларын, санныгар туох ыар сугэһэри сугэ сылдьарын хаһан да билбэтэхтэрэ манна хаалбыт уолаттар.

Стадионтан тиийиилэригэр, Васялаах олбуордарын таһыгар мотоцикллар тохтоон, сорохторо олбуорга ейеннеруллэн туралларын керен"Дьоннорбут кэлбиттэр”-дэстилэр. Дьиэгэ киирбиттэригэр бары чэйдии олорчэйдэспитинэн бардылар. Бугунну соруктарын толорон, отторун туруоран, ардахха былдьаппат буолбуттарыттан уерэн, куе-дьаа кэпсэтэллэр. Ыал ийэтэ, Варя эдьиийэ, -“Бугун эбиэккэ дьоммун аһатан баран, тахсан кыратык дьэдьэн кердум, дьэ быйыл дьэдьэн ууммут эбит, кэлэн иһэн тохтоон биир сири кердубут, онно ессе хойуу, кыргыттар сарсын ол сиргэ тиийэрин диэн ыйан биэрдэ. Сарсын, Варя агатынан, уһуе буолар барар буоллулар. Маайыс сытан эрэ, бу дойдуга кэлбит сыалын толорбутун, онтон да атын угуһу, элбэги. . . Эргитэ санаан, букатын сарсыарданан утуйда. Сарсыныгар, кырдьык да елгем дьэдьэннээх сир эбит, онно ургуу сылдьан Варя айага хам буолбат, тутууга стройотрядтар кэлбиттэрин, ессе да эбии кэлэллэр уһу, Кини Ганя диэн билсибитин, догордоһуу биэчэрэ буолуохтаагын, онно Танялыын кинини илдьэ барар санаалаахтарын кэпсээтэ. “Кэллиннэр да бардыннар, эчи бу кыргыттар ейдере-санаалара барыта уол буолар туһэн”-бэйэтиттэн иккилии сыл ага дьуегэлэрин бэркиһии санаан, Маайыс букатын сааһырбыт киһи курдук толкуйдаата.

Уьуен, Варя агатынаан эбиэккэ дылы елгем дьэдьэннээх сиргэ тубэһэн ургээн, илдьэ кэлбит

ейуелэрин эбиэттэригэр Стэн баран, кыратык серуукуу таарыйа сетуелуеххэ диэн буолла. Варя киирэн хайыы-уйэ чомполонон ыраатта, Маайыс Кытылга тапочкатын хаалларан, аргыый хааман ууга киирэн, х–айдах эрэ эт-этэ тардан ылла, ууга туһумуехчэ-туспэккэ тура туһэн баран, Кытылга таххан, сотторун тэлгэтэн, онно тобугун кууһан олорон бистэ. Бу, Кини баар суох киһитин былдьаабыт ерустэн, кырдьык салынна. Толя, бэстилиэнэй ынырыктаахай чааһын ыйыталаһыан, ол кистэлэнин токкоолоһуон, кыыс олус эдэрэ. Варя, дьуегэтин кэлин бириэмэгэ муодаргыыра, ейдеебете уксээн иһэр курдук. Унуруун дьиэтигэр кэлэн баран биллибэккэ олоруута, мээчиктии киирэртэн аккаастаныыта, биэчэргэ барыахпыт диэн бугун эппитин истибэтэх курдук туттуута, аны бу сетуелээбэккэ кытылга олоруута. . . Барыта муода, киһи ейдеебет. Киһи оннугар букатын атын киһини уларыппыт курдук. Били дьуегэлэрэ Таня “Экзаменын провааллаан, уерэххэ киирбэккэ, онтон наһаа мунчаарара буолуо” диэбитинии, ама да буолтун иһин, экзамен аайы итинник уларыйыахха себуй? -Варя тебетун итинник иирбэ-таарба ыйытыылар киирэн ытыйаллар. Варя агата “Былытыраары гынан эрэр, Онон сып-сап хомунан дойдулуохпут этэ”-диэн кыргыттар эбиэттэн киэһэ эбии ургуу туһэн баран, тенуннулэр. Васялаахха тиийэн, аһаан баран, дойдулуурдуу тэриннилэр. Вася бугуну быһа тубугурбут :хартыынатын араамалаан, таастаан, айанна алдьамматын диэн хортуону килиэйдээн хоруопка онорбут. Маайыһы ампаар кулугэр ыныран, хартыынатын кердерен баран хоруопкага укта, ессе таһынан ербегунэн кичэллээхтик суулаан баран, ыбылы быанан баайан баран кыыска” Маша, хоруопка иһигэр Толя саамай кэлин туспут хаартыскатын укпутум” диэн баран кыыска туттаран кэбистэ. Маайыс, бу икки кун иһигэр ейдуун-санаалыын чугас буолбут, бу ыарахан кэмигэр ейеебут уолугар хайдах да махтаныан билбэтэ. Эмискэ уол тебетун тенкеччу тардан, сууһуттэн ийэлии сыллаан ылла. Кыыс ого буолан тереен, аан бастаан уолу сыллааһына-бу Васяга анаммытыттан Кини терут кэпсиммэтэ.

Бу бастакы кэпсээммин сэнээрэн аахпыттарга, бэйэлэрин санааларын суруйбуттарга-Махтал! Маны, сорого олоххо буолан да ааспыт чахчыларга ологуран, уонна саха норуотун ааттаппыт Чагылхай дьоннорбут утуе-ааттара, киһилии быһыылара елбеедуйбэтин, кинилэр тустарынан ыччаттар билэллэрин курдук, туох эмиэ уйэлээги онороойоллор диэн суруйдум. Маайыс кэлинни дьылгатын туһунан, тохтуу туһэн баран, сырдатан ааһыам.

Сэнээрбит 27 июля
Дайыына кэпсээннин биир тыынынан аахтым. Саха норуотун ааттаппыт Чагылхай уолбут Сахаачча хомойуох иһин ситэ билбэтэх таптала быһылаах дии санаатым.